Dyumukai Kutyina’mba Mwakabulwa Lwitabijo

“Bānwe bāna betu, dyumukai mwanda wa kutyina’mba, padi, kwakēkala umo wa mwenu wa mutyima umbi wa [“kubulwa lwitabijo wa, ” NW] kubomboka Leza mūmi.”​—BAHEBELU 3:⁠12.

BINE i mulangwe uleta nzuba​—pa kwivwana’mba bantu bādi mu kipwano na Yehova kebadi na “mutyima umbi” wa “kubomboka Leza mūmi”! Kadi kino i kidyumu kikatampe! Bino binenwa bya mutumibwa Polo kebyātuminwepo ku bakubulwa kwitabija, i ku bantu bādi bapāne būmi bwabo kudi Yehova kupityila ku lwitabijo lwabo mu kitapwa kya kinkūlwa kya Yesu Kidishitu.

² Le muntu udi na madyese a kumushipiditu a uno muswelo ukokeja kwikala namani na ‘mutyima umbi wa kubulwa lwitabijo’? Le i muswelo’ka ukokeja muntu kubomboka Leza ku kusaka, shi aye ke mutompe kala ku buswe ne ku buntu bwandi? Lelo kino kikokeja kwitufikila ne batwe? Ino yo milangwe ilomba kukunkamana’po, yotufwaninwe batwe bonso kubandawila mwanda wēbadyumwininwe kino kidyumu.​—1 Kodinda 10:11.

Mwanda Waka Madingi Makomo Uno Muswelo?

³ Mobimwekela, Polo wātumine mukanda wandi kudi bene Kidishitu Bahebelu bādi mu Yudea mu 61 K.K. Mufundi wa mānga umo wālombwele’mba kine kitatyi’kya “kekwādipo ndoe nansha mutyima-ntenke ku muntu yense musumininwe, wakubulwa budimbidimbi, mwikale mu kibundi kya Yelusalema nansha ke kuntu kukwabo kujokoloka bulolo bonso.” Kyādi kitatyi kya kujilula bijila ne bukalabale, bino byonso byālupukile ku kwisoba kwa bitulu, koku bashidika bene Loma bakasusu, aku difuno dya Bazelote, Bayuda balwana na bene Loma, koku nako bupolapola bwa bangivi bāmwene mukenga mu kino kitatyi kya kavutakanya. Bino byonso byādi bikoleja bene Kidishitu bādi batyina kutweja mutwe mu bino bimyanda. (1 Temote 2:​1, 2) Ino pangala pa kubulwa kwikuja’bo mu bino bimyanda, bādi bamonwa na bantu bu kyaka, pakwabo ne bu bañongojani. Pavule pene, bene Kidishitu bādi bamweshibwa malwa ne kuyatwa bintu.​—Bahebelu 10:32-​34.

⁴ Bene Kidishitu Bahebelu bādi kadi batyinibwa mbavu na mutōtelo ungi. Bupyasakane bwādi na bana-babwanga ba Yesu ne bipa byādi bilupuka ku kutandabuka kwa lubilolubilo kwa kipwilo kya bwine Kidishitu byādi bikolomona mukao ne bulobo bwa Bayuda​—nakampata bakata babo ba bipwilo. Bādi balonga miswelo yabo yonso, mwanda’tu wa kutamba balondi ba Yesu Kidishitu ne kwibapangapanga.a (Bilongwa 6:​8-​14; 21:27-​30; 23:12, 13; 24:​1-9) Nansha shi bene Kidishitu bamobamo kebāfikilwepo na kupangwapangwa, inoko kebābudilwepo kufutululwa ne kupunikwa na Bayuda. Bwine Kidishitu bwādi buzawilwa bu mutōtelo kewaijije, wampikwa kutumba pamo na mwādi mutumbile mutōtelo wa Bayuda, wambulwa tempelo, butobo, masobo, bitapwa, ne bintu bivule bikwabo. Ne pa mwanda wa Yesu mwendeji wabo wāipailwe bu kabwalala. Kulonda mutōtelo wabo kwādi kulomba bene Kidishitu kwikala na lwitabijo, na bukankamane, ne na kūminina kwabinebine.

