Lwitabijo Lwitusombelanga Ku Bilongwa!
“Le kubamonepo? Lwitabijo [lwa Abalahama] ne bilongwa byandi pa kwingidila pamo, bilongwa byabwanyinyija lwitabijo lwandi.”—YAKOBA 2:22, MB.
BANTU bavule banenanga’mba badi na lwitabijo mudi Leza. Ino lwitabijo lwa ku kanwa bitupu ludi pamo bwa umbidi mufwe. Mwanā-bwanga Yakoba wāsonekele amba: “Kwitabija [lwitabijo, NW] nako mo monka, shi kekudipo ne mīngilo, nankyo i kufwe ako kwine.” Wānena monka amba, lwitabijo lwa Abalahama, muntu wādi wakaminwe Leza, ‘lwādi luyukena ku mingilo.’ (Yakoba 2:17, 22) Lelo bino binenwa bidi na buluji’ka kotudi?
2 Shi tudi na lwitabijo binebine, ketukemaninapo’nka pa kwitabija myanda yotuteja ku kupwila kwa bwine Kidishitu kete, ehe. Ino tukalonga’po kintu kampanda kimweke kilombola bukamoni bwa lwitabijo lwetu, amba tudi Batumoni ba Yehova bekwete’ko na mingilo. Eyo, lwitabijo lo lwa kwitukunka ku mityima ketuyuka mwa kwingidijija Kinenwa kya Leza umbūmi bwetu, i bine, lo lwa kwitusombela ku bilongwa.
Kwelela Bantu Bamo Kunyuma Kekukwatañenepo na Lwitabijo
3 Shi tudi na lwitabijo lwabinebine mudi Leza ne mudi Kidishitu, ketukelelapo muntu nansha umo kunyuma. (Yakoba 2:1-4) Bamobamo ba mu boba bātumīnwe mukanda na Yakoba kebādipo bakilamine uno mwimanino wa kuleka ntondo unenwe kwikala na bene Kidishitu babine. (Loma 2:11) O mwanda Yakoba wipangula’mba: “Lelo mo mulemekela bantu ku ngitu yabo’mo e ko kulama kwitabija kwa Mfumwetu Yesu Kidishitu wa ntumbo’ni, a?” Bādi balonga, shi muntu wakubulwa kwitabija uvwele kaniñamunwe ka nsahabu, mwilumbile bivwalwa byandi bya lupeto wātwela mu kipwilo pamo ne “mulanda wa bivwalwa bibibibi” wakubulwa kwitabija, bebatambula’nka biyampe bonso babidi, ino wādi ukwatwa na kabango mpata i mpeta. Bakelenge ba majina bo bādi bādilwa “palumbuluke,” ino balanda bakubulwa kwitabija batalulwa pa bishikatwa, bebemika bwimwa, pakwabo bebashikatyija panshi ku maulu a muntu kamukaya.
4 Yehova wāletele kitapwa kya kinkūlwa kya Yesu Kidishitu pa mwanda wa kukūla bantu bonso, bampeta ne balanda bene kumo. (2 Kodinda 5:14) Wivwane twikale kubanga’nka bampeta, nankyo tubabomboka mu lwitabijo lwa Kidishitu, ‘wāalamukile ke mulanda, amba pa bulanda bwandi batwe twikale bampeta.’ (2 Kodinda 8:9) Twijibei kumona bantu uno muswelo—wa kulēmeka bantu ba majina bulēme bwa mamfukumfuku. Leza kadipo na ntondo ya kusañuna bantu amba yeu ye yeu, ino shi batwe twikale na ntondo, nankyo tubaikala “batyibi ba mifwatakanyo mibimibi.” (Yoba 34:19) Shi binebine tudi na mutyima wa kusangaja Leza, ketukaponenapo mu kino kyongo kya kwelela bamo kunyuma, nansha ‘kulēmeka bantu mwanda wa kukimba kumwena’mo bya kumwena’mo.’—Yude 4, 16.
