Buludiki Bwa Leza Butala pa Kutonga Mwine Pobe

“Nkakulombolanga ñeni, ne kukufundija mu dishinda dyōkendanga: Nkakupanga ñeni ne dīso dyami ponka padi abe.”​—MITŌTO 32:8.

 1. Lelo i bintu’ka bisakibwa pa kusaka busongi bwikale buyampe?

MUKAYI uyela ku myonji watumbuka mu luvula, papo walekelela ku myonji yaadi ukwete, wetonte, kajokoloka mu luvula. Aye pa kwitanika, waolola maboko wakwata mukayi nandi mwana-mulume uyela ku myonji idi kampalampala nandi. Ba mwana-mulume ne mwana-mukaji bashetemuka pa maimakasa, abenyunge kebenda basenena biyampe shē. Mwana-mulume wazunzula mwana-mukaji pamo’nka na mu kukopa kwa diso, wamukuse mu lwelele. Wajokoloka, ku mfulo wakemana bya dyangi na kūlu kumo, kadi kaendelela na kujokoloka pamo nandi pa maimakasa. Ano makayo onso amweka bu kealombepo nansha kulonga buninge kwine. Lelo i ani ukeatompa pampikwa kwiibidija’o, pambulwa mukayi nandi mupotolole’byo, nakampata pampikwa kufunda ne kupebwa madingi mayampe a mwa kukaila’o? Ne busongi buyampe nabo bumwekanga’nka bu mitembwe. Abo nanshi bulomba kwikala na mwine pobe muyampe, kulongela bukomo mwa kimo, ne, kupityididila, kwikala na madingi a tunangu. Bine, buludiki bwendele’mo budi na kamweno.

 2. (a) I ani wātūdile’ko mpangiko ya busongi, ne na kitungo’ka? (b) I muswelo’ka wisoñanga bantu masongi amoamo?

² Ke kibipo nsongwalume nansha nsongwakaji kulanga pa muntu ukekala mwine pandi​—mwikadi nandi wa umbūmi. Kwisonga kwa mwana-mulume ne mwana-mukaji i kintu kyendele’mo umbūmi, mwanda i mpangiko yātūdile’ko Yehova Leza. Ino Adama muntu umbajinji kātongelepo mukajandi. Yehova ye wāmupele’ye na buswe. (Ngalwilo 2:18-24) Ba mulume ne mukaji babajinji bādi ba kubutula bana mwa kwivudijija, mfulo ne mfulo ntanda yādi ya kuyula bantu. Kupwa buno busongi bubajinji, masongi mavule alondele’po ādi alonda mungya kumvwañana kwa bambutwile ba musoñañani ne ba musongwa, kyaba kimo bepangula ne bene basaka kwisonga’ba shi betabije. (Ngalwilo 21:21; 24:2-4, 58; 38:6; Yoshua 15:16, 17) Nansha mu matanda mavule, ne mungya bibidiji bya bantu, byomukidi masongi a kusongeja bana, ino bavule dyalelo i abo bene betongela bene pabo.

 3. I muswelo’ka ofwaninwe kutonga mwine pobe?

³ Lelo mwine pobe ufwaninwe kutongwa namani? Bamo balondanga buya bwa ngitu​—mungya mobasakila ne byobabila na meso. Bakwabo balonda bupeta, muntu ukebalela biyampe ne kwibalongela byobasaka. Ino lelo bino byo byonka kete bitwalanga muntu ku busongi bwa nsangaji ne maloa? Nkindi 31:30 unena’mba: “Buntu budimbañana, ne būya i bwa bitupu, ino mwana-mukaji wakamwa Yehova aye ye ukatendelwa.” (Nkindi 31:30) Pano po padi mwanda pano: Shi kosake kutonga mwine pobe, ta mutyima kudi Yehova.

Buludiki bwa Buswe Bwitupele Leza

 4. I bukwashi’ka bwitupa Leza butala pa kutonga mwine petu?

⁴ Yehova Tata wetu wa mūlu witupele Kinenwa kyandi kilembwe kya kwituludika mu myanda yonso. Unena’mba: “Ami ne Yehova Leza obe ukulombola kakumwenamo wakukukunkuja pa dishinda dyokōkeja kwenda.” (Isaya 48:17) Ke kya kutulumukapo shi mu Bible mutanwa misoñanya ikwashanga nyeke bantu mu butongi bwa bene pabo. Yehova usaka masongi etu ekale a nyeke kadi a nsangaji. O mwanda witupa bukwashi bwa kwitwivwanija ino misoñanya ne kwiingidija. Mwene i kyendele’mo kudi Umpangi wa buswe kulonga namino?​—Mitōto 19:8.

