Nenai Mwanda Wa Lupandilo Ku Meso A Bantu Bonso
“Bonso bakwita pa dijina dya Yehova bakapandanga.”—LOMA 10:13.
MĀNGA ya Bible i mitele ‘mafuku a Yehova’ mavule. Dilobe dya mu mafuku a Noa, kutukijibwa kwa Sodoma ne Ngomola, ne konakanibwa kwa Yelusalema mu 607 K.K.K. ne mu 70 K.K. ādi mafuku a Yehova makatampe ne a kitenteji. Ano i mafuku ādi alubula Yehova kinongo ku boba bādi bamutombokela. (Malaki 4:5; Luka 21:22) Mu oa mafuku, bavule bāfwile pa mwanda wa bubi bwabo. Ino bamo bāpanda. Mwanda Yehova wābadikile kuleta bidyumu bya kuyukija babi kwiya kwa bonakani ne kupa bantu ba mityima myoloke mukenga wa kumona lupandilo.
2 Bonakani bwāonakanibwe Yelusalema mu 70 K.K. i kifwa kya patōka mu uno mwanda. Mupolofeto Yoela wābadikile kulombola buno bonakani myaka 900 kumeso kwa kufika’bo, amba: “Nkalaija bingelengele mu madiulu ne panopanshi mashi ne mudilo, ne malenga a mwishi. Dyuba dikālamunwa ke mfindi, ne kweji nandi ke mashi, bikabadikila kwiya difuku dikatakata dya kitenteji dya Yehova.” I muswelo’ka wādi ubwanya muntu kupanda ku kinzengele kidi namino? Yoela wāsonekele ku bukomo bwa mushipiditu amba: “Kikafika nenki enselele ukēta dijina dya Yehova ukanyongololwa; mwanda mu kalūlu ka Ziona ne mu Yelusalema mwine mu kekalanga boba bapande, mwanenena Yehova, ne umbukata mwa basheleshele boba betwe na Yehova.”—Yoela 2:30-32.
3 Mu Pentekosa 33 K.K., mutumibwa Petelo wēsambile ku meso a kibumbo kya Bayuda ne boba bētutyile mu bwine Yuda bādi mu Yelusalema, wātela bupolofeto bwa Yoela, wālombola bemvwaniki bandi amba bafwaninwe kutengela kufikidila kwa buno bupolofeto mu abo mafuku, amba: “Nami nkalombolanga ne bingelengele mūlu mwine, ne muno munshi namo biyūkeno bya mashi, ne bya mudilo, ne bya kipuinga kya mwishi. Dyuba nadyo dikālamunwa ke didi fututu, ne kweji nandi kadi’nka bwa mashi. Bino’bi bikabadikidilanga dyodya difuku dikatampe dīne dya ntumbo dya Yehova. Kadi kukēkalanga bonso bakwita dijina dya Yehova abo bakapanda.” (Bilongwa 2:16-21) Bano bantu kibumbo bāivwene Petelo bādi bayukile kala dijina dya Yehova, mwanda i bantu bādi balonda Bijila bya Mosesa. O mwanda Petelo wāshintulwile amba, kwita pa dijina dya Yehova kulomba bintu bivule. I amo, kyādi kibalomba kubatyijibwa mu dijina dya Yesu, wāipailwe kupwa wāsangulwa, wāenda mūlu, mupebwe būmi bwampikwa kadi amba wafu.—Bilongwa 2:37, 38.
4 Kutamba mu Pentekosa ne kwendelela, bene Kidishitu bāsaleje mwanda wa kusanguka kwa Yesu. (1 Kodinda 1:23) Bēnda basapwila bantu amba mukokeja kwikala bana babulelwa ba kumushipiditu ba Yehova Leza, ba mu ‘Isalela wa Leza’ mupya, muzo wa kumushipiditu unenwe ‘kusapula byobya bya buya bya Yehova bitabukile kunengela.’ (Ngalatea 6:16; 1 Petelo 2:9) Boba ba kulama kikōkeji kutūla ne ku lufu lwabo bakekala babikadi pamo na Yesu mu Bulopwe bwandi bwa mūlu, bampyana ba būmi bwakubulwa kadi amba kampanda wafu. (Mateo 24:13; Loma 8:15, 16; 1 Kodinda 15:50-54) Bano bene Kidishitu bādi kadi ba kusapula kwiya kwa difuku dikatampe ne dya kitenteji dya Yehova. Bādi bafwaninwe kudyumuna ntanda ya Bayuda amba ikafikilwanga na kyamalwa kitabukile byamalwa byonso ke bipwe kala kuponena Yelusalema ne boba bādi batelwa bu bantu ba Leza mu mine myaka’ya. Inoko kwādi kwa kwikala ne ba kupanda. Bāni? Boba bonso bādi beta pa dijina dya Yehova.
