Lwitabijo Lobe I Lukomo Muswelo’ka?

“I ku lwitabijo [lwenu] ko mwaimana.”​—2 KODINDA 1:24.

1, 2. Mwanda waka tufwaninwe kwikala na lwitabijo, ne i muswelo’ka olubwanya kuninga?

BENGIDI ba Yehova bayukile amba bafwaninwe kwikala na lwitabijo. I amo, ‘pakubulwa lwitabijo kebibwanikapo kutōkeja Leza ku mutyima.’ (Bahebelu 11:6) O mwanda i kya tunangu kulomba mu milombelo mushipiditu sandu ne lwitabijo, lubadilwa mu kipa kiyampe kyao. (Luka 11:13; Ngalatea 5:22, 23) Kwiula lwitabijo lwa batōtyi netu betabije nako kukokeja kukomeja ino ngikadilo motudi.​—2 Temote 1:5; Bahebelu 13:7.

² Lwitabijo lwetu lukaningila’ko shi twendelela na kulonda dishinda disebēlwe bene Kidishitu bonso na Kinenwa kya Leza. Kutama kwa lwitabijo kutambanga ku kutanga Bible difuku ne difuku ne ku kwifunda na kininga Bisonekwa na bukwashi bwa mabuku alupulwa na “kalama wa bine.” (Luka 12:42-44; Yoshua 1:7, 8) Tukankamikwanga batwe bonso na lwitabijo lwa banabetu na kutanwa kitatyi ne kitatyi ku kupwila kwa bwine Kidishitu, ku kubungakana, ne ku bitango. (Loma 1:11, 12; Bahebelu 10:24, 25) Ne kadi lwitabijo lwetu luniñanga potwendanga tusapwila bakwetu mu mwingilo.​—Mitōto 145:10-13; Loma 10:11-15.

 3. Mu mwanda utala lwitabijo, i bukwashi’ka bwitukwashanga bakulumpe bene Kidishitu ba buswe?

³ Bakulumpe bene Kidishitu ba buswe nabo batamijanga lwitabijo lwetu na madingi a mu Bisonekwa obetupanga. Badi na mushipiditu udingakene na owa wādi na mutumibwa Polo wālombwele bene Kodinda amba: “Twi bakwashi ba mu kusepelela kwenu; mwanda bānwe i ku lwitabijo [lwenu] ko mwaimana.” (2 Kodinda 1:23, 24) Bwalamuni bukwabo bunena’po amba: “Nenu ke mudi banyinge tu kala mu lwitabijo. Kyo tusaka i kwingila nenu pamo mumone byonka biyampe mu lwitabijo lwenu.” (MB) Boloke bekalanga na būmi pa mwanda wa lwitabijo. Bine, i kutupu muntu uketwikadila na lwitabijo nansha kwitwikadija bantu balamine bululame na dikōkeji. Mu uno mwanda, ‘tufwaninwe kwiselela kitundu, wa kyandi, wa kyandi.’​—Ngalatea 3:11; 6:5, NW.

 4. Le nsekununi ya mu Bisonekwa ya bengidi bakikōkeji ba leza itukwasha namani tuningishe lwitabijo lwetu?

⁴ Bisonekwa bidi na nsekununi mivule ya bantu bādi na lwitabijo. Padi tuyukile’ko kala bilongwa byabo bivule bya kutendelwa, ino le lwitabijo lwabo lobālombwele mobukila mobukila, pakwabo mu būmi bwabo bonso nalo? Kulanguluka pa mobālombwedile ino ngikadilo mu bikoleja bidingakene na byetu kubwanya kuningisha lwitabijo lwetu.

Lwitabijo Lwitupanga Bukankamane

 5. I bukamoni’ka budi mu Bisonekwa bulombola amba lwitabijo lwitupanga buninge bwa kusapula mwanda wa Leza na bukankamane?