 5. I kintu’ka kya kamweno kyotufwaninwe kulonga shi tusaka nsangaji yetu yendelele mu busongi?

⁵ Yehova paāshimikile mpangiko ya busongi, wādi usakile bwikale kikutwa kya nkutyidile. (Mako 10:6-12; 1 Kodinda 7:10, 11) O mwanda unena’mba “nashikwe kupinga mukaji,” poso pekale pa mwanda wa “busekese” kete. (Malaki 2:13-16; Mateo 19:9) Inoko kutonga mwine pobe i ditabula dikatampe kedifwaninwepo kukwatyila ku nzeinzei. Buno i bumo bwa mu butyibi bubala-bunga bufikijanga bantu ku nsangaji nansha ku kafitwe. Butongi buyampe buneñenyanga būmi bwa muntu ne kumupa maloa, ino butongi butyani bukokeja kumuletela bumonya-malwa bwa zenzeka. (Nkindi 21:19; 26:21) Pa kusaka amba nsangaji yendelele, bilomba kuyuka kutonga na tunangu ne kutyipa mutyipo wa ntyipidile, mwanda Leza wātūdile’ko busongi bu kipwano kikabutula bumo ne kwiangula.​—Mateo 19:6.

 6. I kika kinenenwa amba bansongwakaji ne bansongwalume bafwaninwe kutadija mpata pa kutonga bene pabo, ne i muswelo’ka obakokeja kutyiba mbila na tunangu?

⁶ Bansongwalume ne bansongwakaji bafwaninwe kuta’ko mutyima mpata, kutyina amba buya bwa mpala ne kilokoloko kikomokomo byakanyengakanya butyibi bwabo kitatyi kyobatonga mwine pabo. Bine, bukena bwimanine’nka pa bino bintu kebwijangapo kwalamuka ke bulumbe nansha mushikwa. (2 Samwele 13:15) Ku mutamba mukwabo, tukokeja kutamija buswe bwa endaenda shi tubayuka senene mwine petu ne kwiyuka biyampe batwe bene. Kadi tufwaninwe kuyuka amba bintu bipite buya kotudi ke enkapo byobya byotwadi twabila dibajinji mu mityima yetu. (Yelemia 17:9) O mwanda buludiki bwa Leza budi mu Bible i bwa mvubu mpata. Bwitupa ñeni ya kuyuka kusansanya, mwa kutyibila mbila na tunangu mu būmi bwetu. Mungya mulembi wa mitōto, Yehova unena’mba: “Nkakulombolanga ñeni, ne kukufundija mu dishinda dyōkendanga: Nkakupanga ñeni ne dīso dyami ponka padi abe.” (Mitōto 32:8; Bahebelu 4:12) Eyo, busongi shabo bupwanga ngó ya kibutwila ya kwikala na muswe, mupwani, ino kadi budi na bikoleja bilomba kwikala muntu mupye, muyuke kusansanya.

 7. Mwanda waka bamo bapelanga madingi a mu Bible atala pa kutonga bene pabo, ino kuno kupela kwibafikijanga ku bika?

⁷ Kumeso kwa kutonga mwine pobe, i biyampe kwivwana bidi munenena Mushiludi wa busongi mwine. Pamo tubwanya kupumpunya madingi a mu Bible obetupa kudi bambutwile nansha kudi bakulumpe bene Kidishitu. Tukokeja kulanga amba kebetwivwanangapo biyampe, ebiya kilokoloko kikomokomo kyashilula kwitutonwena ku kulonda byobya bisaka mutyima wetu. Ino pa kwimwena ñombe ya bulubo, twashilula kwialakanya amba longa shi twalondele madingi a tunangu obetupele adi a kwitusakila biyampe. (Nkindi 23:19; 28:26) Shi kutadije twaponena mu busongi bwambulwa buswe, ne kubutula bana kebaleleka, pakwabo ne mwine petu mwine wampikwa kwitabija. Abo busongi bwadi bwa kwituletela nsangaji mikatampe bwaikala ke nsulo ya njia ne mutyima kupepa, bine i kya bulanda mpata!

