‘Pelai Mfumo ya Bubela’

BIBLE imuyule myanda ne mānga ya bantu. Ketusangelangapo’nka kwiitanga, ino tumwenangamo ne kamweno. Mutumibwa Polo wāsonekele kipwilo kya bakristu ba mu Loma amba: “Byonsololo byasonekelwe kala byasonekelwe mwanda wa kwitufundija’mba, pa kutūkija mutyima, ne pa kusengibwa na bisonekwa twikale ne kukulupila.”​—Loma 15:4.

Polo aye-mwine wāsekunwine bimfwa bimo-bimo. Bible wisambila padi Polo ne Banabasa kumfulo kwa lwendo lwabo lubajinji lwa kimisionele amba: “Ino kadi pa kufikako [ku Antyioka] babungakenya kipwilo pamo, ke bebapityilamo monso mwēbōbile mwine Leza.” (Bilongwa 14:27) Banabetu bakankamikilwe bininge na bino bimfwa.

Inoko, myanda yonso keikankamikangapo. Ku bukomo bwa mushipiditu, Polo wādingile Temote’mba: “Ino nanshi pela bibotakanya banunu bana-bakaji bya mfumo bya panopantanda.” (1 Temote 4:7, MB) Ne wāsonekele Tetusa’mba bakristu bakikokeji kebafwaninwepo ‘kutá matwi ku mfumo ya Bayuda nansha ku bijila bya bantu bavundamina byabinebine.’​—Tetusa 1:14.

Mfumo, nansha nsekununi yabubela i kika? Bino bishima byonso bibidi ibitambe ku kya Kigreke my’thos (“myth”). Dibuku dimo (The International Standard Bible Encyclopaedia) dinena’mba kino kishima kifunkilanga pa “mfumo ya (mitōtelo) keikwatañene na bubinebine.”

Kitatyi kyādiko Polo, ntanda yādi miyūle mfumo ya uno muswelo. Tutele kimfwa kya mukanda wa Tobie obābwejeje ku mikanda ya Bible, umweka bu walakanwa wāsonekelwe myaka tutwa tubidi kumeso kwa kitatyi kya Polo. Ufumikanga mānga ya Tobit, Muyuda mwineleza wāsabikilwe meso pa mupōnene bityololo bya koni mu meso. Kupwa, watuma wandi mwana, Tobias, kukalandula kongole. Mu dishinda, pakuludikwa na mwikeulu, Tobias wātambula dityima dya mushipa, mayumba ne samba-bululu. Kupwa wāsambakana mukaja-mufu umo, wādi musongwe misunsa 7 aye papo mujike, mwanda balume bandi bonso bādi bepaibwa na mushipiditu umbi bufuku bwa butundaile. Pakishima kya mwikeulu, Tobias wamusonga, wasoka dityima ne mayumba a mushipa mwanda wa kupanga bibanda. Kunyuma, Tobias waputula shandi meso na samba-bululu wa mushipa’wa.

Kimweka’mba luno lwano i lwa bubela. Kutalulamo mifwatakanyo ne myanda ya maleñanya idimo, mudi bilubo. Kimfwa, nsekununi inena’mba Tobit wāmwene bukamoni bwa butomboki bwa bisaka bya kutunduka ne muswelo wāselelwe bene Isalela mu bupika mu Nineva, pabukata bwa bino bizumba bya mānga ya bene Isalela, kwāpityile myaka 257. Inoko, mānga ilombola’mba Tobit wāfwile na myaka 112.​—Tobie 1:4, 11; 14:​1, Bible de Jerusalem.

Mfumo ya uno muswelo keiifwenepo na “binenwa biyampe” bisapulwanga na bengidi ba Leza bakikokeji. (2 Temote 1:​13, MB) I ñano ya mifwatakanyo, mishīle na myanda yabinebine iifwene na yādi isekununa banunu bana-bakaji bakubulwa bwine-Leza. Bakristu bādi bafwaninwe kupela mfumo ya uno muswelo.

