Lombola ‘Kutalala Konso ku Bantu Bonso’

‘Endelela na kwibavulula . . . kwikala ba mutyima unekena, balombola kutalala konso ku bantu bonso.’​—TETUSA 3:1, 2.

 1. I kika kinenenwa amba ke kipēlapo kulombola kutalala?

“NGIULEI ami,” mo mwāsonekele mutumibwa Polo, “monka mo ngiwila nami Kidishitu.” (1 Kodinda 11:1, MB) Bengidi bonso ba Leza dyalelo baloñanga buninge bwa kulonda uno musoñanya. Ino na bubine ke kipēlapo, mwanda tupyene kudi bambutwile betu babajinji mwikadilo ne bilokoloko bya kwisakila byampikwa kukwatañana na kifwa kya Kidishitu. (Loma 3:23; 7:21-25) Inoko tukokeja batwe bonso kulombola kutalala shi twikale kwielela’ko byabinebine. Ino kwikulupila’nka mu bukomo bwetu batwe bene kekubwenepo. Lelo i bika bikwabo bisakila’ko?

 2. Tukokeja namani kulombola ‘kutalala konso ku bantu bonso’?

² Kutalala kwa bwine Leza i kimo kya mu kipa kya mushipiditu sandu. Mu kwenda kukōkela ku bwendeji bwa bukomo bwingila bwa Leza, mo mu kwenda kumwekeja kipa kyao patōka. Kulonga namino ko ako kete kuketupa muswelo wa kulombola ‘kutalala konso’ ku muntu ye-yense. (Tetusa 3:2) Shi ke pano, tubandaulei motukokeja kwiwila kifwa kya Yesu ne kukwasha boba botwitana nabo bamone “mityima mitūke biyampe.”​—Mateo 11:29; Ngalatea 5:22, 23.

Mu Kisaka

 3. I ngikadilo’ka idi mu bisaka ilombola mushipiditu wa ino ntanda?

³ Mu kifuko kimo mudi kutalala na mvubu i mu kisaka. Kitango Kitala Bukomo bwa Ngitu Ntanda Yonso kifwatakanya amba bikandangobo mu kisaka bitūlanga bukomo bwa ngitu bwa bana-bakaji mu kyaka kupita’ko ne kyaka kya maakishida a myotoka ne kya malaria byonso kya pamo. Kifwa mu Londoni, mu Angeletele, kipindi kimo pa biná kya butapani bubibubi busapulwa bwitapwanga ku mobo. Bampulushi batananga divule bantu besamba na “lupotopoto ne butukanyi.” Kibi kupita, balume ne bakaji bamo balekanga “bululu” butādila kipwano kyabo. Byonso bino i kilomboji kibi kya ‘mushipiditu wa ino ntanda’ keufwaninwe kutanwa mu bisaka bya bene Kidishitu.​—Efisesa 4:31, MB; 1 Kodinda 2:12.

 4. Kutalala kudi na lupusa’ka mu kisaka?

⁴ Pa kusaka kujikila bilokoloko bya ino ntanda mashinda, tufwaninwe kwikala na mushipiditu wa Leza. Mwanda kokwa “kwīkele [m]ushipiditu wa Mfumwetu e konka kudi ne bu-mwana-pabo.” (2 Kodinda 3:17) Buswe, kanye, kwīfula, ne kutūkija mutyima biningishanga bumo bwa balume ne bakaji bampikwa kubwaninina. (Efisesa 5:33) Bukijiba-ntalela buneñenyanga būmi bwa kisaka ne kuleta ndoe ishidile kulampe na lupotopoto ne mfika imwesha bisaka bivule malwa. Byobya binena muntu bidi na mvubu, ino muswelo wanena’byo o ulombola milangwe yafīle mu binenwa’bya. Mitompwe ne myanda ikambija ayo’ko inenwa na kutalala ityepejanga’ko imbobolo. Solomone Mulopwe wa tunangu wāsonekele amba: “Kulondolola kwa kikōkeji kutalaja bukalabale: Ino kinenwa kya kasusu kikolomona bulobo.”​—Nkindi 15:1.

