‘Mwingilo Ukola na Bukomo bwa Buluji Bobe

“Mwipane ngitu yenu, ke kitapwa kyumi, kikola, kya kuloelelwa Leza, ko kutōta [na bukomo bwa buluji bwenu, NW].”​—LOMA 12:1.

1, 2. Kwingidija misoñanya ya Bible kwiifwene muswelo’ka na kwifunda ludimi lupya?

LELO kodi kala mutompe kwifunda ludimi lukwabo? Shi ehe, kukatatānapo amba i mwingilo mukomo. Bine, kilomba bintu bivule kupitako enka kwifunda bishima bipya. Kuyuka kwingidija ludimi senene kulomba monka kuyuka kwingidija grammaire ya lwine ludimi’lwa. Ufwaninwe kumvwanija senene muswelo ukwatañene kishima kimo na kikwabo ne muswelo obingidijibwa pamo mwanda wa kulupula mulangwe mutuntulu.

² Kidi pamo na muswelo wetu wa kwifunda kwikala na buyuki bwa Kinenwa kya Leza. Kulomba bintu bivule kupitako kwifunda enka Bisonekwa bitongibwa pala-pala. Tufwaninwe monka kwifunda grammaire ya Bible, nka na motwapwila kala kwikinena mu kyelekejo. Tusakilwa kuvwanija muswelo ukwatañene kisonekwa kimo na kikwabo ne muswelo obingidijibwa bu misoñanya ikokeja kulondwa mu būmi bwa difuku ne difuku. Shi kepano, tufwaninwe kwikala babwanye “byonso, ne kulongololwa biyampe senene, shē, mu mīngilo yonso milumbuluke.”​​—2 Temote 3:17.

3. Pamwanda utala mwingilo wingidilwa Leza, i kwalamuka’ka kwālongekele mu pentekosa wa 33 K.K.?

³ Munshi mwa mpangiko ya Mukanda-wabijila wa Mosesa, kwādi muswelo wa kulombola kikokeji, ku mutamba mukatampe, mu muswelo wādi wingidijibwa mbila. Inoko, mu mwaka wa 33 K.K., Yehova wāsundwile Mukanda-wabijila, ‘weupopela konka ku mutyi wa masusu’ kwāipailwe wandi Mwana. (Kolose 2:13, 14) Tamba nka penepa, bantu ba Leza kebāpelwepo kadi mulongo wa bitapwa ne mbila byobādi bafwaninwe kulonda. Ino, bēbasapwidile’mba: “Mwipane ngitu yenu, ke kitapwa kyumi, kikola, kya kuloelelwa Leza, ko kutōta [na bukomo bwa buluji bwenu, NW].” (Loma 12:1) Eyo, bakristu bādi bafwaninwe kwipāna abo bene, na mutyima wabo onso, muya, ñeni, ne bukomo bwabo mu mwingilo wa Leza. (Mako 12:30; enzakanya na Mitōto 110:3.) Ino lelo ‘kwipāna mu mwingilo ukola na bukomo bwa buluji bobe’ kishintulula’ka?

4, 5. Kwingidila Yehova na bukomo bwa buluji bwetu kishintulula’ka?

⁴ Bishima byalamwinwe bwi ‘bukomo bwa buluji bobe’ bitamba ku kishima kya Kigreke lo·gi·koś, kishintulula “kya buluji” nansha “lūku.” Bengidi ba Leza balombwa kwingidija mutyima wabo wa munda-munda uludikwa na Bible. Kyaba kya kutyiba mbila imanīne pa mbila mivule yobetungile kala abo bene, bakristu bafwaninwe kubandaula senene mvubu ya misoñanya ya Bible. Basakilwa kuvwanija “grammaire” ya Bible, ne muswelo ukwatañene misoñanya yayo mivule imo na mikwabo. Penepo, bakokeja kwenzakanya mbila yobatyiba na bukomo bwa buluji bwabo.