⁵ Lwitabijo lwitupanga buninge bwa kusapula mwanda wa Leza na bukankamane. Enoke wālaile na bukankamane kufikidila kwa butyibi bwa Leza bwa bonakani. Amba: “Talaipo bidi, Yehova wiyanga ne bandi bapandulwemo ba tununu na tununu twa ntanda ne miseke, kwimuk[ij]a kidye kya bonso, ne kuponeja bonso bakubulwa bwine-Leza pa mīngilo yabo yonso yampikwa bwine-Leza yo baingile umbumpikwa Leza, ne pa byobya bintu byonso bikomo byamunenene babipya-mambo bakubulwa bwine-Leza.” (Yude 14, 15) Balwana na Enoke bakubulwa bwine Leza pobāivwene bino binenwa, bine kebābudilwepo kusaka kumwipaya. Ino aye wānena na lwitabijo pakubulwa moyo, Leza nandi ‘wāmutekuna’ na kumulādika mu lufu, mobimwekela pampikwa kumuleka asusuke na kulwa na lufu. (Ngalwilo 5:24; Bahebelu 11:5) Dyalelo ketukimonangapo bingelengele pamo bwa bino, inoko Yehova ulondololanga milombelo yetu mwanda wa tusapule mwanda wandi na lwitabijo ne na bukankamane.​—Bilongwa 4:24-31.

 6. Le lwitabijo ne bukankamane butamba kudi Leza byākweshe Noa namani?

⁶ Noa, na lwitabijo lwandi, “walongolwele safini ya kupandijamo ba munjibo mwandi.” (Bahebelu 11:7; Ngalwilo 6:13-22) Kadi Noa wādi “mwedi wa mbila ya boloke,” wādyumwine na bukankamane bantu nandi kidyumu kya Leza. (2 Petelo 2:5) Kebābudilwepo kumusepa bya kibengo musapu waādi wibasapwila wa Dilobe dyādi dya kwiya, monka mwitusepelanga bamo potwibasapwilanga bukamoni bwa mu Bisonekwa bulombola amba panopano ponka ino ngikadilo ya bintu isa konakanibwa. (2 Petelo 3:3-12) Nanshi, tukokeja netu kusapula uno musapu mwanda tudi na lwitabijo ne bukankamane butamba kudi Leza, pamo bwa ba Enoke ne Noa.

Lwitabijo Lwitupanga Kitūkijetyima

 7. I muswelo’ka wālombwele ba Abalahama ne bakwabo lwitabijo ne kitūkijetyima?

⁷ Tusakilwa lwitabijo ne kitūkijetyima, nakampata pano potukitengele mfulo ya ino ngikadilo imbi. Mu bantu ‘bakapyana milao pa mwanda wa lwitabijo lwabo ne kitūkijetyima kyabo,’ mubadilwa ne Abalahama, mukulutuba wādi wakaminwe Leza. (Bahebelu 6:11, 12) Wāshile kibundi kya Ulu ne byabuyabuya byakyo byonso pangala pa lwitabijo lwandi, wākekala mweni mu ntandā bene yobāmulaile kudi Leza. Ba Isake ne Yakoba nabo bādi bampyana ba mulao umo onka’wa. Inoko, ‘bano bonso bāfwidile mu lwitabijo nansha byokebēmweninepo kufikidila kwa milao.’ Na lwitabijo lonka, bādi “bakulupile ntanda itabukile kunengela, i kunena’mba i ya momwa mulu.” O mwanda Leza “wēbalongolwedile kibundi.” (Bahebelu 11:8-16, NW) I bine, ba Abalahama, Isake, ne Yakoba​—ne bakaji babo bene Leza​—bādi batengele na kitūkijetyima Bulopwe bwa mūlu bwa Leza, mwine mobakasangwilwa na būmi pano pa ntanda.

 8. Ba Abalahama, Isake ne Yakoba bādi na kitūkijetyima ne lwitabijo nansha byobādi kebamwene bika?

⁸ Ba Abalahama, Isake ne Yakoba kebājimijepo lwitabijo. Ntanda ya Mulao keyāikelepo bu ya kishi pobākidi bōmi, kadi kebāmwenepo nansha mizo yonso iesela ayo mine kupityila ku lukunwa lwa Abalahama. (Ngalwilo 15:5-7; 22:15-18) Bano bana-balume bālombwele lwitabijo ne kitūkijetyima mu būmi bwabo bonso nansha ‘kibundi kya kūbakwa na Leza’ byokyādi kya kwikala’ko kupwa kwa tutwa na tutwa twa myaka. Bine, pano netu po pa kuninga, mwanda Bulopwe bwa Meshiasa kebudi’ko kala momwa mūlu.​—Mitōto 42:5, 11; 43:5.