5 Yakoba i mulombole bampeta babine i bāni, kadi i mwitusoñanye amba tufwaninwe kusanswa muntu ye-yense pakubulwa ntondo. (Yakoba 2:5-9) ‘Leza utongele balanda bekale bampeta mu lwitabijo ne bampyana ba bulopwe.’ Kyalongele namino i kino, divule, balanda bo betabanga mpata ku musapu wa myanda miyampe. (1 Kodinda 1:26-29) Ino, mu kikonge, bampeta bapetele bituntwa ke’bo kususula bakwabo mpata na myanda ya mapu, ya mfutwa, nansha ya bya kwenda kusambilañana. Ke’bo kunenena Kidishitu bibi ne kwitupangapanga pa mwanda wa dyandi dijina dyotuselele. Ino batwe tusumininwei mu kukōkela ku “kijila kya bulopwe,” kitusoñanya kuswa bakwetu—kwikala na buswe bwa ludingo lumo ku bampeta ne ku balanda. (Levi 19:18; Mateo 22:37-40) Leza byasaka kilongwe namino, nanshi kwelela bantu bamo kunyuma i ‘kupya mambo.’
“Lusa Lwitumbijanga [K]ushinda Kutyiba-Mambo”
6 Wivwane twikale na mushipiditu wa kwelela bamo kunyuma ne kwikala’po na lusa mpika, nankyo tubaikala bajiludi ba bijila. (Yakoba 2:10-13) Kulaba bityetye mu uno mwanda kuketwikadija bajiludi ba bijila byonso bya Leza. Bene Isalela kebālongele busekese, ino abo’ko bangivi, bādi bajiludi ba Bijila bya Mosesa. Byotudi bene Kidishitu, tutyibilwanga mambo etu monka mwendele ‘kijila kya bantu badi na bwanapabo’—ko kunena’mba, boba babundile Isalela wa kumushipiditu badi mu kipwano kipya, balamine kijila kyandi mu mityima yabo.—Yelemia 31:31-33.
7 Nansha shi twifwatakenyanga bu tudi na lwitabijo, ino batwe na mushipiditu wa kwelela bamo kunyuma, tuyukei amba tudi mu kyaka. Boba bakubulwa buswe, ne lusa lwine mpika, bakatyibilwa mambo abo pakubulwa lusa. (Mateo 7:1, 2) Yakoba unena’mba: “Lusa lwitumbijanga [k]ushinda kutyiba-mambo.” Wivwane tulondanga bwendeji bwa mushipiditu sandu wa Yehova ne kufwila bakwetu lusa mu bintu byonso, i bine ketukaponejibwapo difuku dyotukatyibilwa mambo. Ino tukafwilwa lusa, bine tukabinga ku kyokya kidye kyumisha mabanga, ketukaponejibwapo ku bobwa butyibi.
Lwitabijo Lulupulanga Mingilo Milumbuluke
8 Lwitabijo kelwitwikadijangapo’nka na mutyima wa buswe, wa kufwila bantu lusa kete, mhm, ino kadi lulupulanga ne mingilo mikwabo milumbuluke. (Yakoba 2:14-26) Kunena na bubine, lwitabijo lwa ku kanwa bitupu lwambulwa mingilo keluketupandijapo nansha dimo. I amo, ne kadi ketukokejapo kwikala na mwimanino moloke ku meso a Leza shi twingila mingilo ya Bijila kete. (Loma 4:2-5) Ino isambila’po Yakoba i mingilo ingila bantu na mityima yabo mikunkwe na lwitabijo ne na buswe, ke na mukanda wa bijilapo. Wivwane tutononwanga na mutyima wa uno muswelo, bine ketukadidilapo bulanda bwa ku kanwa bitupu mutōtyi netu usakilwa bukwashi otumwene. Eyo twi bantu, kekubulwe kotukaleila mukwetu muntu, shi tutu, shi kaka ubudilwe kavwalwa nansha kadibwa. Yakoba wipangula’mba: ‘Shi usapwile mwanenu mufudilwe amba: “Endapo biyampe, mukote mudilo, mwikute” ino kumupa byabudilwe mpika, lelo kidi na kamweno’ka?’ Nansha kamo. (Yoba 31:16-22) ‘Lwitabijo’ lwa uno muswelo i lufwe!