⁵ Kutentekela pa bino, bene Kidishitu Bahebelu ba mu Yudea bādi benda balumba ku kanketenkete mu mānga ya owa muzo. Bintu bivule byānene Yesu Kidishitu Mfumwabo, amba byo bikayukanya mfulo ya ngikadilo ya Bayuda, byādi kala ke bifike. Mfulo keyākidipo kulampe. Pa kusaka’mba bene Kidishitu bapande, kyādi kibalomba kushala badyumuke kumushipiditu, batengele ‘kunyemena mu ngulu.’ (Mateo 24:​6, 15, 16) Lelo bādi na lwitabijo ne kininga kya kumushipiditu kya kusopoka pakubulwa kulaba, na mwēbasoñaninye Yesu? Bimweka bu pādi kwalakana ku bamobamo.

⁶ Mu myaka dikumi yamfulo kumeso kwa ngikadilo yonso ya bintu ya Bayuda kupomoka, bene Kidishitu Bahebelu bādi batyinibwe mbavu byabinebine munda ne panja pa kipwilo. Kwādi kwibasakila wa kwibakankamika. Ino kwādi kadi kwibasakila madingi ne buludiki bwa kwibakwasha bamone amba dishinda dyobatongele i dishinda dyoloke, ne amba masusu ne kūminina kwabo ke kufwapo nkondo bitupu. Ino kyadyese, Polo wāsompoka, wēbakwasha.

⁷ Tufwaninwe kuta mutyima bininge ku byobya byālembele Polo kudi bene Kidishitu Bahebelu. Mwanda waka? Mwanda tudi mu kitatyi kidingakene na kyabo. Difuku ne difuku tutyinibwanga mbavu na ntanda yendejibwa na Satana. (1 Yoano 5:​19) Twimwenanga batwe bene kufikidila kwa bupolofeto bwa Yesu ne bwa batumibwa bandi butala pa mafuku amfulo ne “kuvuika kwa ngikadilo ya bintu.” (Mateo 24:​3-14, NW; 2 Temote 3:​1-5; 2 Petelo 3:​3, 4; Kusokwelwa 6:​1-8) Bino byonso bitulomba kwikala nyeke badyumuke kumushipiditu, nabya ne “kupanda ku byobya byonso bisa kufika” tukapanda.​—⁠Luka 21:36.

Mukatampe Kutabuka Mosesa

⁸ Polo wātengele mwanda mukatampe paāsonekele’mba: “Mulangei biyampe mutumibwa [kadi kitobo] mukatampe wa kwitabija kwetu, ke aye Yesu kadi.” (Bahebelu 3:1) ‘Kulanga’ kishintulula “kujingulula patōka . . . , kwivwanija ne pa mfulo, kubandaula na katentekeji.” (Vine’s Expository Dictionary of Old and New Testament Words) Nanshi Polo wāsoñenye balunda nandi betabije balonge bukomo busumininwe bwa kupotolola senene mwingilo wingila Yesu mu lwitabijo ne lupandilo lwabo. Kulonga kino kwādi kwa kuningisha kusumininwa kwabo kwa kwimanija pototo mu lwitabijo. Ino i mwingilo’ka udi na Yesu, ne mwanda waka tufwaninwe ‘kumulanga’?

⁹ Polo wāingidije padi Yesu bishima “mutumibwa” ne “[kitobo] mukatampe.” “Mutumibwa” i muntu utuminwe, pano kifunkila pa muntu obengidija kudi Leza pa kwisamba na muzo wa muntu. ‘Kitobo mukatampe’ i yewa ufwenya bantu kudi Leza. Ino mpangiko ibidi idi na mvubu mu butōtyi bwabine, Yesu ye witwikile ino mingilo yonso. Ye aye wātuminwe kutamba momwa mūlu kwiya kufundija bantu bubinebine butala padi Leza. (Yoano 1:​18; 3:​16; 14:6) Kadi Yesu ye Kitobo Mukatampe mwine utongelwe mu mpango ya kwitulekela bubi ikwete Yehova, watūla’ko yandi tempelo ya kumushipiditu. (Bahebelu 4:​14, 15; 1 Yoano 2:​1, 2) Shi binebine tuyukile mvubu ya ano madyese otumwenanga kudi Yesu, tukekala bakankamane ne basumininwe kwikala nyeke bemanije mu lwitabijo.