 5. Le kutalala kukokeja kukwasha namani kipango kikalañane mu mutōtelo?

⁵ Kutalala kudi na mvubu, nakampata mu kipango kikalañane mu myanda ya mutōtelo. Shi kutalala kwendela pamo na bilongwa bya kanye, kukokeja kukokela kudi Yehova boba kebadipo na mutyima wa kwitabija. Petelo wādingile bakaji bene Kidishitu amba: “Bānwe bakaji nenu . . . kōkelai balume benu; amba, shi kudi bamobamo bakubulwa kukōkela mwanda, nankyo banekenībwe kwampikwa kwisambilwa mwanda, ponka pa mwikadilo wa bakaji babo; pa kumona mwikadilo wenu byo udi utōka, tō, ne kwakamwa ponka. Ino muvwadilo wenu keukīkala wa panja, wa kubanda nywene, ne kuvwala twabuleme twa nsahabu, nansha kwiumbīkaumbīka bivwalwa, mhm; poso kwikale kwa muntu mufyame udi munda, ne bivwalwa byampikwa kubola bya mutyima wa kikōkeji ne butalale; bino, shabyo, byo bileme nakampata kudi Leza.”​—1 Petelo 3:1-4.

 6. Kutalala kuningishanga namani bijimba bikutyile bambutwile ne bana pamo?

⁶ Kipwano kya bambutwile ne bana nakyo kikokeja kuvutakana, nakampata shi buswe bwa kuswa Yehova kebudi’popo. Ino mu bipango byonso bya bene Kidishitu mufwaninwe kumweka kutalala. Polo wādingile bashabana’mba: “Bānwe bashabo nenu, kemukibasomba bāna benu ku bukalabale; mwibatamijei biyampe monka mu madingi, ne mu lufundijo lwa Mfumwetu.” (Efisesa 6:4) Wivwane kutalala kubikale mu kisaka, nabya kijimba kikutyile bambutwile ne bana pamo kikekala kikomo pototo. Dean, umo wa mu bana batano, uvuluka mwadi mwikadile shandi amba: “Tata wadi kijiba-ntalela. Nkivulukapo difuku nansha dimo dyotwepotomeje nandi​—nansha ponakidi nsongwalume pene. Wādi nyeke kijiba-ntalela byabinebine, nansha shi wafītwa pa mutyima. Kyaba kimo wādi umfungila mu kyami kyumba, pakwabo umbudija bintu kampanda byonsenswe, ino ketwadipo twipotomeja nansha dimo. Kadipo’tu enka Tata. Wādi kadi mulunda netu, netu ketwadipo tusaka kumufityija mutyima.” Bine, kutalala kuningishanga bijimba bikutyile bambutwile ne bana pamo.

Mu Mwingilo Wetu

7, 8. I kika kinenenwa amba kulombola kutalala mu mwingilo wa budimi kudi na mvubu?

⁷ Mu kifuko kikwabo mudi kutalala na mvubu i mu mwingilo wa budimi. Potusapwila bakwetu myanda miyampe ya Bulopwe, twitananga na bantu ba mityima mishileshile. Bamo basangelanga kwivwana musapu wa lukulupilo otwibatwadila. Bakwabo, pa buluji pala pala, bapelanga kwivwana’o. Pano po apo pekalanga ngikadilo ya kutalala na bukwashi bukatampe bwitukwasha twingile mwingilo wetu wa kwikala batumoni kufika ne kulampe kwine ku mfulo kwa ntanda.​—Bilongwa 1:8; 2 Temote 4:5.

⁸ Mutumibwa Petelo wāsonekele amba: “[Pandulai] Kidishitu mu mityima yenu, eye Mfumwenu. Ikalai nyeke belongolole kulondolola boba bemwipangula ya kyo mukulupile. Mulondolole senene ne butuukanye ne kilemeko ponka.” (1 Petelo 3:15, MB) Byotutūdile Kidishitu mu mityima yetu amba ye Kifwa kyetu, tufwaninwe nanshi kuta mutyima ku kulombola kutalala ne bulēme ponso potusapula bukamoni ku boba betudibulula. Uno mwiendelejo uvudile kulupula bipa biyampe.

9, 10. Sekununa mwanda mumweke ulombola mvubu ya kutalala mu mwingilo wa budimi.

⁹ Mukaja Keith waketabile ku muntu wadi ukokola ku njibo yabo, ino Keith aye washala mu njibo. Mukaja Keith pa kumona amba i Kamoni wa Yehova ukokola, wamutopeka kala amba banwe Batumoni mwikalanga na nshikani ku bana. Ino mwanetu kasha wimana talala wandi nyā. Kupwa wamulondolola na kutalala konso amba: “Wafwa’ko bidi pa kwiivwana wao muswelo. Ino le mbwanya’po bidi kukulombola bikulupile Batumoni ba Yehova?” Keith papo wadi wivwana byobesamba, penepa waiya ku kibelo, wanena mwanetu amba enda.