9 Tukokeja kwikala mu kisense na bantu ba Leza mu muswelo kampanda, ino kintu kine kilombola amba tudi na lwitabijo i mingilo yotwingila na mutyima onso. Eyo, shi ketudi bapele lufundijo lwa Busatu-busantu, ne kwitabija amba kudi Leza umo kete wabine, i kintu kilumbuluke kyotwalonga. Inoko, kwitabija bitupu ke lwitabijopo. Mwanda ne “bademona nabo mo monka bētabijanga” ne “kuzakala” na moyo mwanda wa bonakani bwibatengele. Shi binebine tudi na lwitabijo, kelukabulwepo kwitusombela ku kulupula mingilo yanibwa, kimfwa ya kusapula myanda miyampe ne kupāna bidibwa ne bivwalwa ku batōtyi netu bafudilwe. Yakoba wipangula’mba: “Lelo usaka uyūke’ni, abe mukobakane [wampikwa kuyulwa buyuki bwabinebine bwa Leza], amba kwitabija [lwitabijo, NW] kwakubulwa mīngilo i kufwe?” I bine, lwitabijo luyukenanga ku bilongwa.
10 Lwitabijo lwa Abalahama, mukulutuba mwine Leza, lwāmusombēle ku bilongwa. Byaādi “shandya bonso betabije,” ‘wātelelwe bu moloke pangala pa mingilo ya kwela mwana wandi Isake bu kitapwa pa madabahu.’ (Loma 4:11, 12, MB; Ngalwilo 22:1-14) Lelo kyādi kya kwikala namani shi Abalahama wābudilwe lwitabijo lwa’mba Leza wādi wa kusangula Isake ne kufikidija mulao Wandi wa kutuma lukunwa kupityila kudi aye? Shi kyādi namino, Abalahama kādipo wa kutompa nansha dimo kutūla wandi mwana bu kyakwela. (Bahebelu 11:19) Mingilo ya kikōkeji ya Abalahama yo yāikele ‘kufikidija lwitabijo lwandi pa bubwaninine,’ pa bukunkane. Pa kino, “ne kilembwa [kya Ngalwilo 15:6] nakyo kyadi kifikile ponka kinena’mba: Kadi Abalahama waitabije Leza, ino kyamutelelwe bu-boloke.” Mingilo ya Abalahama ya kukimba kutūla Isake bu kyakwela yābingije binenwa bibajinji byānene Leza amba Abalahama wādi moloke. I ponka pa mingilo ya lwitabijo lwandi, paālombwele buswe bwandi kudi Leza, ebiya nandi wātelwa “bu-mulunda na Leza.”
11Abalahama wāletele bukamoni bulombola amba, “muntu ubinga i ne pa mīngilo, kepakwitabija [lwitabijo, NW] ponka, mhm.” Buno bubine bwāmwekele ne pa kimfwa kya Lehaba, mwana-mukaji wabwitwa mwine Yediko. ‘Wātelelwe bu moloke pangala pa mingilo ya kutambula yoya mikendi [ya bene Isalela], wēilupwila ku dishinda dingi’ mwa kubombolokela balwana nayo bene Kenani. Kumeso kwa kwitana na babedi ba bene Isalela, Lehaba wānañwine amba Yehova ye Leza wabine, ebiya wālombola lwitabijo lwandi na binenwa byandi byālondele’ko ne na kuleka kwaālekele bwitwa bwandi. (Yoshua 2:9-11; Bahebelu 11:31) Kupwa kino kimfwa kyabubidi kya lwitabijo lulombwelwe na mingilo, Yakoba unena’mba: “Ke-muntu monka mwikadile ngitu yambulwa mushipiditu i mifwe, mo monka ne kwitabija [lwitabijo, NW] nako kwampikwa mīngilo i kufwe.” Shi muntu wafu, mu ngitu yandi kemukidipo kadi bukomo bumwendejanga, butelwa bu “mushipiditu,” ne kekukidipo kyalonga nansha kimo. Lwitabijo lwa ku kanwa bitupu i lwabitupu ne lwambulwa mvubu pamo bwa ngitu mifwe. Ino shi tudi na lwitabijo lwabinebine, nankyo kelukabulwepo kwitusombela ku kulonga bilongwa bya bwine Leza.