Lulamato lwa Bwine Leza​—Lufungulo Lwinelwine

 8. I muswelo’ka ukokeja bwine Leza kukwasha busongi bwikale bwa kulādila kadi bwa nsangaji?

⁸ Kunena na bubine, kwikena shako kuningijanga busongi. Ino pa kusaka amba kipwano kya busongi kikale kya nyeke kadi kya nsangaji, i kya mvubu kwikala na bintu bivule bimupwanya. Kwikala banwe bonso balamate kudi Yehova Leza i kuyampe, mwanda kuningishanga kijimba kya nyeke ne kuloeja bumo bokemubwanyapo kumwena mu kintu kingi. (Musapudi 4:12) Shi ba mulume ne mukaji bene Kidishitu batōta Yehova mu būmi bwabo bonso, nabya ne ku mushipiditu, ne mu ñeni, ne mu mwikadilo bakekala bekutyile umbumo. Befunda pamo Kinenwa kya Leza. Balombela kya pamo, kino kikakutyila umbumo mityima yabo. Benda abo bonso pamo ku kupwila kwa bwine Kidishitu ne kutambila pamo mu mwingilo wa budimi. Bino byonso bikabutula kijimba kya ku mushipiditu kikebalunga abo bonso pamo. Kutabukidila, bakeselwa madyese atamba kudi Yehova.

 9. Abalahama wālongele bika pa kusokola mukaja Isake, ne byāfudile ku bika?

⁹ Abalahama mukulutuba wa kikōkeji, pa mwanda wa lulamato lwandi lwa bwine Leza, wāsakile kusangaja Leza pābwene kitatyi kya kutongela Isake mukaji. Abalahama wānena mwingidi waādi wikulupile amba: “Nkakutyipija padi Yehova Leza wa mūlu, ne Leza Mwine ntanda, na’mba: Kokasongeja mwana wami mukaji wa bāna bana-bakaji ba bene Kenani muno mo ngikele ami, mhm. Poso ukende ku ntanda yami ne ku babutule bami, e kokamona mukaji wa wami mwana Isake. . . . [Yehova] ukatumanga mwikeulu wandi ku meso obe, ukamona mukaji wa wami mwana wa kokwa.” Bine Lebeka wādi mukaji utendelwa, o mwanda Isake wāmukenene mpata.​—Ngalwilo 24:3, 4, 7, 14-21, 67.

10. I biselwa’ka bya mu Bisonekwa bitwikilwe balume ne bakaji?

¹⁰ Shi twi bene Kidishitu kebasongele nansha kebasongelwe, lulamato lwa bwine Leza luketukwasha tutamije ngikadilo iketufikija pa kubwanya bisakibwa bya mu Bisonekwa bitala pa busongi. Biselwa bimo bya balume ne bakaji i bitelwe na mutumibwa Polo amba: “Bānwe bakaji kōkelai balume benu bwa kudi Mfumwetu. . . . Balume nenu sanswai bakaji benu, monka musanshilwe Kidishitu kipwilo, wēpanine ponka pa akyo; . . . E monka mufwaninwe ne balume nabo kusanswa bakaji babo abo bene pamo bwa ngitu ya abo bene. . . . Ino nanshi bonso bēkale kusanswa bakaji babo pamo bwa abo bene, muntu na mukajandi, muntu na mukajandi; mukaji nandi alemeke mulumyandi.” (Efisesa 5:22-33) Monka motwekimwena, binenwa bya Polo bya ku bukomo bwa mushipiditu bilombola nakampata mvubu ya buswe ne bulēme. Kulonda ano madingi kulomba twikale ne na kityino kya kwakamwa Yehova. Kadi i ne kutyipa na mutyima umo mutyipo wa kwilamata mu bitatyi biyampe ne mu bitatyi bibi. Bene Kidishitu bakimba kusonga bafwaninwe kubwanya kusela bino biselwa.

Kuyuka Myaka ya Kusonga

11. (a) I madingi’ka atala pa myaka ya kusonga adi mu Bisonekwa? (b) I kifwa’ka kilombola tunangu tudi mu kulonda madingi a mu Bible atanwa mu 1 Kodinda 7:36?

¹¹ Kuyuka kitatyi kyofwaninwe kusonga nansha kusongwa kudi na mvubu mpata. Bisonekwa kebitelelepo mwaka kampanda, mwanda kino i kishile ku muntu ne muntu. Inoko bilombola amba i kipite buya kwilaija’ko bidi kufika ne bipita “kitatyi kitoyanga buluba bwa bunkasampe,” pekalanga kusakasaka kwa kusambakena pamo kunyengakanya butyibi boloke. (1 Kodinda 7:36, NW) Mishele unena’mba: “Ponamwene balunda nami bakwatyilwa, ba kusongwa basongwa, bavule na myaka munshi mwa 20, naikele kukolelwa mpata kulonda ano madingi. Ino nadi ngyukile amba i madingi atambile kudi Yehova, kadi byonso byaetulombola i bya kamweno ketu. Ponadi ngilaija kusongwa, natamije kipwano kyami na Yehova ne kwimwena myanda mivule umbūmi keikokejapo pakwabo kwimwena boba badi basongwa bakidi bibudye bya bana. Mwenda myaka, naikala mwilongolole senene shē mwa kuselela biselwa ne makambakano alupukanga mu busongi.”