Lwitabijo Lwitupanga Bitungo Bitabuke Bulēme

 9. Lwitabijo lwalamunanga bitungo byetu namani?

⁹ Bakulutuba ba lwitabijo kebāiwilepo nansha dimo būmi bufwe bwa bene Kenani, mwanda bādi na bitungo bitabuke bulēme. Ne batwe netu mo monka, lwitabijo i lwitupe bitungo bya ku mushipiditu bitukwasha tuleke kudingakana na ino ntanda ilēle mudi Satana Dyabola, umbi wa nshikani.​—1 Yoano 2:15-17; 5:19.

10. Le tuyukile namani amba Yosefa wālondelelondele kitungo kitabuke kunengela kupita’ko kufwila bitenta bya ntanda?

¹⁰ Yosefa mwanā Yakoba wāingile bu mwimaniji wa bidibwa mu Edipito mungya kusaka kwa Leza, ino kādipo na kitungo kya kwikala mukatakata mu bya ntanda. Byaādi na lwitabijo mu kufikidila kwa milao ya Leza, wālaile banababo aye na myaka 110 amba: “Ami nafu; ino Leza binebine ukemupempulanga, ne kukemulupula mu ntanda ino’i, ku ntanda yoya yātyipile kudi Abalahama kudi Isake ne kudi Yakoba.” Yosefa wālomba kukajīkwa mu ntanda ya mulao. Pa kufwa’ye, bāmushinga bwanga bwa mfutumina, bāmutūla mu sanduku mu Edipito. Ino bene Isalela pa kunyongololwa mu bupika bwa Edipito, mupolofeto Mosesa wāseleja bikupa bya Yosefa amba bikajīkwe mu Ntanda ya Mulao. (Ngalwilo 50:22-26; Divilu 13:19) Lwitabijo pamo bwa lwa Yosefa lufwaninwe kwitutonona tulondelonde bitungo bitabuke kunengela, kupita’ko kufwila bitenta bya ntanda.​—1 Kodinda 7:29-31.

11. Mosesa wālombwele muswelo’ka amba wādi na bitungo bya ku mushipiditu?

¹¹ Mosesa “watongele kususuka pamo na bantu ba Leza kutabuka’ko kusangala umbubi kakitatyi katyetye” bu muntu mufunde wa mu kisaka kya bene-bulopwe kya Edipito. (Bahebelu 11:23-26, MB; Bilongwa 7:20-22) Kino kyāmulombele kwibudija kitenta kya ntanda, pakwabo ne kujikwa na ntumbo mu sanduku molwe bya dyangi mu kifuko kya bukelenge mu Edipito. Ino le i mvubu’ka yādi na bino byonso shi twibidingakanye na madyese a kutelwa bu “muntu wa Leza” wabine, nsenga wa kipwano kya Bijila, mupolofeto wa Yehova, kadi mulembi wa Bible? (Ezela 3:2) Lelo kukanda kitenta mu bya ntanda kyo kintu kyoabila’ni, nansha lwitabijo i lukukwashe ubetungila bitungo bya ku mushipiditu bitabuke bulēme?

Lwitabijo Luletanga Būmi bwa Maloa

12. Lwitabijo lwātonwenine Lehaba ku kulonga bika mu būmi bwandi?

¹² Lwitabijo kelupangapo bantu enka bitungo bitabuke bulēme kete, ehe, ino i ne būmi bwa maloa. Lehaba wa mu Yediko mukaji nobe kādipo ne na kiluji kine kyaādi umwena mu bwandi būmi bwa bu ndumba. Ino bine, byonso’bya byāshinta pa kwikala’ye na lwitabijo! Wātelwa bu “moloke kudi Leza pa bilongwa byandi [bya lwitabijo], watambwile mikendi [ya bene Isalela] kadi weikwasha kwendela mu dishinda dingi,” mwanda wa kupengakana’yo balwana nayo bene Kenani. (Yakoba 2:24-26, MB) Lehaba wājingulwile’tu amba Yehova ye Leza wabine, wāmwitabija ne kumwitabija, wāleka ne būmi bwine bwa bwitwa bwaādi nabo. (Yoshua 2:9-11; Bahebelu 11:30, 31) Wāsongwa na mwingidi wa Yehova, ke na mwine Kenanipo wampikwa kwitabija. (Kupituluka 7:3, 4; 1 Kodinda 7:39) Enka namino, Lehaba wāpebwa madyese makatampe a kwikala nkambulula wa Meshiasa. (1 Bilongwa 2:3-15; Luta 4:20-22; Mateo 1:5, 6) I bine, Lehaba, pamo bwa bakwabo bālekele būmi bwabo boneke, ukapalwanga kadi mpalo mikwabo​—ke kukasangwilwa ku būmi bwa dyangi mu paladisa pano pa ntanda kadi.