Koka Ludimi Lobe!
12 Kunena ne kufundija nako i bukamoni bwa pala bulombola lwitabijo, ino palomba kwishisa. (Yakoba 3:1-4) Bakulumpe, bafundiji pa kipwilo, badi na kiselwa kilēma, kilomba kukeshintulwila kwabinebine ku meso a Leza. O mwanda bafwaninwe kubandaula kukanina kwabo kwa mutyima ne bwino bwabo na mutyima wa kwityepeja. Kutentekela pa buyuki ne bunwa bwabo, bano bana-balume bafwaninwe kwikala ne na buswe bukatampe bwa kusanswa Leza ne balunda nabo betabije. (Loma 12:3, 16; 1 Kodinda 13:3, 4) Bakulumpe bafwaninwe kuleta madingi emanine pa Bisonekwa. Ekale shi mukulumpe ufundija bintu bitupe biletela bakwabo makambakano, ukaponejibwa na Leza ku butyibi bwakamutyibila kupityila kudi Kidishitu. Nanshi, bakulumpe bafwaninwe kwikala bantu bayukile kwityepeja, befundi babinebine, balamete nyeke ku Kinenwa kya Leza.
13 Nansha ke bafundiji banibwa bene—batwe bonso—“tukukalanga mu bintu bivule,” mwanda wa kubulwa kubwaninina kwetu. Kukukala mu kunena i kimo kya mu bilubo bivudile mpata kulubwalubwa, kadi bileta musala kutabuka. Yakoba unena’mba: “Shi kudi umo wakubulwa kukukala mu kinenwa, nankyo aye i mubwaninin[e], uyūkile kwilama ne ngitu yonso kumo.” Batwe ketudipo pamo bwa Yesu Kidishitu, twi babulwe kubwaninina mu myanda itala kukoka ludimi. Shi twādi amba tudi na buno bubwaninine, longa tuyukile kwishisa ku bipindi bikwabo bya ngitu yetu. Kunena na bubine, lukano ne mizelo ikutwanga kabalwe byo bikaludikanga kwa kwenda, kadi kaumbindo katyetye nako kakokeja kōlwela nansha ke munkompa wa kyombo utetulwa na luvula konso kusaka ngovi kwenda.
14 Batwe bonso tuyukile amba kukoka ludimi kulombanga kininga kyabinebine. (Yakoba 3:5-12) Lukano i lutyetye shi twiludingakanye na kabalwe; kaumbindo na bwato nako monka na monka. Kadi ludimi shi ludingakanibwe na umbidi wa muntu, i kantu katyetye “ino ako ketatula mu bikatampe, MB.” Bisonekwa binena patōkelela’mba mitatulo keisangajangapo Leza, nanshi tukimbei bukwashi kwadi tumone kwijiba’yo. (Mitōto 12:3, 4; 1 Kodinda 4:7) Pakwabo napo, tuyukei kukoka ludimi mu kitatyi kyobetukolomona, ne kuvuluka’mba kalusase katye ka mudilo kasokanga ntanda. “Ludimi nalo i mudilo” ukokeja kuleta musala mukatampe, pamo’nka na mwikilombwela Yakoba. (Nkindi 18:21) I kyabine, ludimi lwa bunenenene “i ntanda ya bubi”! Bubi bo-bonso bwa ino ntanda yakubulwa bwine Leza i bulupuke ku ludimi lwakubulwa kukokwa. Lo lonka lulengeje kwikale bintu bileta musala, kimfwa, buvubavuba ne bufundiji bwa bubela. (Levi 19:16; 2 Petelo 2:1) Lelo ulanga’po namani? Mwene lwitabijo lwetu lufwaninwe kwitusombela ku kwielela’ko byabinebine mu uno mwanda utala kukoka ludimi lwetu?
