Twikalei Bantu ba Muswelo wa Badi na Lwitabijo

‘Batwe . . . twi bantu ba muswelo wa badi na lwitabijo lwa kulama būmi bwa muya.’—BAHEBELU 10:39.

 1. I kika kinenenwa amba lwitabijo lwa mwingidi yense wa dikōkeji wa Yehova i lulēme?

DIFUKU dikwabo shi uwatwela mu Njibo ya Bulopwe muyudile batōtyi ba Yehova, witūkije bidi utale bonso bakujokolokele. Langa miswelo mivule yobalombolanga lwitabijo lwabo. Usa kumona’mo banunu ke bengidile Leza mu bula bwa myaka makumi, bankasampe batyumwinanga mu manwi kuningilwa kobaningilwanga na balunda nabo, ne bambutwile bengila bikomo mwanda wa kutamija bana bakaminwe Leza. Kadi mudi bakulumpe pa kipwilo ne bengidi ba mingilo baselele biselwa bivule. Eyo, usa kumona batutu ne bakaka ba kumushipiditu ba myaka mishileshile, bapwe kala kunekenya bikoleja pala pala mwanda wa kwingidila Yehova. Bine, lwitabijo lwa umo ne umo i lulēme!—1 Petelo 1:7.

 2. Mwanda waka madingi a Polo adi mu Bahebelu shapita 10 ne 11 adi na kamweno kotudi dyalelo?

² Bantu bakubulwa kubwaninina bemvwanije senene mvubu ya kwikala na lwitabijo kutabuka mwāivwanine’yo mutumibwa Polo i batyetye, pakwabo kutupu’bo. Wānene amba lwitabijo lwabine lutwalanga ku ‘kulama būmi bwa muya.’ (Bahebelu 10:39) Inoko Polo wādi muyuke amba lwitabijo lutambwanga bulwi ne kukimba kōnwa na ino ntanda yambulwa lwitabijo. O mwanda wādi utele mutyima bininge ku bene Kidishitu Bahebelu bādi mu Yelusalema ne mu Yudea bādi balwa na kulama lwitabijo lwabo. Potubandaula myanda idi mu Bahebelu shapita 10 ne 11, tujingululei miswelo yāingidije Polo mwanda wa kūbaka lwitabijo lwabo. Kupwa netu tumone muswelo otukokeja kūbaka lwitabijo lukomo motudi ne mu boba betujokolokele.

Twikulupilei Batwe Bene na Bene

 3. Binenwa bya Polo bitanwa mu Bahebelu 10:39 bilombola muswelo’ka amba wādi ukulupile batutu ne bakaka wandi mu lwitabijo?

³ Kintu kibajinji kyotubwanya kujingulula i mumweno muyampe wādi umona Polo bemvwaniki bandi. Wāsonekele amba: ‘Pano batwe ketudipo bantu ba muswelo wa bajokela kunyuma ku bonakani, ino twi ba muswelo wa badi na lwitabijo lwa kulama būmi bwa muya.’ (Bahebelu 10:39) Polo wādi ulangila balunda nandi bene Kidishitu bakikōkeji biyampe, ke bibipo, ehe. Kadi usa kumona’mba Polo i mwiele mu mwanda na kunena’mba ‘batwe.’ Bine wādi muntu moloke. Kāsakilepo kwikija bemvwaniki bandi kunshi, na kukimba kwizunzula bu moloke kwibapita abo. (Dingakanya na Musapudi 7:16.) Ino wēbadile’mo ne aye mwine. Wālombwele kikulupiji na mutyima umo, amba aye ne bene Kidishitu bakikōkeji batangi ba mukanda wandi kebādipo mwa kubudilwa kufikilwa na bikoleja bizozeja mutyima byādi bibatengele kumeso, inoko mu bino byonso, bādi ba kupela na kininga kujokela kunyuma ku bonakani, ko kunena amba bādi ba kwilombola bu bantu ba muswelo wa boba badi na lwitabijo.

