Bilembwa bya ku Mfulo
1. Babiloni Mukatampe
Le tubayuka namani amba “Babiloni Mukatampe” welekeja bipwilo byonso bya bubela? (Kusokwelwa 17:5) Talai ino myanda:
Udi ntanda yonso. Babiloni Mukatampe i mulombolwe ushikete pa “bibumbo ne mizo.” Ubikele “pa balopwe ba pano pa ntanda.”—Kusokwelwa 17:15, 18.
Ke umbikalopo wa politike nansha wa busunga. “Balopwe ba pano pa ntanda” ne “bansunga” abapande ku konakanibwa kwandi.—Kusokwelwa 18:9, 15.
Umwekejanga Leza bibi. Witwanga bu ndumba mwanda upwene na maludiki pa mwanda wa lupeto ne tumweno tukwabo. (Kusokwelwa 17:1, 2) Ongolanga bantu ba mu mizo yonso. Kadi i mulengeje mfwani keibadika.—Kusokwelwa 18:23, 24.
Tujokele ku kifundwa 13 kakipindi 6
2. Le Meshiasa Wādi wa Kumweka Kitatyi’ka?
Bible wālaile amba kwādi kwa kupita mayenga 69 ebiya Meshiasa kaiya.—Tangai Danyele 9:25.
Le mayenga 69 āshilwile kitatyi’ka? I mu mwaka wa 455 Y.K. I mu uno mwaka, mwāfikile Mbikavu Nehemia ku Yelusalema mwanda wa “kulongolola ne kūbakulula” kibundi.—Danyele 9:25; Nehemia 2:1, 5-8.
Le mayenga 69 ādi a kwija kitatyi kinga? Mu bupolofeto bwa mu Bible, kyaba kimo difuku dimo difunkilanga pa mwaka umo. (Umbadilo 14:34; Ezekyele 4:6) Nanshi yenga umo i myaka isamba-ibidi. Mu buno bupolofeto, mayenga 69 i myaka 483 (Mayenga 69 x mafuku 7).
Le mayenga 69 āfudile kyaba’ka? Shi tubale myaka 483 na kushilwila mu mwaka wa 455 Y.K., nabya tusa kufika mu 29 Y.M.a Ne uno o mwaka mwine wābatyijibwe Yesu wāikala ke Meshiasa!—Luka 3:1, 2, 21, 22.
Tujokele ku kifundwa 15 kakipindi 5
3. Myundapilo Ilomba Mashi
Bene Kidishitu kebetabijangapo kwelwa mashi nansha mashi abo kupa’o bakwabo. Kadi kudi myundapilo palapala ilomba kwingidija mashi a muntu mwine ubela’wa—kimfwa kubīkija mashi obe mwanda wa kukengidija’o shi kopasulwa. Kino kilongwa nakyo kekitabijibwepo.—Kupituluka mu Bijila 15:23.
Inoko kudi myundapilo mikwabo nayo ikokeja muntu mwine kwitabija. Kimfwa kupimwa mashi, kusāsa mashi, kusābula mashi, nansha kwingidija mashini bu mukunka nansha bu mayumba. Mwine Kidishitu ense ufwaninwe kwikwatyila butyibi bwa muswelo usa kwingidijibwa mashi andi paundapwa, poapimwa, nansha ke papasulwa. Dokitele ne dokitele ubwanya kundapa mu muswelo mwishile bityetye na wa mukwabo. O mwanda nanshi kumeso kwa kwitabija bundapi kampanda, bipimo kabidye, nansha lupasulo kamukaya, i biyampe mwine Kidishitu akimbe kuyuka muswelo usa kwingidijibwa mashi andi. Talai bino bipangujo:
Le bikekala namani shi mashi ami abakokelwa panja pa umbidi wami ne kwimikwa’o mu kitatyi kampanda? Le mutyima wami wa mundamunda uketabija kwiamona bu kipindi kya ku ngitu yami kekilombepo ‘kumwangwa pa nshi’?—Kupituluka mu Bijila 12:23, 24.
Le nketabija mundapilo wa kunkoka mashi amo, kwela’mo lawa, kupwa kebanjokejeja’o mu ngitu? Le uno mundapilo ukavutakanya mutyima wami wa mundamunda mufundijibwe na Bible?
Tujokele ku kifundwa 39 kakipindi 3
4. Kusansana mu Busongi
Kinenwa kya Leza kekikankamikangapo bantu kusansana kadi kilombola patōkelela’mba boba basansana mu busongi kebadipo na bwanapabo bwa kusonga nansha kusongwa na muntu mukwabo. (1 Bene Kodinda 7:10, 11) Inoko, kudi ne myanda imo yalengeje bene Kidishitu bamo badi besongele basansane.
Kupela kukwatakanya kisaka ku kusaka: Mulume wapele kuvuila kisaka kyandi bisakibwa bya ku ngitu, enka nenki kisaka kibabulwe ne ka kwela pa kyoto.—1 Temote 5:8.
Kususula mwinē pobe ku ngitu: Kuno kususujana kubwanya kutūla bukomo bwa ngitu ne būmi bwa mwinē pobe mu kyaka.—Bene Ngalatea 5:19-21.
Kutūla mu kyaka kipwano kya mwinē pobe na Yehova: Na kulengeja mwinē pobe akomenwe kwingidila Yehova.—Bilongwa 5:29.
5. Mafetyi
Bene Kidishitu kebatanwangapo ku mafetyi afītyija Yehova mutyima. Inoko mwine Kidishitu ense ufwaninwe kwingidija mutyima wandi wa mundamunda mufundijibwe na Bible mwa kuyukila bya kulonga mu myanda imoimo itala mafetyi a uno muswelo. Talai bidi bino bimfwa bityetye:
Muntu umo wakwimuna lwimu lwa pa fetyi. Ukokeja kulondolola’tu amba, “Wafu’ko.” Shi muntu’wa usaka kuyukila’ko bikwabo, papo komushintulwila kine kyokufetelangapo fetyi’yo.