15 Ludimi lwampikwa kukutwa lukano ‘lwitubipijanga’ bipē ne pa mfulo. Kimfwa, shi tutulukilwanga misunsa mivule tubepa’nka kubepa, kubapu, tubayukana bu bambepai. Ino, lelo ludimi lwa muntu kayukile kwilukoka ‘lokejanga būmi bonso bwa muntu mudilo namani’? Na kwalamuna būmi kebudi pamo bwa dishinda dya miba. Kipwilo kyonso kituntulu kikokeja kutapwa ku mutyima na ludimi lumo lwa yewa kayukile kwilukoka. Yakoba i mutele “Ngehena,” Lupongo lwa Hinome. Dibajinji, lwādi lwingidijibwa bu kifuko kya kwela’mo bana bu bitapwa, kupwa lwāikala ke kyāla kya Yelusalema kya kwela’mo bityakuku bya kusoka. (Yelemia 7:31) O mwanda, Ngehena i kyelekejo kya konakanibwa jimejime. Pa kino, bukomo bwa kyonakanya bwa Ngehena i bwelekejibwe na musala ulenga ludimi lwa bunenenene. Shi ketuyukilepo kukoka ludimi, dyakadilwe kantu dino’di, tukasōkwa na nyumbu ya mudilo otubanjile batwe bene. (Mateo 5:22) Tukokeja’nka ne kupangwa pa kipwilo pa mwanda wa mutonko otutukile kampanda.—1 Kodinda 5:11-13.
16 Yehova wākadile mbila amba, muntu ukabikala bulopwe pa banyema bonso, abe mwine uyukile kala mu bintu byokodi mutange mu Kinenwa kya Leza. (Ngalwilo 1:28) I byabine, bipangwa bya miswelo ne miswelo ke bimunwe. Kimfwa, bibemba bifundijibwe buluwe bipoiwanga nabyo nyeke mu ntanda. Mu “bintu bilandala” bitela Yakoba, mubadilwa ne banyoka bamunwa na bañanga ba majende beshīkile banyoka. (Mitōto 58:4, 5) Muntu ukokeja kumuna nansha ke mushipa mukatakata utelwa mu bulungu bu balene, ino twi bakomenwe kumuna ludimi umbyonso, mwanda tudi babubi. Inoko tufwaninwe kwepuka kutukana mutonko, kushimika ba bishima bitapana, ne buvubavuba. Ludimi lwa bunenenene ludi pamo bwa muketo wa bulembe. (Loma 3:13) I kya bulanda, mwanda ndimi ya bafundiji babubela yābombwele bene Kidishitu babajinji bamobamo kudi Leza. Bine, ketukolwai kongolwa na mbila ya bulembe yelwa na tupondo, ikale minenwe nansha milembwe.—1 Temote 1:18-20; 2 Petelo 2:1-3.
17 Lwitabijo mudi Leza ne kwabila kumutōkeja pa mutyima bikokeja kwitukinga ku bupondo ne kwitulama tuleke kwikala bansamba ba ndimi ibidi. Yakoba ulombola bunsamba budi na bamobamo, amba ‘alo ludimi lonka lumo, koku tutōta nalo Tata wetu, Yehova, koku kadi tufinga nalo bantu bapangilwe mu kimfwa kya Leza.’ (Ngalwilo 1:26) Yehova ye Tata wetu, mwanda ye ‘upāna ku bonsololo būmi ne umpuya ne bintu byonso.’ (Bilongwa 17:24, 25) Kadi mu muneneno wa kumushipiditu, aye ye Shandya bene Kidishitu bashingwe-māni. Batwe bonso tudi “mu kīfwa kya Leza” ku ñeni ne ku ngikadilo ya bulēmantu itushiyañenye na banyema, kimfwa, buswe, boloke, ne tunangu. Shi kepano, lelo tufwaninwe kwiendeja muswelo’ka shi tudi na lwitabijo mudi Yehova?