“Mu Oa Mafuku a Kumfulo’a”
5 Ngikadilo ya mafuku a kunyuma yādi ifunkila mu miswelo mivule pa bintu byotumona dyalelo. Tamba mu 1914, muzo wa muntu udi mu kitatyi kimo kya pa bula kitelwa mu Bible bu “kyaba kya kumfulo,” “kuvuika kwa ngikadilo ya bintu,” nansha bu “mafuku a kumfulo.” (Danyele 12:1, 4; Mateo 24:3-8, NW; 2 Temote 3:1-5, 13) Mu ino yetu myaka katwa, mavita akubija bantu, bukalabale kebudi mpwilo, koneka kwa bantu ne konakanibwa kwa bifuko bishiketwe’mo bilombolanga patōka kufikidila kwa bupolofeto bwa Bible. Bino byonso i kipindi kya kiyukeno kyātobelwe na Yesu, kilombola’mba pano bantu kebasenselela ku mfulo, ku difuku dya Yehova dya kanketenkete ne kitenteji. Dino difuku dikafika pa mutwe wadyo mu divita dya Amakedona, pakanana “kyamalwa kibūke kya kubulwa, nansha kingi kikwabo kidingakene nakyo, kushilwila konka kungalwilo kwāpangile mwine Leza, ne kutūla ku dyalelo kuno’ku, nansha kumeso kwine.”—Mateo 24:21; Kusokwelwa 16:16.
6 Adyo difuku dya kyonakanya dyenda difwena, Yehova nandi koku wikwete’ko na mwingilo wa kupandija boba babutūkanye. Mu kino “kyaba kya kumfulo,” ukokololanga nseke ya nkonka ya ba mu Isalela wa kumushipiditu wa Leza, tamba mu myaka ya 1930 ne kwenda kumeso, ne kadi i muvundamukile ku bengidi bandi bakekala pano panshi, ukongakanya “kibumbo kikatampe kīne kekibadibwapo na muntu, mhm; batambile mu mizo yonso, ne mu bisaka byonso ne mu bantu, ne mu ndimi.” Abo bonso mu kikonge “balupukilemo mu oa malwa makatakata” bomi. (Kusokwelwa 7:9, 14) Ino i muswelo’ka uteakanyanga umo ne umo lupandilo lwandi? Mutumibwa Polo ulondolola ku kino kipangujo. I mulete madingi malumbuluke atala pa lupandilo mu Loma shapita 10—ādi na bukwashi mu abo mafuku, kadi akidi na bukwashi ne mu ano etu mafuku.
Milombelo ya Kukimba Lupandilo
7 Pātumine Polo mukanda kudi bene Loma, Yehova wādi kala ke mwele muzo wa Isalela. Ino mutumibwa wānene amba: “Kyo nsakidila ku mutyima wami, ne lulombelo lwami kudi Leza, i pa bene Isalela boba bonka’mba, bapande.” Kikatampe kine kyaādi ufwila i Bayuda bekale na buyuki bwabinebine bwa kiswamutyima kya Leza, bwa kwibatwala ku kupanda. (Loma 10:1, 2) Bine Yehova usakanga boba bonso badi mu ntanda ya bantu baloeje lwitabijo lwabo bamone kukapanda, mo munenena Yoano 3:16 (NW): “Leza wāswele ntanda mpata, o mwanda wāpēne wandi Mwana wa bunka, amba boba bonso baloeja lwitabijo mudi aye kebakonakanibwapo, ehe, ino bakekala na būmi bwanyeke.” Kitapwa kya kinkūlwa kya Yesu i kishitule dishinda dya luno lupandilo lukatampe. Yehova i musoñanye bantu kusapula “myanda-miyampe” ilombola dishinda dya lupandilo, monka mwaāsoñaninye mu mafuku a Noa ne mu mafuku makwabo a butyibi bwālondele’po.—Mako 13:10, 19, 20.