¹⁰ Polo pa kusaka kulombola mvubu ya lwitabijo lwa bwine Kidishitu, wādingakenye Yesu na Mosesa wādi umwenwe na Bayuda bu mupolofeto mukatampe mu bakulutuba babo. Shi bene Kidishitu Bahebelu bādi amba balamine ne mutyima onso amba Yesu i mukatampe kutabuka Mosesa, longa kekwādipo buluji bwa kwalakena bukatampe bwa bwine Kidishitu pa mutōtelo wa Bayuda. Polo i mutenge mwanda, amba nansha Mosesa byaāikele mufwaninwe kupebwa “njibo” ya Leza​—muzo, kipwilo kya Isalela​—ino wādi kalama bitupu, mwingidi wakikōkeji. (Umbadilo 12:⁠7) Ino aye Yesu i Mwana, mfumwandya njibo yonso. (1 Kodinda 11:3; Bahebelu 3:​2, 3, 5) Polo pa kukoma uno mulangwe, wātelele buno bubinebine buyukene konso, amba: “Ke-mantu mōbo onso adi ne bashimiki bao, ino wakushimika bintu byonso i Leza.” (Bahebelu 3:4) I kutupu wādi wa kupatanya’mba Leza katabukilepo bantu bonso, mwanda Aye ye Mushimiki, Umpangi wa byonso. Mungya buluji, Yesu byadi mwingidi na Leza, ye mukatampe kutabuka bipangwa bikwabo byonso, ne Mosesa mwine kumo.​—Nkindi 8:​30; Kolose 1:​15-​17.

¹¹ Bine, bene Kidishitu Bahebelu bādi na kyepelo kyabo kya bulēme. Polo wēbavulwije amba i “ba kwiabanya lwito lwa mūlu,” ano i madyese ādi afwaninwe kukwatwa na bulēme bukatampe kupita kintu kyo-kyonso kyādi kikokeja kupāna ngikadilo ya Bayuda. (Bahebelu 3:1) Binenwa bya Polo kebyādipo mwa kubudilwa kupa bano bene Kidishitu bashingwe-māni milangwe ya kwitemba amba abatwela mu mulongo wa bupyane bupya, pa kyaba kya kujingwa mityima pa bintu bya bupyane bwa bwine Yuda bobāpwile kala kuvundamina. (Fidipai 3:8) Mwanda Polo wēbasoñenye kukwata na bulēme madyese abo ne kuleka kwiakwatyila ku nzeinzei, amba: “Kidishitu aye ke Mwana mwine kalama ka njibo [ya Leza]; njibo yandi i bātwe bano, shi tūminine monka mu bukankamane bwetu, ne kutumbika kwa kukulupila kwetu pototo, pō, ne kumfulo kwine.”​—Bahebelu 3:6.

¹² Byabine, kupanda kwa bene Kidishitu Bahebelu ku kuvuika kwa ngikadilo ya bintu ya Bayuda kwādi kekudi pabwipi, kwādi kwimanine pa kulamata “pototo, ne pamfulo” ku lukulupilo lwēbapele Leza. Ne batwe netu dyalelo tufwaninwe kulongela monka shi tusaka kukapanda ku mfulo ya ino ngikadilo. (Mateo 24:13) Ketufwaninwepo kuleka kuzumbija mutyima kwa umbūmi, buñumauma bwa bantu, nansha kulēmenenwa na kubulwa kubwaninina kwa batwe bene bitalaje lwitabijo lwetu lotukulupile mu milao ya Leza. (Luka 21:​16-​19) Pano tutejei ku binenwa bikwabo bya Polo bitulombola muswelo otubwanya kwiningisha batwe bene.