18 Shi tufiñanga bantu mafingo, kishintulula’mba twibalombelanga, nansha kwibasakila bibi. Batwe ketudipo bapolofeto badi na lupusa lwa ku bukomo bwa mushipiditu wa Leza lwa kufinga muntu, shi ani, shi ani, mhm, nanshi muneneno wa uno muswelo i bukamoni bulombola nshikani bitupu ibwanya kulengeja mutōtelo wetu wikale wa bitupu ku meso a Leza. Kekyendele’mopo kwivwana ‘dyese ne mafingo’ bilupuka mu kanwa mumo monka. (Luka 6:27, 28; Loma 12:14, 17-21; Yude 9) Kwimbila Leza mitendelo ku kupwila, kupwa kadi ke kunenena bibi balunda betabije i bubi bukatampe! Mema atobala ne alula keabwanyapo kusuluka pa nsulo imo yonka. ‘Kikuyu kekikokejapo kupa mpafu nansha muñanza kupa bikuyu,’ ne mema madibuluke na mwepo nao mo monka, keakokejapo kulupula mema atalala nyā. Wivwane batwe bantu bafwaninwe kunena biyampe, ino twikale nyeke tulupula’nka binenwa bileta bululu ku mutyima, nankyo tudi na misongo kampanda ya kumushipiditu. Shi tudi na uno muneneno umbi, nankyo tulombei bukwashi kudi Yehova, tupulule’o tutūle.—Mitōto 39:1.
Kulonga Bintu na Tunangu twa Momwa Mūlu
19 Batwe bonso kitusakila kwikala na tunangu twa kuyuka kunena ne kulonga bintu bifwaninwe kutelelwa boba badi na lwitabijo. (Yakoba 3:13-18) Shi twakaminwe Leza ne kumwifukwila, nandi uketupa tunangu twa momwa mūlu, kushintulula ko kunena amba, manwa a kuyuka mwa kwingidijija buyuki bwetu senene. (Nkindi 9:10; Bahebelu 5:14) Kinenwa kyandi kitufundijanga muswelo otufwaninwe kulombola ‘kutalala kwa tunangu.’ Mwanda shi tudi batalala, ne kipwilo nankyo kikekala ku matwi talala. (1 Kodinda 8:1, 2) Muntu yense witemba amba ami uno ye mukatampe mu balunda nami betabije, ‘ubepelanga bubinebine bwa bwine Kidishitu,’ buponeja kwisakila bikatakata kwandi. (Ngalatea 5:26) ‘Tunangu’ twandi i twa “panopanshi”—kiyukeno kya bantu babipya-mambo betolwedile kulampe na Leza. I tunangu twa “bunyema,” mwanda tutamba ku kukanina kwa bungitu. I bine, i twa “budemona,” mwanda mishipiditu imbi yo minē mitatulo! (1 Temote 3:6) Shi kepano, tulongei byonso na tunangu ne kwityepeja, kutyina’mba twakalenga byanzwe bikolomonanga ‘bintu bibibibi,’ kimfwa lubabo ne kwelela bantu bamo kunyuma.