8 Mutumibwa Polo wādi usakila Bayuda ne Bajentaila biyampe, o mwanda wādi wenda usapula ponso paādi umona mukenga. ‘Wānekenya Bayuda ne Bangidiki, bāitabija.’ Wālombola bakulumpe ba mu Efisesa’mba: “Nkyatyinine[po] kwimusapwila nansha kimo kya kwimuloelelwa ku mityima, mhm. Nadi nemufundijija pa kitango kya bantu, ne ku mōbo ku mōbo. Nadi nēsamba ne [Bayuda ne Ban]gidiki bēne kumo kwalamuka ku mutyima kudi Leza ne lwitabijo kudi Mfumwetu Yesu.” (Bilongwa 18:4; 20:20, 21) Ne Batumoni ba Yehova dyalelo nabo mo monka, mu busapudi bwabo, kebakadikilangapo’nka ku boba betela bu bene Kidishitu, ehe, ino bafikilanga bantu bonso, kutūla ne “kulampe kwine kumfulo kwa ntanda.”—Bilongwa 1:8; 18:5.
Tunenei “Mwanda wa Lwitabijo”
9 Kupanda kulomba kwikala na lwitabijo lukomo. Polo wātelele Kupituluka 30:14, amba: “Uno mwanda ubafwena pa bwipi nobe, monka mu kyakanwa kyobe, ne monka umutyima obe; ke mwanda wa lwitabijo kadi, o tusapula.” (Loma 10:8) Motusapwila “mwanda wa lwitabijo,” mo monka mowenda utwelela ne kushimatyija mu mityima yetu. Ne kudi Polo kyāikele muswelo umo onka, o mwanda binenwa byandi bilonda’ko bikokeja kwitukankamika twikale basumininwe pamo bwa aye mu kusapula luno lwitabijo ku bakwetu: ‘Shi unene ku meso a bantu bonso ku kyakanwa kyobe’mba: Yesu i Mfumwami, ne kumwitabija mu mutyima obe’mba, aye Leza wamusangula ku lufu, nabya ne kupanda ukapandanga.’ (Loma 10:9) Kuno ke’nkapo kunena ku meso a bantu netu kitatyi kya lubatyijo kete, mhm, i kunena kwaendaenda, i kulombola na bupyasakane bantu bonso myanda yonso mikatampe ya bubinebine. Buno bubinebine bwimanine pa dijina dilēme dya Mfumu Mulopwe Yehova; padi Mfumwetu Yesu Kidishitu, Mulopwe wetu, Meshiasa ne Mukūdi wetu; ne pa milao ya kutendelwa ya Bulopwe.
10 Kekudipo lupandilo ku yewa upela kwitabija ne kwingidija uno “mwanda wa lwitabijo,” ke-pantu mutumibwa unene’mba: “Ke-kuntu ku mutyima ko kwitabija muntu pa boloke, ne ku kyakanwa nako ko kune[na ku meso a bantu bonso] ku lupandilo. Ke-kintu kisonekwa kinena’mba: Wakwitabija kudi aye kafwijibwapo bumvu, ehe.” (Loma 10:10, 11) Tufwaninwe kwikala na buyuki bwabinebine bwa uno “mwanda wa lwitabijo” ne kwendelela na kwiutamija mu mityima yetu byotubwanya netu kukalombola’o senene ku bakwetu. Yesu wituvuluja’mba: “Yewa wakumfwila bumvu ami, ne myanda yami mīne kumo, mu luno lukongo lwa bamakoji, ne lwa babipyamambo, nabya Mwanā muntu nandi ukamufwila bumvu pa kwiya mu ntumbo ya Shandi, ne bamwikeulu bandi bakola.”—Mako 8:38.
11 Mwendele butobo bwa mupolofeto Danyele, mu kino kyaba kya ku mfulo, “boba badi ne ñeni” bakelemanga pamo’nka “bwa kitōkeji kya diulu,” pano penda pasalajibwa bukamoni bwa Bulopwe kufika ne ku mfulo mfulō kwa ntanda. “Baalamwina bangibangi ku boloke,” mwanda buyuki bwabine pano ke bwa ntanda ne miseke, Yehova waleta bitōkeji bya mwinya wa bupolofeto butala pa kino kyaba kya ku mfulo. (Danyele 12:3, 4) Uno i musapu wa lupandilo, musapu wa mvubu ku bonso basaka kukapanda basenswe bubinebine ne boloke.