 4. I buluji’ka bwādi na Polo bwa kukulupidila balunda nandi betabije?

⁴ I muswelo’ka wādi ukokeja kwikala Polo na kino kikulupiji? Le i kunena’mba wāpūtyile meso pa bilubo bya bene Kidishitu Bahebelu? Mhm, ano i madingi mayampe a mwa kunekenenya kutupatupa kwabo kwa kumushipiditu aādi wibapa. (Bahebelu 3:12; 5:12-14; 6:4-6; 10:26, 27; 12:5) Ino Polo wādi na buluji buvule bwāmulengeje ekale na kikulupiji mu banababo, ivwana’ko buno bubidi. (1) Polo wādi wiula Yehova, ulonga bukomo bwa kumona bantu ba Leza monka mwibamwena Yehova. Kādipo umona’nka bilubo byabo, ehe, wādi umona nakampata ngikadilo yabo milumbuluke ne mutyima wabo wa kusaka kulonga bilumbuluke mu mafuku āya kumeso. (Mitōto 130:3; Efisesa 5:1) (2) Polo wādi mukulupile byabinebine bukomo bwa mushipiditu sandu. Wādi muyuke amba kekudipo kintu nansha kimo, shi kijika, shi bukōkekōke bwa muntu, kikokeja kukankaja Yehova kupāna ‘bukomo butabukile pa bwikalwanga nabo nyeke’ ku mwine Kidishitu ye-yense wikankila kumwingidila na kikōkeji. (2 Kodinda 4:7; Fidipai 4:13) O mwanda kikulupiji kya Polo mu bandi batutu ne bakaka kewādipo mumweno musendame, wa kwididika nansha wa bumpofu, mhm. Wādi na kyalwilo kikomo, mwimanine pa Bisonekwa.

 5. I muswelo’ka otukokeja kwiula kikulupiji kya Polo, ne i bika bikalupuka’ko?

⁵ Kunena na bubine, kikulupiji kyādi na Polo kekyābudilwepo kusambukila bakwabo. Nakampata bipwilo bya mu Yelusalema ne mu Yudea, pa kwivwana’byo Polo wibidingila madingi na bishima bya kwibikankamika. Bene Kidishitu Bahebelu byobādi bakamba na kusepibwa, na kibengo, ne na buñumauma bwa kafutululo ka Bayuda bakinkwa nabo, bākwashibwe mpata na muneneno wa uno muswelo wādi wibakankamika kusumininwa kwikala bantu ba muswelo wa badi na lwitabijo. Mwene netu mo motufwaninwe kwilongela batwe bene na bene dyalelo? I kipēla mpata kumona enka musululu wa bilubo ne tuto twa bakwetu. (Mateo 7:1-5) Ino shi tujingulule lwitabijo lwa umo ne umo ne kumona mvubu yalo ya pa bula i bine ketukabulwepo kwikwasha batwe bene na bene. Namino lwitabijo lukatama shi twikale kwikankamika uno muswelo.—Loma 1:11, 12.

Kwingidija Kinenwa kya Leza Senene

 6. Le i nsulo’ka ya myanda yātelele Polo paāsonekele bishima bidi mu Bahebelu 10:38?

⁶ Kadi Polo wādi ūbaka lwitabijo lwa balunda nandi betabije na bwino bwandi bwa kwingidija Bisonekwa. Kifwa, wāsonekele amba: “Nanshi moloke wami ukamonanga būmi pa kwitabija; ino shi [ujokela kunyuma], nankyo mutyima wami keumuloelelwapo aye, mhm.” (Bahebelu 10:38) Pano Polo wātelele binenwa bya mupolofeto Habakuka.a Bene Kidishitu Bahebelu batangi ba mukanda wa Polo kebādipo mwa kubudilwa kuyuka bino binenwa, mwanda bādi bapotolole mikanda ya bupolofeto. Mungya kitungo kyandi, kya kusaka kukomeja lwitabijo lwa bene Kidishitu bādi bekele mu Yelusalema ne kubwipi na Yelusalema mu mwaka wa 61 K.K., kifwa kya Habakuka kyādi kifike’po. Mwanda waka tunena namino?

