Fundijai Na Bujinguludi Ne Na Bwino Bwa Kunekenya Nabo

‘Mutyima wa muntu watunangu ulengejanga kyakanwa kyandi kikale na bujinguludi, kadi ku milomo yandi ubweja’ko bwino bwa kunekenya nabo.’​—NKINDI 16:23.

BYOTUDI bafundiji ba Kinenwa kya Leza, kitungo kyetu ke kya kumunikilapo’nka ñeni kete ya bantu botwifundanga nabo, i ne mityima yabo. (Efisesa 1:​18) Nanshi kufundija muntu kulombanga bintu bivule kupita’ko’tu kumusapwila myanda. Nkindi 16:23 unena’mba: ‘Mutyima wa muntu watunangu ulengejanga kyakanwa kyandi kikale na bujinguludi, kadi ku milomo yandi ubweja’ko bwino bwa kunekenya nabo.’

² Mutumibwa Polo wāingidije bininge uno musoñanya mu mwingilo wandi wa bufundiji. Paādi mu Kodinda, “wadi wipatanya nabo mu shinakoka mafuku onso mu dya Sabado, webanekenya [Bayuda] ne baNgidiki ke bētabija.” (Bilongwa 18:4) Mungya munenene muyuki umo, kishima kya Kingidiki kyalamwinwe bu ‘kunekenya’ kishintululanga “kufikija muntu ku kushinta ñeni yandi na kumulombola buluji nansha milangwe yanwa.” Polo wādi unekenya bantu na binenwa bikulupija, wibafikija ku kushinta mulangilo wabo. Manwa andi a kunekenya nao bantu ādi atendelwa mpata, o mwanda balwana nandi bādi bamwakaminwe. (Bilongwa 19:​24-​27) Inoko bufundiji bwa Polo kebwādipo bwa kwianya manwa andi a bu muntu. Wāsapwidile bene Kodinda’mba: ‘Mīsambo yami nayo keyadipo ya myanda ya kunekenya nayo biyampe ku ñeni ya bu-muntu, ehe, ne busapudi bwami mo monka, nanshi i ya monka mu kulumbuluka kwa mushipiditu, ne ya bukomo, amba kwitabija kwenu kekukēmaninapo mu ñeni ya bu-muntu, poso monka umbukomo bwa Leza.’ (1 Kodinda 2:​4, 5) Mushipiditu wa Yehova Leza ukwashanga bene Kidishitu bonso, nanshi abo bonso bakokeja kwikala bafundiji banekenya bantu. Muswelo’ka? Tubandaulei bwino bumobumo bufike’po botubwanya kwingidija pa kufundija.

Kwikala Mwimvwaniki Muyampe

³ Bwino bubajinji mu kufundija ke kwisambapo, i kwivwana. Kunekenya muntu kwitulombanga kwikala bidi na bujinguludi, pamo na mulombwela Nkindi 16:23. Yesu wādi ujingulwile senene bantu baādi ufundija. Yoano 2:​25 unena’mba: “Aye mwine uyūkile kala bidi mu muntu.” Lelo tukokeja kuyuka namani byobya bidi mu mutyima wa muntu otufundija? Muswelo umo wa kwibiyuka i kwikala mwimvwaniki muyampe. Yakoba 1:​19 unena’mba: “Bantu bonso bapeje pa kwivwana, bēje pa kwisamba.” Eyo, ke bantu bonsopo balombolanga bukidi milangwe yabo. Shi botwifunda nabo Bible bekale kwimona’mba binebine twibatele mutyima, i bine kebakabulwepo kwitusabila milangwe yobadi nayo munda. Bipangujo bya bulēme ino abyo bya kuloba muntu bidi munda mwandi bikwashanga divule tutenge mutyima ne ‘kuteka’mo’ myanda idi’mo.​—Nkindi 20:5.