12 Mutumibwa Polo wendeleja’ko amba: “Patupu ne po basansanine, aba pala, aba pala, nansha pamo, [Bayuda ne Ban]gidiki, mwanda Mfumwabo i umo enka, Mfumwandya bonso, muvudilwe bintu wa bonso bakumwita.” (Loma 10:12) “Myanda-miyampe” ifwaninwe kusapulwa dyalelo pano pantanda ponso—ku bantu bonso, kutūla ne ku mfulo kwine kwa ntanda. Mwikeulu utelelwe mu Kusokwelwa 14:6 ukyendelela na kwipapa umbukata mwa mūlu, witulobeka “myanda-miyampe ya nyeke ya kusapwila bēkele panopantanda, ne mizo yonso, ne bisaka byonso, ne ndimi yonso, ne bantu bonso bēne kumo.” Lelo i muswelo’ka ukamwena’mo boba betaba ku luno lwito?
Twitei pa Dijina dya Yehova
13 Polo utenga Yoela 2:32 amba: “Bonso bakwita pa dijina dya Yehova bakapandanga.” (Loma 10:13) Bino binenwa i bifike’po binebine, leka ne bitongwe bu kisonekwa kya mwaka kya Batumoni ba Yehova kya mu 1998! Pano po pene petusakila kwendelela kumeso mu kukulupila mudi Yehova, ne mu kuyukanya dijina dyandi ne mpango yandi mikatampe pemanine dino dijina! I bine lubila lwelwanga mu ano mafuku a ku mfulo ya ino ngikadilo myoneke ya bintu, pamo’nka na molwāelelwe mu myaka katwa imbajinji’mba: “Mwipandijei bidi bānwe bene ku luno lukongo lukondame lwa bantu.” (Bilongwa 2:40) Ludi pamo bwa lwito lwa kimpungidi lwelwa ku bantu bonso bakaminwe Leza kujokoloka ntanda yonso amba bete Yehova wa kwibapa lupandilo, abo ne boba bevwana myanda miyampe yobanena ku meso a bantu bonso.—1 Temote 4:16.
14 Lelo bikapita namani dyodya dyuba dikaposoka difuku dikatakata dya Yehova pano pantanda? Bantu bavule kebakanyemenapo kudi Yehova mwanda wa kupanda. Bangi bakekala “ke bafyama umita, ne mu mabwe a ngulu; ke banena ngulu ne mabwe kumo amba: Mwitufikilei, mwitufye ku mpala ya yewa ushikete pa lupona, ne ku bukalabale bwa Kāna-ka-mukōko.” (Kusokwelwa 6:15, 16) Kino kishintulula’mba bakatūla kikulupiji kyabo mu bimalongolodi ne bitango bya ino ngikadilo ya bintu bidi bwa ngulu. Yō, shi badi amba bakulupile mudi Yehova Leza, Dibwe dikatakata dipityile onso, longa i binengele! (Kupituluka 32:3, 4) Mulopwe Davida wāmutelele amba: “Yehova i kidibwe kyami, ne nsakwa yami, ne munyongolodi wami.” Yehova i “kidibwe kya lupandilo lwetu.” (Mitōto 18:2; 95:1) Dijina dyandi i “kitēba kikomokomo,” i aye bunka bwandi “kitēba” kikomo kya kwitukinga ku bimbidikita bīya kumeso kwendwa’ku. (Nkindi 18:10) Nanshi i kya kamweno ku bantu bavule umbukata mwa midiyala isamba ne musubu ya bantu bōmi dyalelo bekale kufundijibwa kwita pa dijina dya Yehova na kikōkeji ne na mutyima umo.