Jingululai Binenwa bya Bubinebine

Dyalelo, mfumo ya uno muswelo i mivule. Polo wāsonekele’mba “Myaka ikaya’ko bantu kebakasakepo kumvwana lufundijo lwa binebine . . . bakavundamuka ke batale’nka ku bya mfumo ya bituputupu.” (2 Temote 4:​3, 4, MB) Mu bipindi bimo-bimo bya ntanda, ñano ya maleñanya iyūkene bininge ku mitamba mivule. Inoko, bakristu ‘batompanga binenwa’ bya mfumo ya mitōtelo na tunangu mwanda wa kumona shi bikwatañene na Bible.​—Yoba 12:11.

I kimweke’mba mfumo mivule keikwatañenepo na Bible. Kimfwa, mu bipindi bivule bya ntanda, pavule besambilanga pa mfumo inena’mba mūya wa muntu keufwangapo. Ino mfumo ilombolanga’mba shi muntu afwe, ukealamuna mu ngitu ya mwana wa lukeke, nansha waikala ke mushipiditu, ke nyema nansha kulupukila mu kifuko kikwabo mu bu muntu.

Inoko, Kinenwa kya Leza kilombolanga’mba mūya wa muntu ufwanga; myūya ifwanga. (Ezekyele 18:4) Pakwabo kadi Bible unena’mba bafu kebayukangapo kadi kintu mu kibundu mobadi, kebakokejapo kulanga, kwisamba nansha kulonga kintu kampanda. (Musapudi 9:​5, 10; Loma 6:23) Ino, boba betabija mfumo yabubela ifundija’mba mūya wa muntu keufwangapo, ka na mwānenene Polo, ‘bapelanga lufundijo lwabinebine’ lwa Bible.

Nsekununi Isambila pa Maleñanya

Mfumo mikwabo isambilanga nakampata pa mingilo ya bilumbu ne bamfwityi. Kimfwa, mu bipindi bimo-bimo mu Afrika banenanga’mba bilumbu ne bamfwityi badi na lupusa lukomokomo, bakokeja kwialamuna abo bene nansha kwalamuna bantu bakwabo ke banyema bekoka panshi, ke bampuya, nansha toni; bakokeja kwendakana mu lwelēlē mwanda wakukavuija mingilo yabo; bakokeja kumweka ne kujimina; bakokeja kusabakanya lubumbu; bakokeja kadi kumona bintu bijīkilwe panshi pa biloba.

Buvule bwa ino mfumo, ne muswelo uteleko bantu mutyima, bikokeja kutonona bantu bamo-bamo mu kipwilo kya bwine-kristu nabo bashilule kwitabija’mba i byabine. Bakristu bafwaninwe kunena’mba shi bantu bonso kebakokejangapo kulonga bino bintu, boba batambulanga lupusa lukomo lutamba ku bipangwa bya mishipiditu, bandemona, bobekibwanyanga. Kimfwa, 2 Tesalonika 2:​9, 10, witabija uno mulangwe na kunena’mba: “Ke yewa kadi wakwīla ponka pa kusomba kwa Satana, ne bukomo bonso, ne biyūkeno, ne bingelengele bya bubelabubela, ne bongojani bonso bwa bukondame bwa boba bakonakanibwa, ke-bantu kebasepelelapo lusa lwa binebine’mba bapande, mhm.”

I kyabine, kino kisonekwa kilombola’mba Satana ulupulanga bilongwa bya nkuo, inoko kadi kilombolanga’mba i aye mulupudi wa “biyukeno ne bingelengele bya bubelabubela,” pamo ne “bongojani bonso bwa bukondame.” Kadi, Bible ulombola’mba Satana ye mbepayi mukatampe “ñongoji wa panopantanda ponso.” (Kusokwelwa 12:9) Ye mwadimu ufundija bantu betabije myanda yabubela.