⁴ Kwikala bemvwaniki bayampe kudi na mvubu ya pa bula ku bakulumpe bene Kidishitu. Shi i bemvwaniki bayampe, bakokeja kuyuka “mo ki[ba]fwaninwe kulondolola bonso, ku muntu, ku muntu.” (Kolose 4:6) Nkindi 18:13 witudyumuna’mba: “Yewa ulondolola kala kaivwanije, i bulembakane ne bumvu kwadi.” Kaka umo wabudilwe kutanwa ku kupwila mafuku amo. Batutu babidi baenda na mityima yabo miyampe’tu shē kukamupa madingi atala pa bintu bya bwine ntanda. Kaka wafītwa bininge amba mwanda kebamwipangwilepo bidi kyamulengeje abulwe kutanwa ku kupwila. Mukaji nobe wadi wilaija ngitu ilamakane’ko, mwanda wadi ukilupuka’tu mu lupasulo. Mubamone kineñanine kwivwana kumeso kwa kupāna madingi!

⁵ Ku bakulumpe, kufundija i ne kupāna madingi ku bakwabo. Ne mu kupāna madingi namo mulombanga kwikala mwimvwaniki muyampe. Kwivwana i kuyampe, nakampata shi lupotopoto lubalupuka umbukata mwa banabetu bene Kidishitu. Bakulumpe bafwaninwe bidi kwivwana, nabya bakabwanya kwiula ‘Tata utyibanga mambo pakubulwa amba yeu ye yeu.’ (1 Petelo 1:​17) Divule, kitumbuzaji mu myanda ya uno muswelo kyo kitādilanga bantu, o mwanda bakulumpe bafwaninwe kulama ano madingi atanwa mu Nkindi 18:17 amba: “Yewa ubadikila kunena mwanda wandi, banena amba i moloke; ino mwikadi nandi waiya wamujingulula.” Mufundiji mufike’po utejanga bidi mitamba yonso ibidi. Walombela ne kulombela mwanda wa byonso bikale kupita mu kitalala nyā. (Yakoba 3:​18) Shi nsungu ibatāla, nankyo ukalomba mwanetu ne mwanetu mu bene bepotomeja’ba amusapwile wandi mwanda pa bula, pakubulwa abo bonso babidi pamo. Mukulumpe ukokeja kupotolola mwanda mwine ufwilwa na kwipangula bipangujo bishikate. Mu myanda mivule, kintu kilengejanga kwikale lupotopoto ke mutyimapo umbi, i kubulwa kwisambila pamo. Ino shi misoñanya ya mu Bible ibaikala kujilulwa, nabya mufundiji wa buswe ufwaninwe pano kufundija na bujinguludi, aye papo ke mupwe kala kuteja binenwe mitamba yonso ibidi.

Kupēleja Bintu

⁶ Kupēleja bintu nako i bwino bukwabo budi na mvubu mu kufundija. Eyo, tusaka befundi ba Bible bekale “kukwatyija [bubinebine], pamo na bapandulwemo bonso, mwikadile kubaya kwa[b]o, ne kulepa kwa[b]o, ne bulabwamūlu bwa[b]o, ne bulabwapanshi bwa[b]o.” (Efisesa 3:​18) Kudi bintu bimo bya mfundijo ya mu Bible bisangajanga bantu, ino abyo kadi pavule bikola kwivwanija. (Loma 11:33) Inoko, Polo paādi usapwila Bangidiki, wāimanine pa musapu upēla wa ‘Kidishitu wākobekelwe ku mutyi.’ (1 Kodinda 2:​1, 2) Ne Yesu nandi monka na monka, wādi usapula mu muswelo upēla, ino ao usangaja. Wādi na muneneno upēla mu Bufundiji bwandi bwa pa Lūlu. Ino buno bufundiji budi na bubinebine bwa mushike wa kashāa.​—Mateo, shapita 5-7.