12. Mwanda waka ke biyampepo kwiyumbila kusonga shi ukidi nkasampe?

¹² Boba beyumbilanga kusonga nansha kusongwa bakidi bankasampe divule bamonanga bisakibwa ne bilokoloko byabo byenda bishinta pobenda batama. Penepa bajingulula amba bintu byobadi babila dibajinji kebikidipo kadi na mvubu. Nsongwakaji umo mwine Kidishitu wadi mwitungile kusongwa na myaka 16. Mwanda nkambo wandi wāsongelwe na ino myaka, ne inandi mwine. Ebiya nsongwalume waadi usaka pa kupela kumusonga mu mwine mwaka’wa, watonga nsongwalume mukwabo wadi wabila kumusonga. Mwenda myaka, washilula kwialakanya kine kyamutonwene eyumbile kusongwa.

13. Boba beyumbilanga kusonga divule bakomenwanga mu bintu’ka?

¹³ Shi usaka kusonga nansha kusongwa i kiyampe bidi kutama, wayuka ne ñombe ya bulubo moikadile. Busongi bwa kwiyumbila kebo kuleta makambakano mavulevule akomenwanga kupwija ba mulume ne mukaji bakidi babilumbilumbi. Mwanda kebemwenine bintu bivule bya kwibekadija bantu bapye, bayukile kutyumwina mu manwi tuntelentele tudi mu busongi ne kiselwa kya kulela bana. Tufwaninwe kusonga enka shi tubafikila biyampe shē pa kulama nyeke kipwano kyetu ku ngitu, mu ñeni ne ku mushipiditu.

14. Lelo i bika bisakibwa pa kupwija na buswe myanda ilengejanga kwishinga tuto mu busongi?

¹⁴ Polo wāsonekele amba boba basonga “bakamonanga malwa a mu ngitu.” (1 Kodinda 7:28) Makambakano keabulwangapo kulupuka, mwanda mwi bantu babidi beshile, ne mumweno wa bintu nao mwishile. Pa mwanda wa kubulwa kubwaninina kwa bu muntu, kikalanga pakwabo kikomo kubwanya kusela biselwa byotupelwe umbusongi bilombwelwe mu Bisonekwa. (1 Kodinda 11:3; Kolose 3:18, 19; Tetusa 2:4, 5; 1 Petelo 3:1, 2, 7) Nanshi kilomba kwikala bantu bapye, bashimatyije ku mushipiditu, babwanya kulonda buludiki bwa Leza bwa kupwija na buswe myanda ilengejanga kwishinga tuto.

15. I mwingilo’ka udi na bambutwile mu kuteakanya bana ku busongi? Leta kifwa.

¹⁵ Bambutwile bafwaninwe kuteakanya babo bana ku busongi na kwibevwanija mvubu idi mu kulonda buludiki bwa Leza. Babwanya kwingidija na bwino Bisonekwa ne mabuku a bwine Kidishitu, pa kukwasha babo bana bayuke shi abo bene nansha boba bobasaka kwisonga nabo ke bafikile pa kwisonga.a Blossom, nsongwakaji wa myaka dikumi ne mwanda, waikele kuswa nsongwalume umo wa mu kyabo kipwilo. Uno nsongwalume wadi pania wa kitatyi kyonso, penepa basaka kwisonga. Ino bambutwile ba Blossom bamunena kwilaija’ko bidi mwaka umo, mwanda mungya mobamumwenine, wakidi mwanuke. Blossom wasonekele mwenda mafuku amba: “Mfwijanga’ko bininge mwanda natejeje oa madingi a tunangu. Mu mwaka umo, natamine’ko, namona amba nsongwalume’wa kadipo na ngikadilo yadi ya kumwikadija mwine pami muyampe. Wafudile ku kutamba mu bulongolodi, bine napanda mu kyokya kyamalwa kyadi kya kumponena umbūmi. I byabine, kwikala na bambutwile ba tunangu bakudingila madingi akulupilwa i kintu kilumbuluke mpata!”

‘Kwisonga Monka Mudi Mfumwetu’

16. (a) Bene Kidishitu batūlwanga namani pa matompo na musoñanya wa ‘kwisonga monka mudi Mfumwetu’? (b) Shi mwine Kidishitu udi na mutyima wa kwisonga na muntu wampikwa kwitabija, ufwaninwe kulanguluka pa bika?