¹⁰ Kupwa, ba mulume ne mukaji’ba bashilula kwitopeka pa kine kyobapangile mupempudi wabo na bulobo nabya. Kutalala kwandi kwebatenga bininge. Abo amba batale, yenga umo kupita’po, tutu’wa wajoka monka, ba Keith ne mukaji bamuleka ebashintulwile na Bisonekwa byobya byakulupile. Mwenda mafuku banena’mba: “Mu myaka ibidi yalondele’po, twadi twivwana myanda mivule yādi inena Batumoni bakwabo.” Baitabija kifundwa kya Bible, mfulo mfulō babatyijibwa abo bonso, mwanda wa kulombola kwipāna kwabo kudi Yehova. Bine, i mpalo mikatampe yapadilwe uno Kamoni wapempwile dibajinji ba Keith ne mukajandi! Myaka pa kupita’po, uno Kamoni wetana na bano ba mulume ne mukaji, pano ke banababo, ba tutu ne kaka ba ku mushipiditu. Kutalala kubanekenya.

11. Kutalala kukokeja namani kusebela muntu dishinda dya kwitabija bubinebine bwa bwine Kidishitu?

¹¹ Bintu byamwene Harold mu busola byamulengeje ekale na bululu bupite, katatana’nka ne kwikala’ko kwa Leza kwine. Kutentekela pa ano makambakano, akishida ya motoka, yalengeje shofele nkolwankolwa, yamushile na bulema bwa nyeke. Batumoni ba Yehova pa kwiya kunangila Harold ku njibo, webanena amba kemwakiyai kumpempula dikwabo. Ino difuku dimo, Kamoni utelwa bu Bill wakapempula muntu usangela musapu wikalanga manza ibidi kupwa kupita lwa Harold. Ino Bill wetupa, wakakokola ku kibelo kya Harold. Harold, koku usunkutyila ku makonkota, waiya kushitula kibelo, ponka’po Bill walomba lusa, wamushintulwila amba wadi usaka kupempula ku lubanza ludi kubwipi na kwandi. Lelo Harold walonga’po namani? Dibajinji, aye Bill kuyuka mpika, Harold wamwene ku televijo balombola Batumoni bengila umbumo pa kūbaka Njibo ya Bulopwe impya mu mafuku matyetye. Kino kyamutengele pa kumona bantu bavule bengila umbumo, penepo washinta mumweno waadi umona Batumoni. Kadi Harold pa kutengwa na kulomba kufwilwa lusa kwa Bill, ne mumwekelo wandi usangaja ne kutalala kwandi, watyiba mbila ya kwitabija kupempulwa na Batumoni. Wefunda Bible, waendelela kumeso, waikala ke mwingidi wa Yehova umbatyijibwe.

Mu Kipwilo

12. Le boba badi mu kipwilo kya bwine Kidishitu bafwaninwe kukomena tuto’ka twa ino ntanda?

¹² Mu kifuko kya busatu mudi kutalala na mvubu i mu kipwilo kya bwine Kidishitu. Kwisusa i kuvule mpata mu bantu ba dyalelo. Lupata, kwipotomeja, ne imbobolo kebibulwangapo umbukata mwa boba bamona būmi na mumweno wa ku ngitu. Kyaba kimo, tuno tuto twa ino ntanda twikujanga ne mu kipwilo kya bwine Kidishitu, uyuka ketulupula kwisusa ne ñuma ya kwilwa na bishima. Banabetu bapelwe biselwa bafitwanga pobekondanga na myanda ya uno muswelo. Inoko, buswe bobaswele Yehova ne banababo bo bwibapanga mutyima wa kupēlakana kwaluja mu ñeni boba baluba.​—Ngalatea 5:25, 26.

13, 14. I bipa’ka bikokeja kulupuka ku ‘kufundija na kutalala boba bapatanya’?