⁷ Nanshi netu tufwaninwe kupēleja bintu mu muswelo umo onka potwendeja bifundwa bya Bible. Namani? Na kwimanina pa ‘bintu bya mvubu mikatampe.’ (Fidipai 1:​10) Shi ketushintulula bintu bikomo, tufwaninwe kutompa kwisamba’byo mu muneneno upēla. Tufwaninwe kwimanina pa bisonekwa bikatampe, kupita’ko kutanga ne kushintulula kisonekwa ne kisonekwa kya mu Bible kitelelwe mu dibuku. Kino kitulomba kwiteakanya senene. Tufwaninwe kwepuka kudinga otwifunda nandi myanda mulwi, kukimba kutwela mu kamwanda ne kamwanda, ne tumyanda twa mvubu mityetye. Shi mwifundi waipangula kipangujo kyampikwa kulondololwa mu byotwifunda dine difuku’dya, tukokeja kumuyukija na manwa’mba tusa kwisambila’po shi tubapu kino kipindi.

Kwingidija Bipangujo Bifike’po

⁸ Bwino bukwabo bwa mvubu mu kufundija i kwipangula bipangujo bifike’po. Yesu Kidishitu wāingidije bipangujo bivule mu bufundiji bwandi. Kifwa, wāipangwile Petelo amba: “Le unenanga namani abe Shimona? Le balopwe ba pano panshi balambulwanga mulambu, nansha musonko, kudi bāni? Le i kudi bāna’ni i ku bēni? Ino kwādi Petelo amba: I konka ku bēni. Kwivwana Yesu amba: Nanshi bāna i bāna-pabo bēndela’tu, shabo, kusonka mpika.” (Mateo 17:​24-​26) Yesu kādipo wa kusonka musonko wa tempelo, mwanda i Mwana wa bunka wa Yewa wādi utōtwa mu tempelo. Ino Yesu wāyukije buno bubinebine kupityila ku bipangujo bifike’po. Enka namino, wākwasha Petelo eboile’po ñeni aye mwine ya kuyuka kya mfulo, kimanine pa myanda yaādi uyukile kala.

⁹ Tukokeja kwingidija bipangujo senene kitatyi kyotwendeja bifundwa bya Bible. Shi mwifundi waleta kilondololwa kya bubela, i kipēla kukimba kuleta kyoloke, ino le bikamukwasha alame kino kilondololwa kyabine? Pavule i biyampe kuludikila mwifundi ku kilondololwa kyoloke na kumwipangula bipangujo. Kifwa, shi wakolelwa kwivwanija buluji bufwaninwe kwingidijija dijina dya Leza, ubwanya kumwipangula amba, ‘Le dijina dyobe didi na mvubu kodi? . . . Mwanda waka? . . . Ulanga namani shi muntu kampanda upela kutela dyobe dijina? . . . Mwene i kyendele’mo Leza nandi etulombe kwingidija dijina dyandi?’

¹⁰ Bakulumpe bakokeja kadi kwipangula bipangujo senene kitatyi kyobakumba luombe. Bavule mu kipwilo badi na mpungiji ku mutyima, balēmenenwe na ntanda ya Satana, bemona bu badisubi, bashikibwe. Mukulumpe ubwanya kulanguluka na bantu ba uno muswelo namino: ‘Nansha byowimona bu wadisubi, le ulanga Yehova ukumwene namani? Shi Tata wa mūlu wa buswe wālekele wandi Mwana afwe pangala pa abe mwanda wa kukukūla, mwene kishintulula’mba ukuswele?’​—Yoano 3:​16.

¹¹ Bipangujo bilanguluja nabyo i bwino bukwabo budi na bukwashi mu kufundija. Kebisakilangapo bemvwaniki kulondolola’po, ino bibakwashanga balanguluke pa myanda. Bapolofeto ba pa kala bādi bepangula pavule bipangujo bya uno muswelo mwanda wa bemvwaniki babo balanguluke’po. (Yelemia 18:​14, 15) Yesu wādi wipangula bipangujo bilanguluja mu muswelo mufike’po. (Mateo 11:​7-​11) Bino bipangujo bikwashanga nakampata shi unena mu kitango kya bantu. Pa kyaba kya kusapwila’tu bemvwaniki amba bafwaninwe kwikala bepāne mu mwingilo mwanda wa kusangaja Yehova, i kipite buya kwipangula’mba, ‘Shi ketwipēnepo byabinebine mu mwingilo wetu, lelo Yehova ukaloelelwa?’