⁵ Lelo kino kishintulula’mba bakristu kebadipo na mbila? Ke amopo. Bisonekwa bya Kigreke bya bwine-Kristu bipelejanga patōka kutōta bileza-leza, busekese, butapañani, bubela, kutōta mishipiditu imbi, kwingidija mashi mu muswelo umbi, ne bubi bukwabo bwishīleshīle. (Bilongwa 15:28, 29; 1 Kodinda 6:9, 10; Kusokwelwa 21:8) Mwanda wa kwingidija myanda yādi isakilwa bene Isalela ku mutamba mukatampe, tufwaninwe kwingidija bukomo bwa buluji bwetu mwanda wa kufunda ne kwingidija misoñanya ya Bible. Kitabukile ne kwifunda ludimi lupya kwine, kino kilomba kwitudilako kitatyi ne bukomo. I muswelo’ka otukokeja kutamija bukomo bwa buluji bwetu?

Tamija Bukomo Bwa Buluji Bobe

6. Kwifunda Bible kulomba kika?

⁶ Dibajinji, tufwaninwe kwikala befundi ba Bible babupyasakane. Kinenwa kya Leza kya kubukomo bwa mushipiditu kyo kya “kufundija ne kudingila madingi ne kufundula bilub[o] ne kulombola mwa kwikadila moloke.” (2 Temote 3:​16, MB) Ketufwaninwepo kulanga nyeke’mba malondololo ku mwanda kampanda akashintululwa senene mu vese umo wa Bible. Ino, tufwaninwe kulanguluka pa bisonekwa bivule bileta kitokeji pa mwanda nansha pa ngikadilo kampanda. Tukasakilwa kukimba-kimba mwanda wa kuyuka senene mulangwe wa Leza pa mwine mwanda’wa. (Nkindi 2:3-5) Tusakilwa monka kwivwanija, mwanda “muntu wa kwivwanija [ye ufikīle] mu byañeni mituntulu.” (Nkindi 1:5) Muntu wa kwivwanija ukokeja kusansanya mwikadile mwanda ne mwanda ne kupwa ukajingulula muswelo ukwatañene mwanda umo na mukwabo. Pamo bwa mu makayo a kisōlo, muntu wa kwivwanija uyukile mwakudila nsolo mwanda wa kutapa mukwabo.

7. Bambutwile bakokeja muswelo’ka kwingidija buluji bwabo pa misoñanya ya Bible itala pa kupāna bufundiji?

⁷ Kimfwa, tubandaulei mwanda utala pa kwikala mbutwile. Nkindi 13:24 unena’mba shamuntu usenswe wandi mwana, ‘umupanga bufundiji.’ Shi tubandaule kino kisonekwa, kikokeja kwingidijibwa mwanda wa kujingulula bukalabale, ne kupāna mfuto mikomo. Ino, Kolose 3:21 uletelako kidyumu kilombola kwibeja’mba: “Bānwe bashabo nenu, kemukisomba bāna benu, mwanda wa kunena’mba, bakanyoñama pa mutyima.” Bambutwile bengidija bukomo bwa buluji bwabo ne bayukile kukwatañanya ino misoñanya kebakapānapo bufundiji bukokeja kutelwa bu “bwakubulwa kwendelamo.” Bakalombola babo bāna kyanga, kwivwanija, ne bulemantu. (Efisesa 6:4) Shi kepano, mu mwanda utala kulela bāna nansha mu mwanda mukwabo ulomba kwingidija misoñanya ya Bible, tukokeja kutamija bukomo bwa buluji bwetu na kwenzakanya myanda yonso mifwaninwe. Mu uno muswelo, tukokeja kuvwanija “grammaire” ya misoñanya ya Bible, kuyuka masakila a Leza ne muswelo wa kwiavuija.

8. I muswelo’ka otukokeja kwepuka mumweno wa myanda mukomokomo, wa kulonda enka byotusaka pamwanda utala kwipwija mukose?