¹³ Mu myaka katwa kabajinji, ba Polo ne mupwani nandi Temote bātenwe na bikoleja byādi bibapapamwina bantu bamo ba mu kipwilo. O mwanda Polo wādyumwine Temote elame ku banabetu badi pamo bwa bingidilwa ‘byampikwa bulēme.’ “Mwingidi wa Mfumwetu kuumana luma i bibi,” mo mwālangulukile Polo, ino “ufwanyinwe kwikala biyampe na bonso, ne kuyuka kufundija ne kwikala ne mutyima mutuuke. Kadi ufwanyinwe kufundija na butuukanye [“kutalala,” NW] boba bamupatanya.” Ponso potulamanga nyeke kutalala nansha abetukolomona, boba betulwa bavulanga kubandaula dipya kafutululo kabo. Kadi pamo na mwābwejeje’ko Polo, padi Yehova ‘wakebapele kwalamuka pa mutyima, bekale na buyuki bwabinebine bwa bubinebine.’ (2 Temote 2:20, 21, 24, 25, MB) Tala pano Polo wākwatañenye mutyima muyampe ne kwikaka na kutalala.

¹⁴ Polo wādi wingidija bintu byaādi usapwila bantu. Paādi wikonda na myanda ya “boba batumibwa bakatampe bene” ba mu kipwilo kya Kodinda, wāsoñenye banabetu amba: “Pano kadi, ami Polo nemwisashilapo ponka pa kikōkeji [kutalala, NW] ne pa kanye ka Kidishitu, ami wikalanga mwendalale kwako ko mudi mubukata mwenu, nanshi byo ndi mufunduke kwako, nakankamana ne kukankamana kudi bānwe.” (2 Kodinda 10:1; 11:5) Bine, Polo wāiwile Kidishitu. Ubamone amba wēsambile na bano banabetu ‘na kutalala’ kwa Kidishitu. Ne kwepuka wāepuka kwikala na ditatu ne kasumalomo. Bine kwibesashila kwandi kekwabudilwepo kutenga mityima itaba ya boba bādi mu kipwilo. Wāpēleja myanda yobādi bekokanyakokanya, wāala ne kyalwilo kya kutūla’ko ndoe ne bumo mu kipwilo. Mwene uno o mulongelo otufwaninwe kwielela’ko batwe bonso kwiula? Bakulumpe bo bene bafwaninwe kwikala na bilongwa bilonda kifwa kya Kidishitu ne kya Polo.

15. Mwanda waka kutalala kudi na mvubu pa kupāna madingi?

¹⁵ Kiselwa kya kukwasha bakwetu kekivuijibwangapo enka mu bitatyi byotumona amba ndoe ne bumo bwa kipwilo kebisa kuvutakana. Ino banabetu basakilwa kuludikwa na buswe kumeso kwa ne mfika mine kushilula. Polo usoñanya’mba: “Bānwe bāna betu, shi muntu upīle mambo, nankyo bānwe ba mushipiditu mwikale kumwaluja udi namino.” Kumwaluja namani? “Konka ku mutyima wa kikōkeji [“kutalala,” NW]; i pa kwifwatakenya ne abe mwine mwanda wa kutyina’mba, padi abe nobe ubatompibwa.” (Ngalatea 6:1) Ke ponsopo pokipēla kwikala na ‘mutyima wa kutalala,’ mwanda bene Kidishitu bonso, kubadila’mo ne bana-balume batongelwe bene, badi na bilokoloko bya bubi. Inoko, kutalala ko kukakwasha ulubile ekale kwialuja.

16, 17. I bika bibwanya kufundula mu muntu mutyima wa kwikaka kulonda madingi?

¹⁶ Kishima kya Kingidiki kibajinjibajinji kyalamwinwe bu ‘kwaluja’ kikokeja ne kufunkila pa kolola nansha kukungika dipya mikupa mityumuke, kino i kilongwa kisansa mpata. Dokitele ukulupija, ukumankanyanga mukupa utyumukile, koku unena binenwa biyampe bilombola byabuyabuya bidi mu kilongwa kyalonga. Kutalala kwandi kuseñanga pa mutyima. Binenwa bibala-binga byabadikila kunena bityepejanga’ko busanshi bubibubi bwivwana muntu. Ne kwaluja muntu ku mushipiditu nako monka na monka, kusansanga. Ino kutalala ko kukalengeja muntu ekwitabije, penepo wajokeja kipwano kya nsangaji kyaadi nakyo ne kusebela ulubile dishinda dya kushinta mwiendelejo wandi. Nansha shi muntu upenyenga dibajinji kulonda madingi, kutalala kwa yewa upāna’o kubwanya kufundula mutyima onso wa kwikaka kulonda madingi a mu Bisonekwa.​—Nkindi 25:15.