13. Le i bubi’ka bwālongele Davida na Bafesheba, ino i ngikadilo’ka yaālombwele?

¹³ Lehaba pa kupwa kuleka būmi bwa bwitwa, mobimwekela wālamine mwiendelejo moloke. Inoko, kudi bamo bāikele kwipāna kudi Leza mu bula bwa kitatyi kilampe ino bāponena mu bubi bukatampe. Mulopwe Davida wālongele makoji na Bafesheba, wāipaija ne mulumyandi mwine ku divita, kupwa wāmuyatyididila ke wandi mukaji. (2 Samwele 11:1-27) Davida pa kwisāsa ne bulanda ku mutyima, wādidila Yehova amba: “Kokantekuna mushipiditu obe ukola.” Davida kājimijepo mushipiditu wa Leza. Wādi na lwitabijo amba Yehova, pa lusa lwandi, kakafutululapo “mutyima mutyumuke munekenibwe” na bubi. (Mitōto 51:11, 17; 103:10-14) Ba Davida ne Bafesheba, pa mwanda wa lwitabijo, bāpalwa mpalo ya kubadilwa mu mulongo wa bankambo ba Meshiasa.​—1 Bilongwa 3:5; Mateo 1:6, 16; Luka 3:23, 31.

Lwitabijo Lukomejibwe na Kikulupiji

14. Le Ngideoni wāpelwe bikulupiji’ka, ne ino nsekununi ikokeja namani kutamija lwitabijo lwetu?

¹⁴ Nansha byotunanga na lwitabijo, ino kyaba kimo tusakilwa kukulupila amba Leza uketukwasha. Kyo kyātene Mutyibi Ngideoni, ubadilwa mu bantu “banekenye malopwe ponka pa kwitabija ponka.” (Bahebelu 11:32, 33) Bene Midyana ne bapwani nabo pobātambile Isalela, mushipiditu wa Leza wāpūtyile Ngideoni. Byaādi usaka kuyuka shi bine Yehova udi nandi, wāboya mulangwe wa kumutompa na kiseba kya mukōko kitūle pa kipūdilo bufuku bonso. Mu kutompa kubajinji, lumé lwādi lwa kwikala enka pa kiseba, panshi ponso pōmu. Ebiya mu kutompa kwa bubidi, bintu byādi bya kushinta. Ngideoni mudyumuke pa kukomejibwa na bino bikulupiji, wālonga bintu na lwitabijo, wānekenya bakinkwa na Isalela. (Batyibi 6:33-40; 7:19-25) Netu shi tukimba kukulupijibwa kumeso kwa kukwata butyibi kampanda, kekishintululapo amba tubabulwe lwitabijo. Tulombolanga lwitabijo na kunyemena ku Bible ne ku mabuku a bwine Kidishitu, ne na kulomba mu milombelo bwendeji bwa mushipiditu sandu kitatyi kyotulwa na myanda ilomba kukwata’po kya mfulo.​—Loma 8:26, 27.

15. Kulanguluka pa lwitabijo lwa Balaka kubwanya kwitukwasha muswelo’ka?

¹⁵ Lwitabijo lwa mutyibi Balaka lwākomejibwe na kikulupiji kya kukankamikwa. Mupolofeto mukaji Debola wāmukankamikile kukwata’ko mpango ya kukūla bene Isalela ku kasusu ka Yabine Mulopwe mwine Kenani. Balaka, wādi kala na lwitabijo ne kikulupiji amba Leza ukamukwasha, wātangidila bantu 10 000 bambulwa ne byabulwi bikomo bine, ino wānekenya balwi bavulevule ba Yabine bādi baludikwa na Shisela. Buno bushindañani bwāimbwa mu lwimbo lwa nsadi ne tubobo lwa ba Debola ne Balaka. (Batyibi 4:1–5:31) Debola wākankamikile Balaka kwikala mwendeji wa Isalela mutongwe na Leza, kadi wādi umo wa mu bengidi ba Leza “bapangile mavita a benyi” ponka pa lwitabijo. (Bahebelu 11:34, 35, MB) Kulanguluka pa muswelo wāeselwe Balaka na Leza pangala pa kulonga bintu na lwitabijo, kekukabulwepo kwitukunka ku mityima shi twikakanga mu muswelo kampanda kuvuija kiselwa kansangwa kilēma kyotupelwe mu mingilo ya Yehova.