“Kemukōmija Mityima Yenu”

¹³ Pa kupwa kubandaula kyepelo kya bupandulwe’mo kyādi na bene Kidishitu Bahebelu, Polo wāletele kino kidyumu amba: “Monka mūnenena [m]ushipiditu [s]andu’mba: Dyalelo dino’di, shi mwivwane diwi dyandi, kemukōmija mityima yenu, pamo bwa yoya nsombakibu ya ku dyodya difuku dya kutompibwa muntanda mutuputupu.” (Bahebelu 3:​7, 8) Polo pano wātelele Mitōto 95, o mwanda wādi na bubinga bwa kunenena’mba i ‘monka munenena mushipiditu sandu.’b (Mitōto 95:​7, 8; Divilu 17:​1-7) Mwanda Bisonekwa bisonekeje Leza i bilembwe ku bukomo bwa mushipiditu sandu wandi.​—2 Temote 3:​16.

¹⁴ Bene Isalela pa kupwa kunyongololwa mu bupika bwa Edipito, bāpelwe bulēme bukatampe pa kutwela mu kipwano kya bulunda na Yehova. (Divilu 19:​4, 5; 24:​7, 8) Pa kyaba kya kusangela byēbalongēle Leza, kepālēlepo ne a mulwi, bāmutombokela. (Umbadilo 13:⁠25–14:10) Lelo kino kyābwanikile namani? Polo ulombola buluji amba: Baūmije mityima yabo. Le mityima itaba, itengwa na Kinenwa kya Leza ikokeja kūma namani? Ne i muswelo’ka otufwaninwe kwikinga ku kino?

¹⁵ Polo wāshilwile kidyumu kyandi na uno musemwa amba “shi mwivwane diwi dyandi.” Leza wādi wisamba na bantu bandi kupityila kudi Mosesa ne ku bapolofeto bakwabo. Kupwa papo, Yehova wēsamba nabo kupityila kudi Yesu Kidishitu, wandi Mwana. (Bahebelu 1:​1, 2) Dyalelo tudi na Mukanda Ukola, Kinenwa kya Leza kituntulu kya ku bukomo bwa mushipiditu. Tudi kadi na “umpika wabinebine ne wamanwa” utongelwe na Yesu bu wa kwitupa ‘bidibwa bya kumushipiditu pa kitatyi kifwaninwe.’ (Mateo 24:45-​47, NW) Nanshi Leza ukyendelela na kunena. Lelo twivwananga? Kifwa, tuloñanga kika potudingilwanga myanda ya muvwadilo, mutendelo, mubandilo, butongi bwa makayo ne minjiki? Le ‘twivwananga,’ twata mutyima ku byobya byotwateja ebiya twakōkela? Shi tudi na kibidiji kya kumona’mba ano madingi keetutalepo nansha kya kwiasebula, bine twishitwilanga batwe bene dishinda dya kyaka kya kūmija mityima yetu.

¹⁶ Tukokeja kadi kūmija mityima yetu shi tupenyenga kulonga kyokya kyotunenwe kulonga. (Yakoba 4:​17) Bene Isalela bābudilwe kulombola lwitabijo nansha byēbalongēle Yehova bintu bivule, bātombokela Mosesa, bātonga kwitabija lusango lubi lutala pa Kenani, kebāpenyenga kutwela mu Ntanda ya Mulao. (Umbadilo 14:​1-4) Yehova nandi wākwata mpango ya kwibaleka mu ntanda mutuputupu myaka 40 mituntulu​—kitatyi kibwane kikokeja kufwa lukongo lwa bantu bakubulwa lwitabijo. Wēbela mwenji, amba: “I bakwilwailwa ku mutyima wabo, nanshi kebayūkilepo miswelo yami. E ponka po natyipile mu bukalabale bwami na’mba, bano kebakatwelamopo mwakōlolokwa mwami, mhm.” (Bahebelu 3:​9-​11) Lelo tubamone ñeni yotukokeja kuboila’po?

Ñeni Yotuboila’po

¹⁷ Lukongo lwa bene Isalela lwātambile mu Edipito lwēmwenene na meso bingelengele bya Yehova ne kwivwana na matwi kunena kwandi. Ino bābulwa kwitabija amba Leza ubwanya kwibafikija mu Ntanda ya Mulao. Mwanda waka? “Kebayūkilepo miswelo yami,” ye Yehova unena. Bādi bayukile byānene Yehova ne byaālongele, ino kebālaminepo kikulupiji ne kitabiji amba udi na bukomo bwa kwibēla mu kyadi. Bēpeneneka’ko na byabo byobasaka, byabila mityima yabo, bāsebula kuta milangwe ku mashinda ne mpango ya Leza. Bine bābudilwe lwitabijo mu milao yandi.