 7. Habakuka wāsonekele bupolofeto bwandi kitatyi’ka, ne i ngikadilo’ka yādi mu Yuda mu kine kitatyi’kyo?

⁷ Mobimwekela, Habakuka wāsonekele mukanda wandi kubwipi kwa myaka makumi abidi kumeso kwa Yelusalema konakanibwa mu 607 K.K.K. Uno mupolofeto wāmwene mu kimonwa kyandi bene Kaladea (bene Babiloni), “muzo wa kasusu, ne wabukidibukidi,” bāya kukombeleja Yuda ne konakanya Yelusalema, bāmininina kubyu bantu ne mizo mine kumo. (Habakuka 1:5-11) I amo, kino kimpengele kyālailwe kala tamba mu mafuku a Isaya, kintu kya myaka katwa kumeso. Mu mafuku a Habakuka, Yehoyakimi ye wāpingakenine Yoshia, Mulopwe muyampe, papo bubi bwātāla dikwabo mu Yuda. Yehoyakimi wādi upangapanga boba bādi banenena mu dijina dya Yehova, bamo wibepaya ne kwibepaya. (2 Bilongwa 36:5; Yelemia 22:17; 26:20-24) O mwanda mupolofeto Habakuka wājingilwe mutyima, kaabija amba: “A Yehova, i ku mwaka ka?”—Habakuka 1:2.

 8. I kika kinenenwa amba kifwa kya Habakuka kyākweshe bene Kidishitu ba mu myaka katwa imbajinji, kadi kikikwashanga ne ba dyalelo?

⁸ Habakuka kāyukilepo i myaka inga yādi ishadile’ko Yelusalema kumeso kwa konakanibwa. Ne bene Kidishitu ba mu myaka katwa imbajinji nabo monka na monka, kebādipo bayukile mfulo ya ngikadilo ya bintu ya Bayuda ikāya kitatyi’ka. Ne batwe netu dyalelo mo monka, ketuyukilepo “difuku nansha nsa” ikafika butyibi bwa Yehova bukaponeja ino ngikadilo imbi. (Mateo 24:36, MB) Shi ke pano, tutalei miswelo ibidi yobalondolwele Habakuka kudi Yehova. Dibajinji, Yehova wākulupije uno mupolofeto amba mfulo ikafika shayo pa kitatyi kitungwe. ‘Keikejepo, mhm,’ mo mwānenene Leza, nansha bantu byobamona amba ibaije kufika mpika. (Habakuka 2:3) Dya bubidi, Yehova wāvulwije Habakuka amba: “Moloke ukamona būmi pa lwitabijo lwandi.” (Habakuka 2:4) Bine, buno bo bubinebine bulumbuluke, bupēla kwivwanija! Kikatampe kine kidi’po ke kitatyipo kikafika mfulo, mhm, i kuyuka shi tukendelela na kwikala na būmi bwimanine pa lwitabijo.

 9. I muswelo’ka wālamine bengidi bakikōkeji ba Yehova būmi pa kikōkeji kyabo (a) mu 607 K.K.K.? (b) mu 66 K.K.? (c) Mwanda waka i kya kamweno tuningije lwitabijo lwetu?

⁹ Yelusalema pa kushībwa masala mu 607 K.K.K., Yelemia ne Baluki mulembi wandi, Ebede-meleke ne bene Lekaba badikōkeji, bēmwenine bubinebine bwa mulao wa Yehova kudi Habakuka. ‘Bāmwene būmi,’ bāpanda ku bonakani bwa malwa bwāfikile Yelusalema. Mwanda waka? Mwanda Yehova wēbapadile mpalo pangala pa kikōkeji kyabo. (Yelemia 35:1-19; 39:15-18; 43:4-7; 45:1-5) Ne bene Kidishitu Bahebelu ba mu myaka katwa imbajinji nabo monka na monka, kebālekelepo kulonda madingi a Polo, mwanda pāile bibumbo bya bene Loma kutamba Yelusalema mu 66 K.K. kupwa byētola pambulwa buluji bushilakane, bano bene Kidishitu bālamine na kikōkeji kidyumu kya Yesu kya kunyema. (Luka 21:20, 21) Bālama būmi bwabo mwanda wa kikōkeji kyabo. Ne batwe netu mo monka, shi twikale balame kikōkeji kyetu, pakafika mfulo, tukalama būmi bwetu. Bine, buno i buluji bwa kamweno bwa kulamina lwitabijo lwetu tamba’nka pano!