Lwitabijo Luletanga Ndoe

16. I kifwa’ka kilumbuluke kyāshile Abalahama mu kulondalonda ndoe na Lota?

¹⁶ Lwitabijo, monka molwitupelanga kininga kya kuvuija biselwa bikomo byotupelwe mu mingilo ya Leza, mo monka moluletelanga ne ndoe ne mutyima mufukate. Mukulu Abalahama wālekele Lota nkasampe mwanā mwanabo atonge madyo malumbuluke kitatyi kyēpotomeje bakumbi babo, nabo bāmona amba kusansana i kuyampe. (Ngalwilo 13:7-12) Abalahama kābudilwepo kulombela na lwitabijo kudi Leza amukwashe mwanda wa kupwija senene uno mwanda. Pa kyaba kya kukimba dibajinji twandi tumweno, aye wāpwija myanda mu ndoe. Shi netu tubepotomeja na mwanetu mwine Kidishitu, tulombei na lwitabijo ne ‘kusaka ndoe,’ mungya milangwe yotudi nayo ya kifwa kya Abalahama wālangīle’ko bakwabo na buswe.​—1 Petelo 3:10-12.

17. I bika byotunenena amba kwisusa kwēsushile ba Polo, Banabasa, ne Mako kwāpwile mu ndoe?

¹⁷ Ivwana kulonda misoñanya ya bwine Kidishitu na lwitabijo mokwitukwashisha mu kuleta ndoe. Polo wādi kasake kwenda mu lwendo lwandi lwa bubidi lwa bumishonele, penepa Banabasa wāitabija mulangwe wa kwenda nandi kukapempula dipya bipwilo bya mu Saipusa ne mu Azia Minele. Inoko, Banabasa wādi usaka bende ne na mwanabo Mako. Polo wāpela, mwanda Mako wāvundamukile wēbashiya mu Pamfidya. Kwalupuka “lupata lukatampe lwa malwa,” lwālengeja kukalañana. Banabasa wāsela Mako kāenda nandi ku Saipusa, Polo nandi wātonga Shilasa bu mwendi nandi, “wakapityila monka mu Shidea, ne mu Shidisha kukankamika bipwilo.” (Bilongwa 15:36-41) Mwenda mafuku, kuno kwisusa kwāpwa, mwanda Mako wādi kadi na Polo mu Loma, kadi mutumibwa wāmunenena ne mayampe. (Kolose 4:10; Filemone 23, 24) Polo, paādi mukutwe kubwipi kwa mu mwaka wa 65 K.K. mu Loma, wānene kadi Temote amba: “Pa kwiya upitule Mako mwiye nandi; mwanda i mukwashi wami mu mīngilo.” (2 Temote 4:11) Mobimwekela, Polo kābudilwepo kutūla mu milombelo yandi ya lwitabijo myanda ya kipwano kyandi na ba Banabasa ne Mako, enka namino, kipwano kyājoka, kikwatañane na “ndoe ya Leza.”​—Fidipai 4:6, 7.

18. Mobimwekela, mwanda wa ba Evodia ne Shintake wāpwile namani?

¹⁸ I bine, “bātwe bonso tukukalanga mu bintu bivule,” mwanda twi bantu bakubulwa kubwaninina. (Yakoba 3:2) Makambakano āikele’ko ne pa bukata bwa bana-bakaji babidi bene Kidishitu, Polo wātuma mukanda pa mwanda wabo amba: “Nesashila Evodia kadi nesashila ne Shintake na’mba bapwane mudi Mfumwetu. . . . Ukwasheko babo bana-bakaji, mwanda nabo bakambile na mingilo pamo nami kusapula Myanda Miyampe.” (Fidipai 4:1-3, MB) I kimweke amba bano bana-bakaji bene Leza kebābudilwepo kupwija myanda yabo mu ndoe na kulonda madingi pamo bwa oa asonekelwe mu Mateo 5:23, 24. Kulonda misoñanya ya mu Bisonekwa na lwitabijo kukwashanga bininge mu kuleta ndoe mu ano mafuku.