¹⁸ Bino binenwa bikwabo byānenwe Bahebelu bingila ne kotudi na bukomo bumo bonka: “Bānwe bāna betu, dyumukai mwanda wa kutyina’mba, padi, kwakēkala umo wa mwenu wa mutyima umbi wa [kubulwa lwitabijo wa] kubomboka Leza mūmi.” (Bahebelu 3:12) Polo i mutenge pa mwanda mwine, amba ‘mutyima umbi wa kubulwa lwitabijo’ utambanga ku “kubomboka Leza mūmi.” Mu uno mukanda, Polo ke mwisambile kala pa ‘kwēja’ pa mwanda wa kilabi. (Bahebelu 2:⁠1) Mwanda kishima kya Kingidiki kyalamwinwe bu “kubomboka” kishintulula “kusonsoloka,” ne kadi i kikwatañane na kishima “bupondo.” I kutatabala ku kusaka ao mutyima munda muyuke’tu, kwikoka, kufunduka, ne mwenji pa mulongo.

¹⁹ Ñeni yotwaboila pano i ino, shi tuponene mu kibidiji kya kubulwa ‘kwivwana diwi dyandi,’ kupumpunya madingi atamba kudi Yehova kupityila ku Kinenwa kyandi ne ku kabumbo ka umpika wamanwa, lubilo lonka mityima yetu ikekala mitune, myūmu pō. Kifwa, ba mwana-mulume ne mwana-mukaji bakubulwa kwisonga, bakokeja kuponena mu kwiselembeja kubi. Le kikekala namani shi bekale kusebula kene kamwanda’ka? Lelo kuno kwabo kusebula kukebakinga ku kwikalonga monka’ni nansha po pene kukebapēleleja kuponena’mo dikwabo? Mo monka ne kitatyi kitupa kabumbo ka umpika madingi a kuyuka kutonga senene minjiki ne makayo, ne bintu bikwabo, lelo twitabijanga’o binebine, twelemununa mokifwaninwe? Polo wētudyumwine ku ‘bya kulekaleka kubungakana pamo.’ (Bahebelu 10:24, 25) Pa kyaba kya kulonda ano madingi, bamo bapelulanga kupwila kwa bwine Kidishitu. Padi bamwene amba kubulwa kupwila kumokumo nansha kuleka’tu kwenda ku kupwila kampanda kekudipo mwanda.

²⁰ Shi ketwitabapo biyampe ku “diwi” dya Yehova, dilombwelwe patōka mu Bisonekwa ne mu mabuku emanine pa Bible, bukidi bonka ‘tukabomboka Leza mūmi.’ Kupumpunya madingi na kalengwa kubutulanga kwiapelula, kwiafutulula, ne kutatabala. Kubulwa kwilemununa pa kino, ko kubutulanga ‘mutyima umbi wa kubulwa lwitabijo,’ mwanda kwialuja mu mwiendelejo wa uno muswelo pavule kukomanga. (Enzankanya na Efisesa 4:19.) Yelemia wāsonekele byoloke, amba: “Mutyima utabukile bintu byonsololo budimbañani, ubela byamwikomwiko’tu; lelo uyukile’o i ani, a?” (Yelemia 17:9) O mwanda Polo wāsoñenye balunda nandi betabije Bahebelu amba: “Nanshi ikalai kwisashila bānwe bene na bene, mo bukila, mo bukila, pano ponka pakitelwa bu-dyalelo; mwanda wa kunena’mba, umo wa mwenu wakōminina na kongolwa kwa bubi.”​—Bahebelu 3:​13.