¹² Bipangujo bya kuloba tudi mu kanwa nabyo bidi na bukwashi, mwanda bituyukijanga shi mwifundi wa Bible witabije na bubine byobya byafunda. (Mateo 16:13-​16) Mwifundi ukokeja kulondolola biyampe amba busekese i bubi. Ino le kukokejapo kutentekela’po bipangujo pamo bwa bino amba, Abe le umona namani mbila ya Leza itala pa mwikadilo? Lelo ulanga’mba i mikomo kulonda’ni? Nansha ulanga bu kwiilonda nansha kuleka kwiilonda ke mwandapo mukatampe?

Byelekejo Bitenga ku Mutyima

¹³ Muswelo mukwabo wa kutenga mityima ya bemvwaniki ne befundi ba Bible i kuleta byelekejo bifike’po. Kishima kya mu Kingidiki kyalamwinwe bu “kyelekejo” kishintululanga pa bute pa bute “kutūla pabwipi nansha kutūla pamo.” Nanshi popa poleta kyelekejo, i kushintulula koshintulula kintu kampanda na ‘kutūla’kyo pabwipi’ na kintu kidingakene nakyo. Kifwa, Yesu wāipangwile amba: “Lelo mo tukatompekeja ne bulopwe bwa Leza i muka? Nansha mukwibwelela lukindi, le twibwelele namani?” Pa kulondolola, Yesu wāletele kifwa kya museke wa kadadi wādi uyukilwe na bonso.​—Mako 4:​30-​32.

¹⁴ Bapolofeto ba Leza bāingidije byelekejo bivule bya bukomo. Bene Ashidia bāingidijibwe na Leza bu kingidilwa kya kupa nakyo bene Isalela mfuto, ino pobēaninye ne kuleta butapani bwa nshikani, Isaya wālombwele patōka kwianya kwabo kwa bitupu na kino kyelekejo amba: “Lelo kasolwa ketumbija ako kene padi wakutema nako? Lelo nkwenta etatwile ku umukwenta?” (Isaya 10:15) Yesu nandi wādi wingidija byelekejo bivule pa kufundija bakwabo. O mwanda bēsambile padi aye amba “nkindi patupu’yo kēsambepo nabo, mhm.” (Mako 4:​34) Byelekejo biyampe bikalanga bifike’po mwanda biteñanga mu ñeni ne ku mutyima kwine. Bikwashanga bemvwaniki batweje myanda mipya bukidibukidi, beidingakanya na bintu byobayukile kala.

¹⁵ I muswelo’ka otukokeja kwingidija byelekejo bitenga ku mutyima? Dibajinji, kyelekejo kifwaninwe kudingakana na kintu kishintululwa. Wivwane kuno kudingakanya kekukwatañenepo na kintu kisambilwa’po, i bine kyelekejo kikalabika bemvwaniki pa kyaba kya kwibatōkejeja mwanda. Muneni umo wadi unena usumininwe watompele kudingakanya kikōkeji kya bashele’ko ba mu bashingwe-māni kudi Yesu Kidishitu na kukōkela kwa kabwa kakaibwanga nako. Lelo kudingakanya na bupēlantu namino i kwendele’mo binebine? Ivwana muswelo uletele Bible uno mulangwe umo onka biyampe shē kadi bya bulēme. I mudingakanye balondi ba Yesu bashingwe-māni 144 000 na “musongwa, mudyangibwe dyangi dya ku mulume wandi.”​—Kusokwelwa 21:⁠2.