⁸ Muswelo wabubidi wa mwakutamijija bukomo bwa buluji bwetu i kwepuka kwikala bantu kebajokelanga kunyuma, balonga enka kyobanene abo bene. Ngikadila mikomokomo ityepejanga kutama kwa bukomo bwa buluji bwetu bwakulanguluka. Kimfwa tutalei mwanda utala kwipwija mukose. Bible unena’mba: “Panopantanda ponsololo pēne palēle mudi yewa umbi.” (1 Yoano 5:19) Lelo kino kishintulula’mba mabuku onso, mfumo ishintululwa na bifwatulo mu bitabu, nansha mpangiko ipityijibwanga ku televijo ilombolwa na ino ntanda i bintu byamunyanji ne kadi bya Satana? Mulangwe wa uno muswelo ke mulumbulukepo nansha patyetye. Kyabine, bamo-bamo bakokeja kutonga kuleka kutala televijo, ma filime, nansha kadi kupela kutanga mabuku a bwine ntanda. Uno i muswelo wabo wa kumona myanda, ne kebafwaninwepo kubabwa pamwanda wa kino. Inoko kebafwaninwepo kukankamika bakwabo betudileko mpangiko mikomo ya muswelo umo. Sosiete kemulupule kala bishinte bivule bilombola misoñanya ya Bible ikokeja kwitupa muswelo wa kuyuka kutonga myanda na tunangu mu kitatyi kyotwipwija mukose nansha kukokolokwa. Kupityija mikalo ya buno buludiki, ne kwitakikila batwe bene ku milangwe ya munyanji, bukalabale bukatampe, nansha kutōta mishipiditu imbi bilongibwa mu miswelo mivule ya bwine ntanda ya mwa kwipwijija mukose kilombola kubulwa tunangu kukatampe. Bine, butongi bwa tunangu bwa mwa kwipwijija mukose bwitusakila twingidije bukomo bwa buluji bwetu mwanda wa kwingidija misoñanya ya Bible ne kwikala na mutyima wa munda-munda utōka tōo kumeso a Leza ne kumeso a bantu.​—1 Kodinda 10:31-33.

9. “Kusansanya kukatampe” kushintulula kika?

⁹ Miswelo mivule ya mwa kwipwijija mukose dyalelo imweka patōka’mba keyendelemopo ku bakristu.a Nanshi, tufwaninwe kwibidija mutyima wetu wikale ‘kushikwa bubi’ mwanda ketukikalai pamo na mwādi mwikadile bamo-bamo mu kitatyi kya myaka katwa imbajinji bādi “bepēne ku byakulondalonda bya mutyima umbi.” (Mitōto 97:10; Efisesa 4:17-19) Mwanda wa kulanguluka na buluji pa myanda ya uno muswelo, tusakilwa “buyuki bwabinebine ne kusansanya kukatampe.” (Fidipai 1:9, NW) Kishima kya Kingidiki kyalamwinwe bu “kusansanya” kifunkila pa “kuvwanija kulumbuluke kwa mu malango.” Pabute pabute kino kishima kīsambila pa kuvwanija na ngitu, kimfwa kumona. Shi pamwanda utala kwipwija mukose nansha mwanda mukwabo usakilwa muntu atyibe mbila ya aye mwine, tufwaninwe kuningila pa kumvwanija kwetu kwa mu malango mwanda ketukityibai enka mbila ituila mukitulumukila, kumona enka myanda ilombwelwe patōka ino tufwaninwe ne kutala yoya iishintulula. Kadi, tufwaninwe kwepuka kwingidija misoñanya ya Bible mu muswelo upite kipimo ne kuningila banabetu bonso balonge muswelo umo.​—Fidipai 4:5.

10. I muswelo’ka otukokeja kwivwanija bu-muntu bwa Yehova pamo na mobulombwedilwe mu Mitoto 15?

¹⁰ Muswelo wabusatu wa kutamija bukomo bwa buluji bwetu i kujingulula mulangilo wa Yehova ne kwiukuna munshi mwine mwa mityima yetu. Mu Kinenwa kyandi, Yehova ulombwele patōka bu-muntu bwandi ne misoñanya yandi. Kimfwa, mu Mitoto 15, tutangamo ngikadila ya muntu witwa na Yehova akapempule mu kipema kyandi. Muntu wingidija boloke, wisamba byabinebine mu mutyima wandi, uvuija milao yandi, ne wakubulwa kwingidila kamweno ka aye mwine. Potanga luno lwimbo lwa Mitoto, wiipangule abe mwine amba: ‘Lelo ino ngikadila milumbuluke yo yondi nayo? Lelo Yehova ukokeja kungita mwanda nkapempule mu kipema kyandi?’ Bukomo bwa buluji bwetu bukomejibwanga kitatyi kyotulonda mulangilo ne mashinda a Yehova.​​—Nkindi 3:5, 6; Bahebelu 5:14.