20 “Tunangu twa momwa mulu, pabajinji tudi too, MB,” twitutōkejanga mu mwikadilo ne kumushipiditu. (2 Kodinda 7:11) Tudi “talala, nyā,” twitusombela ku kulondalonda ndoe. (Bahebelu 12:14) Tunangu twa momwa mūlu twitwikadijanga bantu ba “kikōkeji senene, MB,” kupita’ko kwikala bakaninga-mpo, kebaleleka. (Fidipai 4:5) Tunangu twa momwa mūlu i twa “kikōkeji,” twitufundijanga kulonda na kikōkeji bufundiji bwa Leza ne kwingila kakasa kakasa na bulongolodi bwa Yehova. (Loma 6:17) Kadi tunangu twa momwa mūlu twitwikadijanga bantu ba lusa ne kanye. (Yude 22, 23) Ato i tuyule “bipa bilumbuluke,” o mwanda tutonwenanga bantu ku kulangila bakwabo ne ku bilongwa bilombola buyampe, boloke, ne bubinebine. (Efisesa 5:9) Tuloelelwanga na bino “bipa bya boloke” bitamina mu ndoe byotudi nabyo, ke-pantu tudi bantu basapula ndoe.
21 Pa kino, i kimweke patōka’mba lwitabijo lwitusombelanga ku bilongwa. Lwitwikadijanga bantu bakubulwa mboloji, ba lusa, bengila mingilo milumbuluke. Lwitabijo lwitufundijanga kuyuka kukoka ludimi ne kulonga bintu na tunangu twa momwa mūlu. Ino kekwapwile, kukidi bintu bivule byotufwaninwe kuboila’po ñeni mu uno mukanda. Yakoba ukidi na madingi makwabo akokeja kwitukwasha, alombola muswelo mufike’po ufwaninwe kwiendeja boba badi na lwitabijo mudi Yehova.
Lelo Ukalondolola Namani?
◻ Mwanda waka i bibi kwelela bantu bamo kunyuma?
◻ Lelo lwitabijo ne mingilo bikwatañene namani?
◻ Mwanda waka i kya kamweno kakatampe kuyuka kukoka ludimi?
◻ Lelo tunangu twa mūlu tudi namani?
[Bipangujo bya Kifundwa]
1, 2. Lelo tukalonga namani shi tudi na lwitabijo?
3, 4. Lelo i muswelo’ka ufwaninwe kwikala lwitabijo na lupusa pa muswelo otumona bakwetu?
5. Lelo Leza i mutonge bāni ba kwikala ‘bampeta mu lwitabijo,’ ne divule boba bapetele bituntwa bya kungitu baloñanga namani?
6. Lelo tukokeja kwikala bajiludi ba bijila namani shi ketukwatyilwangapo bakwetu lusa?
7. Mwanda waka boba bendelela na kwelela bamobamo kunyuma kebafwaninwepo kukulupila kukafwilwa lusa na Leza?
8. Lelo muntu witela bu udi na lwitabijo ino aye mubulwe mingilo, udi mu ngikadilo’ka?
9. Lelo i kika kilombola’mba tudi na lwitabijo?
10. Mwanda waka Abalahama utelwa bu “shandya bonso betabije”?
11. Lelo i bukamoni’ka bulombola lwitabijo botwamona mu kimfwa kya Lehaba?
12. Lelo i bika bifwaninwe kulonga bakulumpe pa kipwilo?
13. Mwanda waka tukukalanga mu binenwa?
14. Lelo Yakoba waimanina mpata muswelo’ka pa mvubu ya kulonga buninge bwa kwikala na kibidiji kya kukoka ludimi?
15. Lelo ludimi lwampikwa kukutwa mu lukano lukokeja kuleta musala’ka?
16. Lelo i kika kyotufwaninwe kulonga byotwayuka byanzwe bikokeja kulenga ludimi lwa bunenenene?
17, 18. Lelo i bunsamba bwa muswelo’ka bulombwelwe mu Yakoba 3:9-12, ne i kika kyotufwaninwe kulonga pa uno mwanda?
19. Shi binebine tuludikwanga na tunangu twa momwa mūlu, lelo bilongwa byetu bikokeja kwikala ne na lupusa pa bakwetu muswelo’ka?
20. Le tunangu twa momwa mūlu ubwanya kwitushintulula namani?
21. Kukwatañana na Yakoba 2:1-3:18, lelo lwitabijo lwetu mudi Leza lufwaninwe kwitusombela ku kulonga bilongwa’ka?