Lwitabijo Lwitupanga Bukomo bwa Kūminina

19. I ngikadilo’ka ya matompo keyāipailepo nansha patye lwitabijo lwa ba Isake ne Lebeka?

¹⁹ Tukokeja kadi kūminina bishoto shi tudi na lwitabijo. Padi mutyima witupēpanga mwanda wa umo wa mu kisaka kyetu mubatyijibwe upelele kukōkela Leza, wakasonge mukaji wampikwa kwitabija. (1 Kodinda 7:39) Ba Isake ne Lebeka bāsusukile mwanda wa Esau wabo mwana wākasongele bana-bakaji bampikwa kwikala bene Leza. Bandi bakaji bene Hiti “badi basusula mutyima” wabo​—Lebeka katompola nabo, amba: “Nakōka ku bumi bwami mwanda wa bana-bakaji bāna ba Heta; wivwane Yakoba asonge mukaji wa ku bāna ba Heta, badi enka na bano’ba bāna ba ntanda ino’i, lelo nankyo bumi bwami bukekalanga bwa ka le?” (Ngalwilo 26:34, 35; 27:46) Inoko, ino ngikadilo ya matompo keyāipailepo lwitabijo lwa ba Isake ne Lebeka. Netu nanshi tulamei lwitabijo lukomo nansha shi twikoka na makambakano.

20. I bifwa’ka bya lwitabijo bitushidile ba Luta ne Naomi?

²⁰ Naomi mununu wādi mwine Yudea kadi wādi uyukile amba bana-bakaji bamo mu Yuda bakabutula bana bakekala bankambulula ba Meshiasa. Ino bandi bana byobāfwile kubutula mpika, ne aye mwine byaādi ke mupite pa myaka ya kubutula, kākidipo kadi na kikulupiji amba kisaka kyandi kibwanya kukabadilwa mu musuku wa Meshiasa. Inoko Luta muko wandi wa kishala wāsongwa na Boaza mununu, wāmubutwila mwana, enka namino, wāikala nkambulula wa Meshiasa, ke Yesu kadi! (Ngalwilo 49:10, 33; Luta 1:3-5; 4:13-22; Mateo 1:1, 5) Lwitabijo lwa Naomi ne Luta kelwāfwilepo na bishoto, o mwanda lwēbaletele nsangaji. Netu shi tulame lwitabijo nansha shi tubatanwa na bishoto, bine tukekala na nsangaji mikatampe mpata.

21. Lelo lwitabijo lwitulongelanga bika, ne tufwaninwe kusumininwa kulonga bika?

²¹ Na lwitabijo, tukokeja kunekenya kikoleja kyo-kyonso, nansha byoketubwanyapo kuyuka bikafikila umo ne umo mu dya kesha. Lwitabijo lwitupanga bukankamane ne kitūkijetyima. Lwitupa būmi bwa maloa ne bitungo bitabuke bulēme. Lwitabijo luloejanga kipwano kyetu na bantu netu, kadi kelonwangapo na bishoto. O mwanda nanshi twikalei “bantu ba muswelo wa badi na lwitabijo lwa kulama būmi bwa muya.” (Bahebelu 10:39, NW) Twendelelei kwikala na lwitabijo lukomo mungya buninge bwitupa Yehova Leza wetu wa buswe pa mwanda wa ntumbo yandi.

Usa Kulondolola Namani?

• I bukamoni’ka budi mu Bisonekwa bulombola amba lwitabijo lwitupanga bukankamane?

• I bika byotunenena amba lwitabijo lwitupanga būmi bwa maloa?

• Lwitabijo luletanga ndoe muswelo’ka?

• I bubinga’ka budi’ko bulombola amba lwitabijo lwitupanga bukomo bwa kūminina bishoto?

[Bifwatulo pa paje 12]

Lwitabijo lwāpele ba Noa ne Enoke bukankamane bwa kusapula misapu ya Yehova

[Bifwatulo pa paje 13]

Lwitabijo pamo bwa lwa Mosesa lwitutononanga tulondelonde bitungo bya ku mushipiditu

[Bifwatulo pa paje 14]

Kukulupila bukwashi bwa Leza kwākomeje lwitabijo lwa ba Balaka, Debola, ne Ngideoni