11. Bafadiseo kebādipo bengidija ‘boloke ne buswe bwa Leza’ muswelo’ka?

¹¹ Uno mwanda o wākankelwe kuvuija Bafadiseo. Bafadiseo bādi bayukile myanda mityemitye ya mu Mukanda-wabijila ino kebājingulwilepo “grammaire” yao. Bādi bakokeja kupituluka kumutwe mu myanda mityemitye mivule mine ya mu Mukanda-wabijila, ino bākankelwe kuvwanija bu-muntu bwa Yehova, Musonekeji wa Bijila. Yesu webāsapwidile’mba: “Mulambulanga byakujikija dikumi bya manyi, a mante ne bya a luwe ne byakujikija dikumi bya miswelo yonso ya manyi adibwa, ino muleka kwikala boloke ne kusanswa Leza.” (Luka 11:42, MB) Pamwanda wa ñeni ne mityima yabo yādi myumu pototo, Bafadiseo bākomenwe kwingidija bukomo bwa buluji bwabo. Kubulwa kwabo kwa buluji, kwālupukile patōka pobādi bababa bana-babwanga ba Yesu bādi batyumuna mataba badya mu difuku dya sabado; kadi ku kyolwa mu dine difuku’dya, mutyima wabo wa munda-munda kewādipo mufitwe pobākutyile kitumba mwanda wa kwipaya Yesu!​—Mateo 12:1, 2, 14.

12. I muswelo’ka otukokeja kwiula pakatampe bu-muntu bwa Yehova?

¹² Tusaka twikale beshīle na Bafadiseo. Buyuki bwetu bwa Kinenwa kya Leza bufwaninwe kwitukwasha twikale kulonga myanda mungya masakila a Yehova. I muswelo’ka otukokeja kwikilonga? Kupwa kwa kutanga kipindi kampanda kya Bible nansha kya mikanda ishintulula Bible, bamo-bamo bāikele kukwashwa na kwiipanguja bipangujo pamo bwa bino: ‘Lelo uno mwanda unfundija kika kitala padi Yehova ne pa ngikadila yandi milumbuluke? I muswelo’ka onkokeja kulombola ngikadila milumbuluke ya Yehova mu kipwano kyami na bakwabo? Kulanguluka pa bipangujo bya uno muswelo kutamija bukomo bwa buluji bwetu ne kwitupa muswelo wa kwikala ‘ba kwiula Leza’​—Efisesa 5:1.

Bapika ba Leza ne Kristu, Ke Bapikapo ba Bantu

13. Bafadiseo bēmwekeje muswelo’ka bwi bajidiki babuningi?

¹³ Bakulumpe bafwaninwe kulombola bantu bobakwatakanya muswelo wa kwingidija bukomo bwa buluji bwabo. Bantu ba pa kipwilo ke bapikapo ba bantu. Polo wāsonekele’mba: “Ngikale wakutōkeja bantu mityima, nabya nkidipo mupika wa Kidishitu, mhm.” (Galatea 1:10; Kolose 3:23, 24) Ino mu kwishīla, Bafadiseo bādi basaka bantu bayuke’mba kwitabijibwa na bantu wādi mwanda wamvubu mikatampe kupitako kwitabijibwa na Leza. (Mateo 23:2-7; Yoano 12:42, 43) Bafadiseo bēmwekeje abo bene bwi bajidiki bādi baningila bakwabo kulonda mbila yobātudileko abo bene ne kutyibila bakwabo myanda pa muswelo obādi beingidija. Boba bādi balonda Bafadiseo kebādipo na bukomo bwa kwibidija mutyima wabo wa munda-munda uyuke kwingidija Bible, omwanda, bāikele ke bapika ba bantu.