¹⁷ Kitatyi kyotukwasha bakwetu bealuje, kudi nyeke kyaka kya kwalamuna madingi ke matope. Mulembi umo wanene’kyo amba: “Pano po pene poketudi mu kyaka kikatampe kya kulangila bantu bintu byokebalongele, akyo nanshi kisakibwa nakampata i butūkanye, kupita’ko kutopeka bakwetu.” Ino kutamija kutalala kutamba ku kwityepeja kukakwasha mudingidi mwine Kidishitu kwepuka kino kyaka.

‘Ku Bantu Bonso’

18, 19. (a) Mwanda waka bene Kidishitu bakokeja kumona amba kulombola kutalala ku meso a ba lupusa balela-ntanda i kukomo? (b) I bika bikakwasha bene Kidishitu balombole kutalala ku boba badi na lupusa, ne kibwanya kulupula bipa’ka biyampe?

¹⁸ Mu kifuko kikwabo mwikalanga mukomo kulombola kutalala i mu myanda itala bakatampe ba lupusa. Eyo, ba lupusa bamo baloñanga bintu na kasumalomo, kwakubulwa kulangila bakwabo. (Musapudi 4:1; 8:9) Inoko, buswe botuswele Yehova buketukwasha tuyuke lupusa lwandi lukatakata ne kukōkela ba lupusa ba imbikalo kikōkeji kya munshi kibafwaninwe. (Loma 13:1, 4; 1 Temote 2:1, 2) Nansha shi boba badi pa bitenta abetukankaja kulombola patōka butōtyi botutōta Yehova, batwe tukimbanga na nsangaji mashinda makwabo akishele pululu mwa kwelela kitapwa kyetu kya lutendelo.​—Bahebelu 13:15.

¹⁹ Kekudipo kyaba nansha kimo kyotumananga nabo. Tuloñanga bukomo bwa kwikala biyampe na bonso pampikwa’ko kujilula misoñanya myoloke. Kino kyo kipele banabetu ba mu matanda 234 muswelo wa kwendelela na mwingilo wabo kujokoloka ntanda yonso. Mwanda tulondanga madingi a Polo a ‘kwikala bakōkele ne kukōkelelela imbikalo ne balupusa babikele, kwikala beteakanye mu mwingilo o-onso muyampe, kunena muntu bibibibi mpika, kwikala wa luma mpika, kwikala ba mutyima unekena, balombola kutalala konso ku bantu bonso.’​—Tetusa 3:1, 2.

20. I mpalo’ka ibikilwe boba balombola kutalala?

²⁰ Kudi madyese mavule abikilwe boba bendelela na kulombola kutalala. Yesu wānene amba: “I badyese boba batuukanye [“babijiba-ntalela,” NW], mwanda bakapebwa ntanda yonso.” (Mateo 5:5, MB) Kulama nyeke kutalala ko kupeja banababo na Kidishitu bashingwe māni a mushipiditu nsangaji ne madyese a kubikadila kifuko kya Bulopwe kya pano panshi. Ino “kibumbo kikatampe” kya “mikōko mikwabo” akyo kikendelela na kulombola kutalala koku kitengele būmi mu Paladisa pano pa ntanda. (Kusokwelwa 7:9; Yoano 10:16; Mitōto 37:11) Bine i byepelo bya kutendelwa bitubikilwe kumeso! Shi ke pano, ketwakilengwai nansha dimo kivulujo kyāvulwije Polo bene Kidishitu ba mu Efisesa amba: “Penepo kadi, ami mukutwa wa Mfumwetu, nemwisashilapo na’mba, mwendele monka biya biya, senene, mufwaninwe lwito lo mwaityilwe nalo, ne mutyima wa bumvubumvu, ne kikōkeji [“kutalala,” NW].”​—Efisesa 4:1, 2.

Bya Kupituluka’mo

• I byabuyabuya’ka bimwenwa mu kulombola kutalala

• mu kisaka?

• mu mwingilo wa budimi?

• mu kipwilo?

• I mpalo’ka ilailwe kupebwa babijiba-ntalela?

[Kifwatulo pa paje 25]

Kutalala kudi na mvubu mpata mu kipango kikalañane mu myanda ya mutōtelo

[Kifwatulo pa paje 25]

Kutalala kuningijanga bijimba bya kisaka

[Kifwatulo pa paje 27]

Londolola na kutalala ne na bulēme bwa mushike

[Kifwatulo pa paje 28]

Kutalala kwa mudingidi kubwanya kukwasha yewa ulubile