15 Mutumibwa Polo udi na bubinga bwa kwipangwila’mba: “Penepo kadi, bakamwita namani, boba bampikwa kwitabija mudi aye?” (Loma 10:14) Kukidi bantu bangi ba kukwashibwa nabo bakwate “mwanda wa lwitabijo” ke wabo, bayuke kwita pa dijina dya Yehova mwanda wa bakapande. Lwitabijo ludi na mvubu mikatampe. Mo munenene Polo mu mukanda mukwabo amba: “Kwakubulwa [lwitabijo] kekyendelemopo kumutōkeja [Leza] ku mutyima; ke-muntu yewa wakwiya kudi Leza i kimwendele’mba ētabije’mba: Eyo, udi ponka, upala mpalo boba bamukimba ne mikeketo.” (Bahebelu 11:6) Shi ke pano, ino midiyo ya bantu ikabwanya namani kutūla lwitabijo mudi Leza? Polo wipangula mu mukanda wandi kudi bene Loma’mba: “Le kadi bakētabija mudi aye namani, boba bampikwa kumwivwana?” (Loma 10:14) Lelo Yehova i mutūle’ko muswelo wa kwibakwasha bemvwane? Bine, i mwiutūle’ko! Teja binenwa bibwejeje’ko Polo: “Lelo bakēvwana namani, musapudi mpika?”
16 Buluji bwaleta Polo bulombola patōka’mba kukisakila basapudi. Yesu wānene’kyo, amba busapudi bukasapulwa, kufika ‘ne ku kuvuika kwa ngikadilo ya bintu.’ (Mateo 24:14; 28:18-20) Busapudi i kipindi kikatampe mu mpango ya Leza ya kukwasha bantu bekale kwita pa dijina dya Yehova nabya bakapande. Mu bipwilo bya Ki-kidishitu kemudipo kiluji kilongwa’mo kya kulēmeka dijina dilēme dya Leza. Bavule batyompakanyanga Yehova na bantu bakwabo babidi ba mu lufundijo lwa Busatu Busanto bukola ne pa kwibushintulula. Bakwabo nabo i baponene ku mutamba wa bantu batelelwe mu Mitōto 14:1 ne 53:1, amba: “Mulembakane wisamba ku mutyima wandi’mba: Leza [i] kutupu’ye.” Kibasakila kuyuka’mba Yehova ye Leza mūmi, bine bafwaninwe kwivwanija buluji bwine bwa dino dijina shi basaka kukapanda ku kyamalwa kibūke kyafwena’ki.
‘Buya’o Maulu’ a Basapudi
17 Mutumibwa Polo wāipangwile kipangujo kikatampe, amba: “Lelo kadi, bakasapula namani, bakubulwa kutumibwa? Monka mo kisonekelwe’mba: E! E! E! buya’o oa maulu ā baleta myanda-miyampe ya bintu bilumbuluke!” (Loma 10:15) Pano Polo watenga Isaya 52:7, kipindi kya bupolofeto bwa kujokejibwa bwāikele kufikidila tamba mu 1919. Ne dyalelo, Yehova i mutume monka “yewa uleta myanda-miyampe, mwine wela lubila lwa ndoe, uleta myanda miyampe ya dyese, wela lubila lwa lupandilo.” “Balami” ba Leza bashingwe-māni ne bapwani nabo pano i bekwate’ko na kwela lubila. (Isaya 52:7, 8) Eyo, maulu a boba baleta myanda ya lupandilo dyalelo akokeja kukōka, nansha kutōkana, mwanda endanga ku njibo ne njibo, ino mapala abo eñenyanga nsangaji! Mwanda bayukile amba i Yehova wibapele uno mwingilo obengila, wa kusapula myanda miyampe ya ndoe, kusenga bonso badila, ne kukwasha boba beta pa dijina dya Yehova batengele lupandilo.
18 Nansha shi bantu ‘betabije mu bintu byobemvwene,’ nansha shi kebebikōkelepo, bino binenwa bya Polo i byendele’mo: “Lelo kebēvwenepo’ni? Baivwene’tu binebine; diwi dyabo dyakasambakana konsokonso panopantanda, ne myanda yabo kumfulo kwine kwa ntanda.” (Loma 10:16-18) Monka ‘mwelela madiulu lubila lwa ntumbo ya Leza’ ne kulombola mingilo ya makasa andi, mo monka ne Batumoni bandi badi pano pantanda, banenwe kusapula “mwaka wa buntu bulumbuluke bwa Yehova, ne difuku dya kulubwila kinongo kya Leza . . . kusenga bonsololo badila.”—Mitōto 19:1-4; Isaya 61:2.