Pamwanda wa buno buluji, bukamoni nansha butobo bwa boba bengidija mishipiditu imbi ne bumfwityi pavule kebikalangapo byabine. Bantu badi uno muswelo bakokeja kwitabija’mba i kyabine, bāmwene, bāivwene, nansha bālongele mwanda kampanda; ino, na bubine, keamopo. Kimfwa, kudi bafwatakanyanga’mba bēsambile na mishipiditu ya bafu. Ino bedimbanga, bongolwanga na majende a Satana. Bible unena’mba bafu ‘batukilanga mutalala nyā.’​—Mitoto 115:17.

Kukwatañana na nsekununi ya Dyabola ifityija mityima, bubinebine bwa ñano ya ntanda ya bayakalunga kebwitabijibwangapo. Mivule mine i enka mifwatakanyo ya maleñanya, bekalanga beityityija na kupituluka pitulukamo.

Kusekununa ino mfumo kubingijanga shandya bubela, Satana Dyabola. (Yoano 8:44) Kulangulanga kamweno ka bilongwa bya majende bishikilwe Yehova. (Kupituluka 18:​10-12) Kuponejejanga bantu mu makonde a moyo ne maleñanya. Kekyakutulumukapo pa kumona muswelo wādingilwe bakristu na Polo’mba: Kokatá “mutyima ku mfumo ya kifumikefumike.”​—1 Temote 1:3, 4.

Pelai Bukamoni bwa Bandemona

Ino lelo kikekala muswelo’ka shi ino mfumo imweka bu yabine? Kitatyi kimo-kimo, basekununanga’mba bandemona nansha bantu bengidijanga mishipiditu imbi, betabijanga bukatampe bwa Yehova ne bubinebine bwa Tumoni twandi. Lelo bakristu bafwaninwe kusekununa ino mfumo?

Mhm, kebafwaninwepo. Bible unena’mba mishipiditu imbi poyādi yela kabobo ne kunena’mba Yesu i Mwana Leza, “wadi wibakomeneja’mba: Kemukangyukijai ku bantu, mhm.” (Mako 3:12) Muswelo umo onka, kitatyi kyādi kinena nsongwakaji wa kibanda kibūka’mba Polo ne Banabasa i “bapika ba bene ba Leza mukatampe mwine bakwimusapwila dishinda dya kupandila,” Polo wāpangile kine kibanda’kya. (Bilongwa 16:16-18) Nansha Polo nansha Yesu nansha shi mulembi’ka mukwabo wa Bible, kebāitabijepo bandemona balombole bukamoni bwa mpango ya Leza nansha bwa bengidi bandi batongwe.

Tufwaninwe kadi kuyuka’mba Yesu Kristu wādi na būmi momwa mūlu dibajinji dya aye kwiya pano pantanda. Wādi uyūkile Satana biyampe. Ino, Yesu kādipo usangajanga bandi bana-babwanga na mfumo isambila pa mingilo ya Satana, nansha kwibasapwila myanda mityemitye ikokeja kulonga Dyabola ne yakakokejapo kulonga. Satana ne bandemona bandi kebādipo balunda ba Yesu. Bādi bantomboki, bāshikilwe myanda ijila, ne balwana na Leza.

Bible witulombolanga myanda yotufwaninwe kuyuka. wituyukijanga bandemona i ba ani, muswelo obongolanga bantu, ne muswelo otukokeja kwibepuka. Witulombola’mba Yehova ne Yesu badi na lupusa lukatampe kwibapita. Ne witufundijanga’mba shi twingidile Yehova na kikokeji, mishipiditu imbi keikokejapo kwitulonga bubi bukeja.​—Yakoba 4:7.

Bakristu badi na buluji buyampe bwa kupela mfumo ya bubela, pavule ikankamikanga enka kamweno ka boba balwana na Leza. Pamo ka na Yesu ‘wabutwilwe mwanda wa kusapula byabinebine,’ kyo kiloñanga ne balondi bandi dyalelo. (Yoano 18:37) Bengidijanga madingi a Bible na tunangu: “Byobya byonso byabinebine . . . bikale mu milangwe yenu.”​—Fidipai 4:8, MB.

[Bilembwa bya pa Bifwatulo]

Bakristu babinebine bafwaninwe kupela myanda yonso ya maleñanya