¹⁶ Byelekejo bikwashanga nakampata shi bikwatañene na būmi bwa bantu basapwilwa. Kyelekejo kya Natana kya kāna ka mukōko kāipailwe kyātengele mutyima wa Mulopwe Davida mwanda aye mwine, byaādi mukumbi mu bunkasa bwandi, wādi usenswe mikōko. (1 Samwele 16:​11-​13; 2 Samwele 12:​1-7) Shi kyelekejo kyādi amba i kya ñombe, longa kekyāikelepo kumukwasha bininge. Mo mwikadile ne byelekejo bimanine pa myanda ya sianse nansha pa yoya itatanwa mu mānga, bemvwaniki kebevwanijanga’byopo biyampe. Yesu wādi usela byelekejo byandi mu būmi bwa difuku ne difuku. Utela bintu biyukanike, kifwa kinanu, byoni bya mūlu, ne maluba a mu ntanda. (Mateo 5:15, 16; 6:26, 28) Bemvwaniki ba Yesu kebādipo bakolelwa kukwata bino bintu.

¹⁷ Mu mwingilo wetu wa busapudi, tudi na mikenga mivule ya kuleta byelekejo bifike’po inoko bipēla. Ikala mubandaudi. (Bilongwa 17:22, 23) Tukokeja kuleta kyelekejo kitala pa bana, pa njibo, pa kaji, nansha pa makayo a kwipwija mukose asenswe mwimvwaniki. Tubwanya kwingidija ne buyuki bwetu botuyukile mwifundi wa Bible mwanda wa kumupotolwela byelekejo biletelwe kala mu myanda yotwifunda. Tala kifwa kyelekejo kifike’po kingidijibwe mu musāngo 14 wa shapita 8 mu dibuku Buyuki Butwala ku Būmi Bwanyeke. Kisambila pa mbutwile uswele bandi bana uvubīlwe myanda ya bubela na mulondakani nandi. Tukokeja kulanguluka pa muswelo otubwanya kukwatañanya kino kyelekejo na ngikadilo idi’mo yewa otwifunda nandi Bible, shi i mbutwile.

Kutanga Bisonekwa na Bwino

¹⁸ Polo wāsapwidile Temote amba: “Utá mutyima ku kutanga ne kwibēsashila, ne kwibafundija.” (1 Temote 4:​13) Bible kyo kitako kya bufundiji bwetu, nanshi i kya kamweno twikale kumutanga pambulwa kushishikita. Bene Levi bādi na madyese a kutangila bantu ba Leza Mukanda wa Bijila wa Mosesa. Lelo bādi batanga na kumamakata nansha na diwi dyumudyumu? Mhm, mu Nehemia 8:​8, (BB) Bible unena’mba: “Badi batanga mu Mukanda wa mafundizyo a Leza, na kusinsimuna, baleta buluzi ne badi bomvwanizya byatangilwe.”

¹⁹ Bana-balume bamobamo bene Kidishitu i baneni babinebine, ino shi ke pa kutanga’pa bakomenwa. I muswelo’ka obakokeja kwilemununa? I na kwiibidija. Bine, i na kutanga na diwi ditunduke kyaba ne kyaba kutūla ne pobakatanga pambulwa kushishikita. Wivwane mabande a kasete a Bible adi ne mu lwenu ludimi, i biyampe kuteja muswelo usheteka mutangi bishima, kukandija ne kwikija diwi, ne muswelo utelelwe majina ne bishima byoketwibidile kutela.a Boba badi na Bible Traduction du monde nouveau wa mu Angele bakokeja kwifundila’po mwa kutelela majina biyampe. Shi twikale kwiibidija, tukapēlelwa kutanga’nka ne majina amonwanga bu makomo, kifwa Mahe-shalala-hashe-baza.​—Isaya 8:⁠1.