Kuvuluja Bifwa bya Lwitabijo

10. Polo wālombwele lwitabijo lwa Mosesa muswelo’ka, ne tukokeja kwiula Mosesa namani mu uno mwanda?

¹⁰ Polo wādi ūbaka lwitabijo ne na kwingidija bifwa senene. Tanga Bahebelu shapita 11, wivwane muswelo wavuluja bifwa bya bantu bisekunwinwe mu Bible. Kifwa, unena’mba Mosesa “wakankamene ne kukankamana bwa wamona aye wakubulwa kumweka.” (Bahebelu 11:27) Mu muneneno mukwabo, Mosesa wādi uyukile amba Yehova i muntu udi’ko binebine, pamo bwa umwene Leza wakubulwa kumweka. Lelo netu ye motumumwenine? Kwitemba kipwano kyotupwene na Yehova i kintu kipēla, ino kūbaka’kyo ne kukomeja’kyo kulombanga mingilo. I kyabine, ino yo mingilo yotufwaninwe batwe bonso kwingila! Lelo umwene amba Yehova udi’ko binebine? Ne shi kotyibe mbila, nansha ityepele namani, lelo utanga mutyima kwadi? Lwitabijo ludi namino luketukwasha tūminine mu matompo nansha akomene namani.

11, 12. (a) Lwitabijo lwa Enoke lwātompelwe mu ngikadilo’ka? (b) I mpalo’ka ikankamika yāpadilwe Enoke?

¹¹ Ivwana ne mwādi mwikadile lwitabijo lwa Enoke. Wākambile na kulondwalondwa kwa malwa, kukomo’tu ne mwa kufwatakenya’ko. Enoke wādi ufwaninwe kusapwila bantu ba mu oa mafuku musapu wa butyibi usansa mutyima. (Yude 14, 15) Kupangwapangwa kwādi kupangwapangwa uno mwana-mulume wakikōkeji kwādi kubi, kwa malwa, kwāfikije ne Yehova ku ‘kumutundulula,’ wāmutalula ku būmi, wāmutūla mu tulo twa lufu kumeso kwa balwana nandi kumwipaya. O mwanda Enoke kāmwenepo kufikidila kwa bupolofeto bwaānene. Inoko wāpadilwe mpalo yādi milumbuluke mu muswelo kampanda.—Bahebelu 11:5; Ngalwilo 5:22-24.

¹² Polo ushintulula’mba: “Pākidi katundulwilwe [Enoke] wadi usapulwa bu-kamoni’mba: Abe wi wakūtōkeja Leza ku mutyima.” (Bahebelu 11:5) Kino kishintulula namani? Eyo, Enoke kumeso kwa kufwa, kepabulwe padi wāmwene kimonwa kya muswelo kabidye, pakwabo kya Paladisa ya pano pantanda mwasa kukasangwilwa mu mafuku āya’ko. Mu bino byonso, Yehova kābudilwepo kuyukija Enoke amba wāmusangeje na mwiendelejo wandi wa kikōkeji. Enoke wāsangeje mutyima wa Yehova. (Dingakanya na Nkindi 27:11.) Buno būmi bwa Enoke bwitukunkanga ku mutyima, ke amopo? Lelo nobe kusakilepo kwikala na buno būmi bwa lwitabijo? Ne kadi languluka pa bifwa bya uno muswelo; wibamone bu bantu bādi’ko binebine. Mobukila mobukila, kwatañanya būmi bobe na lwitabijo. Vuluka kadi amba boba badi na lwitabijo kebengidilangapo Yehova na kupikula mafuku nansha kwikala na difuku mu ñeni dyobalanga’mba dyo dikafikidija Leza milao yandi yonso. Ino twi batyipe lukwembo lwa kwingidila Yehova nyeke! Kulonga kino o mwikadilo wa mu būmi utabukile kulumbuluka mu ino ngikadilo ya bintu ne mu yoya ikāya’ko.