14, 15. (a) Bakulumpe bakokeja kwilombola muswelo’ka amba bengidila pamo na luombe? (b) Bakulumpe bafwaninwe kukwasha muswelo’ka mu myanda itala mutyima wa muntu wa munda-munda?

¹⁴ Dyalelo, bakulumpe bakristu bayukile’mba luombe kelukeshintulwilapo nakampata kobadi. Mukristu ne mukristu ufwaninwe kusela kiselwa kyandi kilema. (Loma 14:4; 2 Kodinda 1:24; Galatea 6:5) Kino mo kifwaninwe kwikadila. Kyabine, shi bantu ba mu luombe badi’mba i bapika ba bantu, bakōkela enka mwanda bebalama, lelo bakalonga’ka pakekala bano bantu kutupubo? Polo wādi na buluji bwa kusangela bene Fidipai na kunena’mba: “Monka mo mwadi munkokelele po nadi nenu kwako, nanshi pano po pene, tabukai kunkokela pano po nkikikelepo nenu. Fikijijai lupandilo lwenu ne moyo ne luzakalo.” Bine bādi bapika ba Kristu ino kebādipo bapika ba Polo.​​—Fidipai 2:12, MB.

¹⁵ Nanshi, mu mwanda utala mutyima wa munda-munda, bakulumpe kebafwaninwepo kutyiba mbila pa kyaba kya bantu bobaludika. Bashintulula bitupu misoñanya ya Bible ikwatañene na mwanda ne kupwa balombola bene mwanda bengidije bukomo bwa buluji bwabo mwanda wa kutyiba mbila. Kino i kiselwa kikatampe, kifwaninwe kusela muntu aye mwine.

16. I mpangiko’ka yādi mu Isalela itala pa muswelo wa kupwija bikambija?

¹⁶ Tutale kimfwa, kitatyi kyāingidijibwe batyibi na Yehova mwanda wa kuludika Isalela. Bible witusapwila’mba: “Mu oa mafuku mwādi mutupu mulopwe mu Isalela, mhm; muntu ense wādi ulonga kyokya kimolokele biyampe mu meso a aye mwine.” (Batyibi 21:25) Yehova wātudileko mashinda makwabo mwanda wa kuludika bantu bandi. Mu kibundi ne kibundi mwādi bana-balume banunu bādi bakokeja kupāna bukwashi bufwaninwe ku bipangujo ne myanda. Wātentekelepo bitobo bene Levi bādi bengila bu bukomo bwakamweno na kufundija bantu bijila bya Leza. Pokwādi kulupuka myanda mikomo, kitobo mukatampe wādi wipangula Leza na kwingidija Urim ne Thummim. Dibuku Insight on the Scriptures dinena’mba: “Muntu wādi witudilako aye mwine kitatyi kya kulonda ino mpangiko, wādi utambula buyuki bwa bijila bya Leza ne kwibwingidija, mutyima wandi wa munda-munda wādi uludikwa senene. Mu uno muswelo, kulonga kwandi kwa ‘bintu byādi umona bwi byoloke ku meso andi aye mwine’ kekwādipo kulupula bipa bibi. Yehova usakilanga bantu balombole kiswamutyima kyabo kya kusaka nansha kupela ngikadila nansha mashinda kampanda.”​—Dibuku dya 2, paje 162-163.b

17. Bakulumpe bakokeja muswelo’ka kulombola’mba madingi abo akwatañene na misoñanya ya Leza kupitako kukwatañana na ya abo bene?

¹⁷ Pamo na mwādi mwikadile batyibi ne babitobo bene Isalela, bakulumpe pa kipwilo baletanga bukwashi bufwaninwe ku bikambija kampanda ne bapānanga madingi a mvubu. Kadi, mu kitatyi kimo kyonka, bakokeja ne ‘kunemununa, kutopeka, kwisashīlapo, na butukanye bonso, ne manwa a kufundija ponka.’ (2 Temote 4:2) Balonganga uno muswelo kukwatañana na misoñanya ya Leza, ke na yabopo, mhm. I kilumbuluke kashāa shi bakulumpe balombola kimfwa ne balonga bukomo bwa kuteneka mityima!