²⁰ Bine, batwe bantu ba Yehova tudi na madyese makatampe pa kwingidijibwa bu bafundiji! Nanshi umo ne umo umbukata mwetu ufwaninwe kukwata kiselwa kino’ki makasa abidi. Bine ‘twitei mutyima batwe bene, tute’o ne ku bufundiji bwetu.’ (1 Temote 4:​16) Tukokeja kwikala bafundiji bayampe shi twi bemvwaniki bayampe, bapēleja bintu, bepangula bipangujo bilanguluja, bengidija byelekejo bifike’po, kadi batanga bisonekwa na bwino. Batwe bonso tumwenei biyampe mu bufundiji botupebwa na Yehova kupityila ku bulongolodi bwandi, bwa kwitukwasha twikale na ‘ludimi lwa bantu bafundijibwe.’ (Isaya 50:4) Shi twikale kwipāna mu kwingidija bingidilwa byonso byotupebwa bya kusapula nabyo, mikanda, mabande a kasete, mabande a video ne bikwabo, tukayuka kufundija na bujinguludi ne na bwino bwa kunekenya nabo bantu.

[Kunshi kwa dyani]

[Bipangujo]

1. Mwanda waka bufundiji bwa Kinenwa kya Leza bulomba bivule kupita’ko kupāna misapu bitupu?

2. (a) Kunekenya kishintulula namani? (b) Bene Kidishitu bonso bakokeja namani kwikala bafundiji ba bwino bwa kunekenya nabo bantu?

3. Mwanda waka tufwaninwe kwikala na bujinguludi kitatyi tyotufundija bantu, ne i muswelo’ka otukokeja kutenga mutyima wa muntu otwifunda nandi Bible?

4. Mwanda waka bakulumpe bene Kidishitu bafwaninwe kwikala bemvwaniki bayampe?

5. Bakulumpe bakokeja kupwija namani lupotopoto lulupuka umbukata mwa banabetu?

6. I muswelo’ka wāshile ba Polo ne Yesu kifwa kya kufundija na kupēleja myanda?

7. I muswelo’ka otukokeja kupēleja bintu potwendeja bifundwa bya Bible?

8. Yesu wāingidije bipangujo mu muswelo mufike’po namani?

9. I muswelo’ka otukokeja kwingidija bipangujo potwendeja bifundwa bya Bible?

10. Bakulumpe bafwaninwe kwingidija bipangujo bya muswelo’ka kitatyi kyobakwasha bantu badi na mpungiji ku mityima?

11. Bipangujo bilanguluja i bipangujo’ka, ne i muswelo’ka obikokeja kwingidijibwa shi tunena pa kitango kya bantu?

12. Bipangujo bya kuloba muntu bidi munda bidi na bukwashi’ka?

13, 14. (a) Kwelekeja kintu kushintulula namani? (b) Mwanda waka byelekejo biyampe bikalanga bifike’po?

15, 16. I bika bilengejanga byelekejo bikale bifike’po? Leta bifwa.

17. (a) Byelekejo byetu bifwaninwe kwimanina pa bika? (b) I muswelo’ka otubwanya kukwatañanya byelekejo bidi mu mabuku etu na ngikadilo idi’mo bantu botwifunda nabo?

18. Mwanda waka tufwaninwe kwielela’ko kwikala batangi bakubulwa kushishikita?

19. I muswelo’ka otukokeja kwendelela kumeso mu butangi bwetu bwa Bisonekwa?

20. I muswelo’ka otukokeja ‘kuta mutyima ku bufundiji bwetu’?

[Kifwatulo pa paje 15]

Mufundiji muyampe utejanga mwanda wa ekale na bujinguludi

[Kifwatulo pa paje 16]

Yesu wādi usela byelekejo byandi mu būmi bwa difuku ne difuku

Lelo Uvulukile?

◻ Kwikala mwimvwaniki muyampe kukokeja kwitukwasha muswelo’ka mu bufundiji bwetu?

◻ I muswelo’ka otukokeja kwiula ba Polo ne Yesu mu mufundijijo wa kupēleja bintu?

◻ I bipangujo bya muswelo’ka byotukokeja kwingidija potufundija bakwetu?

◻ I byelekejo bya muswelo’ka bikalanga bifike’po biyampe?

◻ I muswelo’ka otukokeja kutamija bwino bwetu bwa kutanga kumeso a bantu bonso?