Muswelo wa Kukomeja Lwitabijo

13, 14. (a) Binenwa byāsonekele Polo mu Bahebelu 10:24, 25 bikokeja kwitukwasha namani tulonge kupwila kwetu kwikale kwa nsangaji? (b) Kikatampe kine kyendelwanga ku kupwila kwa bwine Kidishitu i kika?

¹³ Polo wālombwele bene Kidishitu Bahebelu miswelo mivule yobādi bafwaninwe kutamija lwitabijo lwabo. Tubandaulei’ko ibidi kete. Twibidile kala kuteja madingi adi mu Bahebelu 10:24, 25, etusoñanya kukongakena pamo kitatyi ne kitatyi ku kupwila kwetu kwa bwine Kidishitu. Vuluka kino, bino binenwa bya Polo bya ku bukomo bwa mushipiditu kebishintululapo kushikata bitupu ku kuno kupwila, pamo bwa bakwatyile badya lūvu, badya bene bekele. Polo ulombola amba kupwila o mukenga wa kwiyuka umo ne mukwabo, kwisombela ku kwingidila Leza na mutyima onso, ne kwikankamika batwe bene na bene. Twendelanga’ko kukapāna, ke’nkapo kukapebwa, ehe. Namino kupwila kukekala bu kitatyi kya nsangaji.—Bilongwa 20:35.

¹⁴ Kikatampe kine kyotwendelanga ku kupwila kwa bwine Kidishitu i kutōta Yehova Leza. Kumutōta i kwilunga mu milombelo ne mu ñimbo, kuteja na katentekeji, ne kwela “bipa bya milomo”—mitendelo yotutendela Yehova mu kulondolola kwetu ne mu kupityija bipindi ku kupwila. (Bahebelu 13:15) Shi tulame bino bitungo mu ñeni ne kufikidija’byo ku kupwila ne kupwila, bine lwitabijo lwetu kelukabulwepo kukomejibwa.

15. Mwanda waka Polo wāsoñenye bene Kidishitu Bahebelu kūminina na kininga ku mwingilo, ne mwanda waka ano madingi i mafwaninwe dyalelo?

¹⁵ Muswelo mukwabo wa kukomeja lwitabijo i kwingila mwingilo wa kusapula. Polo wāsonekele amba: “Tuuminyinei ne kinyinga ku lukulupilo lwetu lo tusapula, mwanda aye Leza wetulaile i wabinebine.” (Bahebelu 10:23, MB) Batwe bonso tukankamikanga bakwetu bōminine ku kintu kampanda shi tubamone amba kebasake kwikisombolola. Satana wādi utyinya bene Kidishitu Bahebelu mbavu byabinebine amba basombolole mwingilo wabo, kadi ukityinyanga’yo ne bantu ba Leza dyalelo. Byotutyinibwa mbavu na Satana, le i bika byotufwaninwe kulonga? Ivwana mwālongele Polo.

16, 17. (a) I muswelo’ka wāfundwile Polo moyo mu mwingilo? (b) I mpangiko’ka yotukokeja kukwata shi tukidi na moyo wa kutambila mu busapudi bwa muswelo kansangwa mu mwingilo wa bwine Kidishitu?

¹⁶ Polo wātumine mukanda kudi bene Kidishitu ba mu Tesalonika amba: “Nanshi pa kupwa kumonamona byamalwa, ne kulongwa bibibibi bya bumvu monka mu Fidipai, mo muyūkile bānwe, twakankamene ne kukankamana mudi Leza wetu kwisamba nenu myanda-miyampe ya Leza, mu bulwi bwa ntanda ne ntanda.” (1 Tesalonika 2:2) I bintu’ka “bibibibi bya bumvu” byālongelwe Polo ne bapwani nandi mu Fidipai? Mungya bafundi bamobamo, kishima kya Kingidiki kyāingidije Polo pano kilombola kusholwa mutonko, kufwijibwa bumvu, nansha kukupilwa bikupilwa. Balupusa bene Fidipai bēbakupile nsonde, bēbakuta mu kifungo ne kwibela mu bikulo. (Bilongwa 16:16-24) Le bino byonso bisansa namino byāzozeje Polo? Lelo bekadi ba mu Tesalonika, kibundi kya bubidi mu lwendo lwandi lwa bumishonele, bākwatyije Polo moyo wājokela kunyuma? Nansha dimo, ‘wākankamene pakubulwa moyo.’ Wāsapula na kininga pakubulwa moyo.