18. Mwanda waka kifwaninwe nakampata ku bakulumpe kuteneka mityima?

¹⁸ Mutyima o “motele” wa mwingilo wetu wa bwine-kristu. Nanshi Bible unena’mba: “Mo mutamba nsulo ya būmi.” (Nkindi 4:23) Bakulumpe bateneka mityima bakamona’mba mu kipwilo mukekala boba bakatononwa, namino bakalonga byonso byobakokeja kubwanya mu mwingilo wa Leza. Bakabadikila kwingila abo bene, kebakasakilwapo nyeke kutakikwa na bakwabo. Yehova kasakengapo kuningila kikokeji. Usakanga kikokeji kitamba mu mutyima muyule na buswe. Bakulumpe bafwaninwe kukankamika mwingilo wa kukunkwa ku mutyima na kukwasha boba badi mu luombe batamije bukomo bwa buluji bwabo.

Kutamija ‘Mulangilo wa Kristu’

19, 20. Mwanda waka i kyakamweno kotudi kutamija mulangilo wādi na Kristu?

¹⁹ Nka na motwekijingulwila, kekifwaninwepo enka kuyuka bijila bya Leza. Mulembi wa Mitoto wādi usenga’mba: “Bampeko kuyūkidija, kadi nkalamanga mukanda-obe-wa-bijila.” (Mitōto 119:34) Mu Kinenwa kyandi, Yehova wāsokwedile patōka ‘mulangilo wa Kristu.’ (1 Kodinda 2:16) Yesu wētushidile kimfwa kibwaninine kya muntu wādi wingidila Yehova na bukomo bwa buluji bwandi. Wāivwanije bijila ne misoñanya ya Leza, ne wēbingidije pakubulwa kilubo. Na kwifunda kimfwa kyandi, tukovwanija na ñeni yetu “mwikadile kubaya kwalo, ne kulepa kwalo, ne bulabwamūlu bwalo, ne bulabwapanshi bwalo, ne kwiluyūka alo lwine lusa [buswe, NW] lwa Kidishitu lutabukile ñeni.” (Efisesa 3:17-19) Eyo, myanda yotubefunde itamba mu Bible itala padi Yesu itabukile kulampe kwine kuyuka myanda mivule; itulombola patōka mwikadile Yehova aye mwine.​—Yoano 14:9, 10.

²⁰ Shi kepano, byotwifunda Kinenwa kya Leza, tukokeja kujingulula mulangilo wa Yehova pa myanda mishileshile ne kutyiba mbila na kwibeja konso. Kino kilomba kulonga bukomo. Tufwaninwe kwikala befundi ba bupyasakane ba Kinenwa kya Leza, kwikala batwe bene bantu batenekwa na bu-muntu ne misoñanya ya Yehova. Twifunda grammaire impya moikadile. Omwanda, boba bekilonga bakalonda kidyumu kya Polo kya’mba: “Mwipane ngitu yenu, ke kitapwa kyumi, kikola, kya kuloelelwa Leza, ko kutōta [na bukomo bwa buluji bwenu, NW].”​—Loma 12:1.

[Kunshi kwa dyani]

I Kika Kyotubefunde?

◻ Pamwanda utala mwingilo wingidilwa Leza, i kwalamuka’ka kwālongelwe mu pentekosa mu 33 K.K.?

◻ I muswelo’ka otukokeja kutamija bukomo bwa buluji bwetu?

◻ Bakulumpe bakokeja muswelo’ka kukwasha boba badi mu luombe bekale bapika ba Leza ne ba Kristu?

◻ Mwanda waka tufwaninwe kutamija ‘mulangilo wādi na Kristu’?

Bakulumpe bakwashanga bakwabo bengidije bukomo bwa buluji bwabo