19 Difuku dikatakata dya kitenteji dya Yehova dibafwena pabwipi. “Yo! difuku i dine’di! mwanda difuku dya Yehova didi pabwipi ponka, ino difikanga’nka bwa kyonakanya kitamba kudi Mwinebukomobonso.” (Yoela 1:15; 2:31) Tulombela amba bantu bavule betabe na kampeja-bukidi ku myanda miyampe, bepungulwile mu bulongolodi bwa Yehova. (Isaya 60:8; Habakuka 2:3) Tuvulukei amba mafuku makwabo a Yehova āonakenye babi—kifwa, mu mafuku a Noa, mu mafuku a Lota, ne mu mafuku āpondokele Isalela ne Yuda. Kyabine, pano twenda tusenselela ku kyamalwa kikatakata, ku kimpumpu kya Yehova kikakomba bubi bonsololo pano panshi, ne kutōkeja dishinda dya kutwela mu paladisa wa ndoe yanyeke. Lelo nobe udi mu bano ‘betanga pa dijina dya Yehova’ na kikōkeji? Shi udi’mo, nankyo sepelela! Ke-pantu Leza ukulaile mulao wandi amba, nobe ukapandanga.—Loma 10:13.
[Bipangujo]
1. Lelo i bidyumu’ka byāletelwe mu bula bwa mānga?
2, 3. (a) I kidyumu’ka kya bupolofeto kyātelelwe mu Pentekosa? (b) Kutamba mu Pentekosa 33 K.K., i kika kyādi kilombwa pa kusaka kwita pa dijina dya Yehova?
4. Lelo i musapu’ka wāsapwile bene Kidishitu konso konso?
5. Lelo i kufikidila kwa bupolofeto’ka kotumona mu ano etu mafuku?
6. (a) Le Yehova wikwete’ko na mwingilo’ka wa kupandija bantu babutūkanye? (b) I kwepi kotutana madingi a Polo a mwa kupandila?
7. (a) I lukulupilo’ka lutanwa mu Loma 10:1, 2? (b) I kika kinenenwa amba pano po pene pasoñanya Yehova kusapula “myanda-miyampe” konso konso?
8. Na kwiula kifwa kya Polo, i kudi bāni kutandabwila bene Kidishitu babine buyampe bwa mityima yabo dyalelo, ne muswelo’ka?
9. (a) Loma 10:8, 9 witukankamika twikale na lwitabijo lwa muswelo’ka? (b) Le i kitatyi’ka ne muswelo’ka otufwaninwe kunenena lwitabijo lwetu?
10. Mwendele Loma 10:10, 11, i kika kyotufwaninwe kulonga na uno “mwanda wa lwitabijo”?
11. Myanda miyampe ifwaninwe kusapulwa kufika ne kwepi, ne mwanda waka?
12. Loma 10:12 i mukwatañane namani na mwingilo upelwe mwikeulu ulombwelwe mu Kusokwelwa 14:6?
13. (a) Kisonekwa kyetu kya mwaka 1998 i kisonekwa’ka? (b) Mwanda waka kino kisonekwa i kifike’po byabinebine mu ano mafuku?
14. I Dibwe’ka dyotufwaninwe kunyemena’ko mwanda wa kupanda?
15. Loma 10:14 witulombola kika pa mwanda utala lwitabijo?
16. Mwanda waka basapudi badi na mvubu mu mpango ya Leza?
17. (a) Mwanda waka i kyendele’mo Polo atele bupolofeto bwa kujokejibwa? (b) Kwikala na ‘maulu a buya’ kulomba kika?
18. I bika binena Loma 10:16-18 pangala pa bwedi bwamfulo bwa lubila lwa myanda miyampe?
19. Lelo boba ‘betanga pa dijina dya Yehova’ dyalelo bikebapityila namani?
[Kifwatulo pa paje 15]
Bantu ba Leza basapulanga byabuya byandi bitabukile kunengela mu Porto Rico, Sénégal, Peru, Papouasie-Nouvelle-Guinée—bine, i kujokoloka umbuo onso
Le Usa Kulondolola Namani?
◻ I bintu’ka bipya byāsapwilwe kinondanonda na Pentekosa 33 K.K.?
◻ Bene Kidishitu bafwaninwe kuta mutyima muswelo’ka ku “mwanda wa lwitabijo”?
◻ ‘Kwita pa dijina dya Yehova’ kishintulula kika?
◻ Mikendi ya Bulopwe idi na ‘maulu a buya’ mu buluji’ka?