¹⁷ I kwepi kwātambile kubulwa moyo kwa Polo? I kudi aye mwine’ni? Mhm, wānene amba wākankamene pakubulwa moyo “mudi Leza.” Dibuku dya balamuni ba Bible dinena’mba uno muneneno ukokeja kwalamunwa amba “Leza wāfundwile moyo mu mityima yetu.” O mwanda shi wivwananga moyo mu busapudi bosapula, nansha shi utyinanga busapudi bwa muswelo kansangwa, mwene abija Yehova akukankamike nobe? Mulombe afundule moyo mu mutyima obe. Mulombe akupe kininga kya kwingila mwingilo. Ne kadi, kwata mpangiko mifwaninwe ya kulonda. Kifwa, kimba muntu upēlelwanga busapudi bwa muswelo mwine otyinanga, shi busapudi bwa mu mukenza wa busunga, shi bwa mu bipito, shi bwa kiponka na ponka, shi bwa ku telefone. Padi kikekala kiyampe mwanetu omukasapula nandi abadikile bidi kusapula. Shi wabadikila, tadija nobe uboile’po ñeni. Kupwa, ikala’po na bukankamane bobe bonso nobe utompe kusapula.

18. I madyese’ka otukokeja kumwena mu kubulwa moyo mu mwingilo wetu?

¹⁸ Shi usaka kwikala wakubulwa moyo, langa bipa bikokeja kukalupuka’ko. Wivwane wendelele ne kupungila mpika, ukemwena byabuyabuya pa kusapwila bakwenu bubinebine, byabuyabuya padi byowadi wa kubulwa kwimwena. (Tala pa paje 25.) Ukaloelelwa pa kuyuka amba usangajanga Yehova na kulonga kintu kyadi kikomo ku obe mutamba. Ukemwena madyese andi, kadi moyo ukakupwa. Lwitabijo lobe lukekala lukomo. Bine, kubwanyapo kūbaka lwitabijo lwa bakwenu ino kwiubaka bidi lobe mpika.—Yude 20, 21.

19. I mpalo’ka milēme ibikīlwe boba ‘ba muswelo wa badi na lwitabijo’?

¹⁹ Endelela nyeke na kukomeja lwitabijo lobe ne lwa bakwenu bakujokolokele. Ukokeja kūbaka lwitabijo lobe ne lwa bakwenu na kwingidija Kinenwa kya Leza, na kwifunda bifwa bya lwitabijo bidi mu Bible ne na kuvuluka’byo kitatyi kyonso, na kuteakanya ne kulondolola ku kupwila kwa bwine Kidishitu, ne na kulamata pototo ku madyese malēme a mwingilo wa busapudi. Wivwane uloñanga bino bintu, nankyo kulupila amba wi umo wa mu boba ba ‘muswelo wa badi na lwitabijo.’ Yuka kadi amba boba badi uno muswelo bakapalwanga mpalo milēme. Mwanda i bantu ‘ba muswelo wa badi na lwitabijo lwa kulama būmi bwa muya.’b Lwitabijo lobe lwendelele nyeke na kutama, ne Yehova Leza akulame mūmi nyeke ne nyeke!

[Kunshi kwa dyani]

Usa Kulondolola Namani?

• Polo wālombwele muswelo’ka kikulupiji kyandi mu bene Kidishitu Bahebelu, ne i ñeni’ka yotukokeja kuboila pa kino?

• Mwanda waka kutela kwātelele Polo mupolofeto Habakuka kwādi kufwaninwe?

• I bifwa’ka bya lwitabijo bidi mu Bisonekwa byāvulwije Polo?

• I bintu’ka byātelele Polo byotufwaninwe kūbaka nabyo lwitabijo lwetu?

[Kifwatulo pa paje 15]

Polo wākankamene pakubulwa moyo kasapula pa kupwa kususulwa bibibibi mu Fidipai

[Bifwatulo pa paje 16]

Lelo wabulwa’po nobe kukankamana pakubulwa moyo mu kutompa busapudi bwa miswelo mishileshile?