Mwinē pobe ke Kamonipo wakwite kudīla pamo na babutule mu difuku dya fetyi. Shi mutyima obe wa mundamunda ubaitabija kwenda’ko, nabya ubwanya kushintulwila mwinē pobe kumeso kwa kitatyi amba shi kwikale bisela bya ino ntanda, nkisapo kulonga’byo.
Mukulu obe wa ku kaji wakutentekela’ko lupeto mu kitatyi kya mafetyi a ntanda nansha a bipwilo. Le ukapela lupeto’lwa? Ke ponsopo. Le mukulu wa kaji umwene lupeto’lwa bu lwa pa mwanda wa fetyi’ni, nansha wilumwene’tu bu muswelo wa kukufwija’ko pa mingilo yobe miyampe?
Muntu umo wakupe kyabuntu mu kitatyi kya ano mafetyi. Padi wakupa’wa wanena’mba: “Ngyukile amba kufetengapo ano mafetyi, inoko nasake’tu kukupa kino kintu.” Padi muntu’wa wakimbe’tu kukulombola buntu. Ino ku mutamba mukwabo nako, le kudi bubinga bumwekeja’mba uno muntu usakanga’tu kutompa lwitabijo lobe amone shi nobe usa kwikuja mu fetyi’ya? Shi ubapu kubandaula ino myanda, ke abe mwine wa kutonga kwitabija nansha kupela kyabuntu’kya. Kyotukimba mu butyibi bonso botukwata i kulama mutyima wa mundamunda utōka ne kushala ba kikōkeji kudi Yehova.—Bilongwa 23:1.
Tujokele ku kifundwa 44 kakipindi 1
6. Misongo Isambuka
Buswe botusenswe bakwetu bwitulengejanga tute mutyima ku kuleka kwibasambwila misongo. Ye motufwaninwe kulongela potuyuka’mba tudi nayo nansha potumona’mba padi tudi nayo. Kine kyotwepukilanga kusambwila ba misongo i mwanda Bible witusoñanya’mba: “Sanswa mukwenu mowisanshilwe abe mwine.”—Bene Loma 13:8-10.
Le muntu udi na misongo isambuka ukalonga bika pa kulombola’mba ukōkele ano madingi? Ukepuka kwilombola kisanso na kwipamba bīpa nansha na kufifya bakwabo. Kafwaninwepo kuloba shi mwanetu kampanda wapele kumwita kwandi pa mwanda wa kukinga kisaka kyandi. Ne kumeso kwa kubatyijibwa, ufwaninwe kulombola’mo mukwatakani wa kitango kya bakulumpe misongo yandi amba bakwate’ko mpangiko ya kukinga bakwabo ba kubatyijibwa. Kumeso kwa kushilula kwinangila na muntu mwanda wa kwisonga, yewa wadi mu ngikadilo yambula misongo ufwaninwe kukwata’ko mulangwe wa kwipimija mashi. Shi tulonge namino, nabya tubalombola’mba ‘ketutelepo mutyima enka ku tumweno twa batwe bene, ino i ne ku tumweno twa bakwetu.’—Bene Fidipai 2:4.
Tujokele ku kifundwa 56 kakipindi 2
7. Myanda ya Busunga ne ya Bisambo
Tukepuka myanda mivule shi tulemba byobya byotwaumvwañana—nansha shi otwaumvwañana nandi i mwine Kidishitu mukwetu. (Yelemia 32:9-12) Nansha nankyo, kyaba kimo bene Kidishitu besusanga mu tumyanda tutala lupeto nansha myanda mikwabo. Bafwaninwe kupwija myanda’yo bukidibukidi, mu ndoe kwabo kwa bunka.
Ino le tukapwija namani myanda mikatampe, kimfwa ya manyengenyenge ne lubabo? (Tangai Mateo 18:15-17.) Yesu i mwitupe matabula asatu a kulonda:
Pwijai mwanda batwe bene.—Tala vese 15.
Shi kebyendekelepo, ityilai’po mwanetu wa mu kipwilo umo nansha babidi batame mu myanda ya Leza.—Tala vese 16.
Shi ne papo pene mwanda keupwilepo, nabya twalai’o ku bakulumpe.—Tala vese 17.
Divule dine, ketukatwalapo mwanetu ku kidye kya Leta, mwanda bikamwekeja Yehova bibi ne kipwilo kine. (1 Bene Kodinda 6:1-8) Inoko, kudi myanda mikwabo ikokeja kulomba Leta apwije’yo: myanda ya kwilubula, kulama mwana, lupeto lwa kufuta kyaba ne kyaba mwinē pobe omwilubwile nandi, kufutwa pa kibi kikutene, kufutwa pa mwanda wa kupona kwa bya busunga, nansha kushinija milao (testament). Mwine Kidishitu upwija mu ndoe ino myanda ku Leta kajilwilepo madingi a mu Bible.
Shi mwine Kidishitu wakasapula ku ba lupusa myanda mikatampe—kimfwa ya kuvyola muntu, kona mwana, kutambwa, kwibwa kukatampe, ne butapani—kajilwilepo madingi a mu Bible.
a Tamba mu 455 Y.K. kufika mu 1 Y.M., padi myaka 454. Tamba mu 1 Y.K. kufika mu 1 Y.M., padi mwaka umo (mwaka wa zelo kewikalanga’kopo). Kadi tamba mu 1 Y.M. kufika mu 29 Y.M., padi myaka 28. Shi tutyange yonso, ke myaka 483.