²¹ Bine twi bakatōkwe, mwanda Yehova ukinena ne dyalelo kotudi kupityila ku Kinenwa kyandi ne ku bulongolodi bwandi! Tumufwijanga’ko pa kino, ke-muntu “umpika wabinebine ne wamanwa” ukyendelela na kwitukwasha “tūminine ponka pa ngalwilo ya bukankamane bwetu, pototo, pō, ne kumfulo kwine.” (Bahebelu 3:​14) Kino kyo kitatyi kya batwe kwitaba ku buswe ne bwendeji bwa Leza. Shi binebine tulonge namino, tukasepelela mulao mukwabo wakutendelwa wa Yehova​—wa ‘kutwela’ mwakōlolokwa mwandi. (Bahebelu 4:​3, 10) Uno nao i mwanda pa bula wēsambīle’po Polo kudi bene Kidishitu Bahebelu, kadi o onka netu otukabandaula mu kishinte kilonda’ko.

[Kunshi kwa dyani]

[Bipangujo]

1. I bishima’ka biteneka ku mutyima byānene Polo kudi bene Kidishitu Bahebelu byotufwaninwe kuta’ko mutyima?

2. Lelo i bipangujo’ka byotufwaninwe kubandaula?

3. Lombola ngikadilo yādi mu Yelusalema ne kufulakufula yāsuswile bene Kidishitu ba mu myaka katwa imbajinji.

4. I milongelo’ka ya mutōtelo ungi yātyininye bene Kidishitu Bahebelu mbavu?

5. Mwanda waka kyādi kya mvubu kudi bene Kidishitu ba mu Yudea kwikala nyeke badyumuke kumushipiditu?

6. Bene Kidishitu ba mu Yudea bādi basakilwa nakampata bika?

7. Mwanda waka tufwaninwe kuta mutyima ku myanda idi mu mukanda wātumine Polo kudi bene Kidishitu Bahebelu?

8. Polo pa kunena bisonekelwe mu Bahebelu 3:​1, wādi usoñanya bene Kidishitu balunda nandi balonge bika?

9. Mwanda waka Polo utela Yesu bu “mutumibwa” ne bu ‘kitobo mukatampe’?

10. (a) Polo wākweshe namani bene Kidishitu Bahebelu bamone bukatampe bwa bwine Kidishitu pa mutōtelo wa Bayuda? (b) I bubinebine’ka buyukene konso bwātelele Polo mwanda wa kukoma uno mulangwe?

11, 12. Polo wāsoñenye bene Kidishitu Bahebelu kūminina ku bika “pototo, pō, ne kumfulo kwine,” ebiya netu tukokeja kwingidija ano madingi muswelo’ka?

13. Polo wāletele kidyumu’ka, ne wāingidije namani Mitōto 95?

14. Bene Isalela bāitabile namani ku byobya byēbalongele Yehova, ne mwanda waka?

15. (a) ‘Diwi dya Leza’ divwanwanga muswelo’ka, pa kala ne dyalelo? (b) I bipangujo’ka byotufwaninwe kulondolola pa mwanda utala ‘diwi dya Leza’?

16. I muswelo’ka umo otukokeja netu kūmija mityima yetu?

17. I kika kinenenwa’mba bene Isalela bābudilwe lwitabijo nansha byobāmwene bilongwa bya bukomo bya Yehova ne kuteja kunena kwandi?

18. Mungya kunena kwa Polo, i lwendo’ka lutwalanga ku ‘mutyima umbi wa kubulwa lwitabijo’?

19. Le kubulwa kwivwana madingi kukokeja namani kuleta makambakano makatampe? Shintulula.

20. Mwanda waka kwitabija madingi a Bisonekwa kudi na mvubu mpata kotudi?

21. Batwe bonso twi betwe kulonga bika, ne i bika bitutengele?

[Kifwatulo pa paje 8]

Le witabije mudi Yesu, Mosesa Mutakampe?

Le Ukokeja Kushintulula?

◻ Mwanda waka Polo wātumine mukanda wa madingi makomo uno muswelo kudi bene Kidishitu Bahebelu?

◻ Polo wākweshe namani bene Kidishitu Bahebelu bamone amba badi na kintu kilumbuluke kutabuka būmi bwa mu mutōtelo wa Bayuda?

◻ I muswelo’ka ukokeja muntu kūmija mutyima wandi?

◻ I bika byotufwaninwe kulonga, kutyina’mba twakekala na ‘mutyima umbi wa kubulwa lwitabijo’?