¹⁶ Buludiki bwa Yehova kudi bene Kidishitu bulombola bintu patōka tō: ‘Kwisonga monka mudi Mfumwetu.’ (1 Kodinda 7:39) Bambutwile bene Kidishitu ne babo bana bakokeja kuponena mu matompo pa uno mwanda. Namani? Namino. Bansongwanzele bakokeja kukimba kusonga, ino mu kipwilo mutupu wa kwisonga nandi. Divule mo mobimwekelanga. Mu myaba imoimo bana-balume bakokeja kwikala batyetye, bana-bakaji bavule, nansha padi i bikomo kutana muntu mufwaninwe mu kifuko kyenu. Nsongwalume wambulwa kwipāna, wa panja pa kipwilo ukokeja kusanswa nsongwakaji mwine Kidishitu (nansha nsongwakaji wa panja usenswe nsongwalume mwine Kidishitu); kuno kuningilwa kukokeja kumutwala ku kupela kulonda misoñanya itūdile’ko Yehova. Mu ngikadilo ya namino, i biyampe kulanguluka pa kifwa kya Abalahama. Kintu kikwabo kilombola amba wādi ulamine kipwano kilumbuluke na Leza i buninge bwaālongēle Isake mwanandi wāsonga mutōtyi wabine wa Yehova. Isake nandi wālongela monka pa mwanandi Yakoba. Bobwa busongi bwādi bulomba kusumininwa kwabinebine, ino bwāsangeje Leza, ebiya nandi wēbwesela dyese.​—Ngalwilo 28:1-4.

17. I kika kinenenwa amba kwisonga na muntu wampikilwa kwitabija kuletanga makambakano, ne i buluji’ka bwa mvubu botufwaninwe ‘kwisongela monka mudi Mfumwetu’?

¹⁷ Bantu bakubulwa kwitabija balamukanga ke bene Kidishitu kebavudilepo. Inoko pavule, kwisonga na bakubulwa kwitabija kuletanga makambakano. Boba bekuta mu luno lupungu kebekalangapo na nkulupilo imo, na misoñanya imo nansha na bitungo bimo. (2 Kodinda 6:14) Kino kyonakanyanga kwisambila pamo ne nsangaji ya mu busongi. Kifwa, kaka umo mwine Kidishitu wadi utompola bininge amba shi tubatambe ku kupwila kukankamika, najokela ku njibo, nkidipo mwa kwisambila bintu bya ku mushipiditu na mulume wampikwa kwitabija. Kutabukidila, ‘kwisonga monka mudi Mfumwetu’ i mwanda utala dikōkeji dyetu kudi Yehova. Wivwane tukōkele ku Kinenwa kya Leza, mityima yetu keiketuponejapo, mwanda tuyukile amba tubalonga “byonka byakuloelelwa ku meso andi.”​—1 Yoano 3:21, 22.

18. Shi usaka kusonga nansha kusongwa, i myanda’ka ya mvubu yofwaninwe kuta’ko mutyima, ne mwanda waka?

¹⁸ Shi kokimbe muntu wa kwisonga nandi, mwikadilo mulumbuluke ne būmi bwandi bwa ku mushipiditu byo bintu bya kubadikila kusaka kuyuka. Bumuntu bwa bwine Kidishitu, buswe bwa kuswa Leza ne kumulamata na muya wetu onso, byo bintu bya mvubu mipite kulampe kwine buya bwa mpala. Leza witabijanga boba basangela ne kuvuija biselwa byabo bya kwibekadija balume ne bakaji bakomo ku mushipiditu. Kadi bukomo bukatakata bukutyilanga pamo ba mulume ne mukaji i bobwa butamba ku kulamata abo bonso kudi Umpangi ne ku kwitabija buludiki bwandi mu bintu byonso. Wivwane tulonge uno muswelo, i bine Yehova ukalēmekwa, ne busongi bukashilula na kyalwilo kikomo ku mushipiditu kikalengeja kipwano kyenu kikale kya kulādila nyeke.

[Kunshi kwa dyani]

Usa Kulondolola Namani?

• Mwanda waka buludiki bwa Leza budi na kamweno mu kutonga mwine pobe muyampe?

• Lulamato lwa bwine Leza luningishanga namani kijimba kya busongi?

• Bambutwile bakokeja kuteakanya bana ku busongi muswelo’ka?

• Mwanda waka i kya mvubu ‘kwisonga monka mudi Mfumwetu’?

[Bifwatulo pa paje 13]

Kulonda madingi a Leza mu kutonga mwine pobe kukakuletela nsangaji mivule

[Bifwatulo pa paje 16]

Madyese mavule atamba ku ‘kusonga monka mudi Mfumwetu’