TLAMACHTILI TLEN IKA PEUA: ¿KINEXTIJTOKEJ IKA CIENCIA AMO NELIA TLEN BIBLIA KIIJTOUA?

Tlen amo kichijtokej ika ciencia

Namanok kikixtijtokej miak amochtli kampa maseualmej kimanauiaj tlen kineltokaj uan kiiljuiaj Nuevo Ateísmo. Uan pampa miakej kipojtokej, kichijtok sekij ma kiijtokaj kuali uan sekinok ma kiijtokaj amo kuali. Yeka nopa neurólogo David Eagleman kiijkuilok: “Sekij katli kipouaj nopa moiljuiaj ika ciencia ya mosenkajtok nochi”. Nojkia kiijtoua: “Katli kuali científicos nochipa kiijtouaj uelis kipatlasej tlen moiljuiaj, uan kej panotok tonali nikitstok kenijkatsa ika ciencia se kiixmati tlen amo kema se moiljuijtoya”.

Se astrónomo tlachixtok ipan se telescopio

Ipan miak xiuitl tlen panotok tlauel kitemolijtokej kimatisej miak tlamantli ika ciencia. Maske katli tlauel ixtlamatij kichijtokej uejueyi tlamantli, nojkia mokuapolojtokej. Nopa científico Isaac Newton, kinextik kenijkatsa nopa gravedad kichiua ma eltokaj sansejko nopa planetas, sitlalimej uan nopa galaxias. Nojkia kichijki se tlamachtili tlen itoka cálculo. Ni motekiuia ipan matemáticas uan tlauel kinpaleuijtok katli kichiuaj computadoras, viajes espaciales uan ipan física nuclear. Maske kichijki nopa, Newton nojkia kineltokayaya nopa pseudociencia, tlen kiiljuiaj alquimia. Ika nopa kinekiyaya kichiuas tepostli kej plomo ma mopatla oro ika fórmulas mágicas uan ika astrología.

Kipano 1,500 xiuitl kema ayamo itstoya Newton, nopa astrónomo Tolomeo, katli eua Grecia, maske amo kitekiuik yon se tepostli, kiijtok kenijkatsa mojmoliniyayaj planetas uan elki se kuali cartógrafo. Maske kimatki nopa, kiijtok Tlaltipaktli eltok tlajkotipa uan nochi kiyaualouaj. Yeka nopa astrofísico Carl Sagan, kiijtok tlen Tolomeo: “Se 1,500 xiuitl miakej kineltokatoyaj Tlaltipaktli eltoya tlajkotipa tlen nochi iluikaktli, ni techilnamikilia katli tlauel ixtlamatij nojkia mokuapolouaj”.

Ipan ni tonali, maske tijmatij científicos kichijtokej miak tlamantli ika nopa ciencia, moneki tikilnamiktosej onka tlamantli tlen amo uelij kichiuaj. ¿Tijmatisej se tonali kenijkatsa kichijtokej nochi tlen onka ne iluikak? Nopa físico Paul Davies kiijtok: “Amo kema tikasisej tlen techixtomilis nochi kej kinamiki uan tlen kinextis melauak tlen moijtoua”. Ni kuali kinextia amo kema uelis tijkuamachilisej nochi tlen onka. Yeka, kema se akajya kiijtoua ika nopa ciencia uelis tijmatisej nochi, moneki tikitasej tlaj nelia.

Biblia techpaleuia ika tlamantli tlen ika ciencia amo uelis tijpiasej

Tlen nopa yejyektsitsij tlamantli tlen toTeotsij kichijtok, Biblia kiijtoua: “Nopa elki iteki tlen más pilsiltsitsij tlen yajaya kichijtok. Nelkentsi kinextijtok ichikaualis” (Job 26:14). Onka tlauel miak tlamachtili tlen amo tijkuamachiliaj. Yeka, kipia nechka dos mil xiuitl apóstol Pablo, kiijtok: “¡Nelia ueyi toTeko Dios uan onpano ueyi itlalnamikilis uan nochi tlen yajaya kimati! Axaka uelis kimachilis tlen toTeko motlalijtok kichiuas. Niyon axueli tijmatisej kejatsa kichiuas tlamantli, niyon nopa ojtli tlen kiuika” (Rom. 11:33).

Tlen ika ciencia amo uelis techtlajtolmakasej

Maske ika ciencia techixtomiliaj kenijkatsa nopa tlamantli tlen onka ipan Tlaltipaktli, Biblia techtlajtolmaka tlen techpaleuia kuali timouikasej ininuaya sekinok uan ma tiyolpakikaj. Ma tikitakaj se keski tlamantli.

Techpaleuia amo ma titechiuilikaj tlen amo kuali

Xijtlepanita nemilistli

“Amo xitemiktikaj.” (Éx. 20:13.)

“Ajkeya kikokolia iikni ipan Cristo itstok keja se temiktijketl.” (1 Juan 3:15.)

Xiitsto ika tlayolseuilistli

“Ximoiyokatlali ika tlen axkuali, uan xijchiua san tlen xitlauak. Xijchiuakaj tlen inuelij para ma onkas tlasejseltili ininuaya nochi tlakamej.” (Sal. 34:14.)

“Kampa ni tlakamej yauij onka tlaseuilistli pampa tlayoltlaliaj uan kichiuaj tlen kuali.” (Sant. 3:18.)

Xijkualankaita tlasisinijkayotl

“ToTeko kinyejyekoua tlen kichiuaj tlen kuali, pero tlakamej tlen axkuajkualmej uan tlen kinpaktia mosisiniaj, axkineki kinitas.” (Sal. 11:5.)

“Amo xikixtoka iyolis se tlakatl tlen axkitlepanita toTeko. Amo [xijtokili] niyon se iojui. Pampa toTeko kikualankaita nopa tlakatl tlen uijkoltik iojui.” (Prov. 3:31, 32.)
Techpaleuia ma tiyolpakikaj ininuaya tochampoyouaj

Xikinneltoka motatauaj

“Xitlakakikaj inkonemej tlen inkineltokaj Toueyiteko. Xijchiuakaj tlen inmotata uan inmonana inmechiljuiaj pampa ya nopa tlen xitlauak. Xikintlepanitakaj inmotata uan inmonana pampa ya ni nopa achtoui tlanauatili tlen techtenkauilia tlen kuali toTeko techmakas intla tijchiuasej. Kena, intla tikintlepanitasej [...] tiitstosej miak xiuitl ipan ni Tlaltipaktli.” (Efes. 6:1-3.)

Xikinmachti mokoneuaj

“Amo xikinkualankamakakaj inmokoneuaj. Xikiniskaltikaj kuali. Xikintlalnamiktikaj ika teiknelijkayotl.” (Efes. 6:4.)

“Amo xikinkualankamakakaj inmokoneuaj para ma axmokuesosej.” (Col. 3:21.)

Xikikneli uan xijtlepanita mosiua o moueue

“Sejse tlakatl ma kiikneli isiua keja moiknelia, uan se siuatl moneki kitlepanitas iueue.” (Efes. 5:33.)
Techpaleuia ma tijmokuitlauikaj Tlaltipaktli

Biblia kiijtoua toTeotsij kinkualankaita katli amo kimokuitlauiaj Tlaltipaktli: “Tlaijiyoui[a] nopa tlali ipampa nochi nopa tlajtlakoli tlen kichijkej itlakauaj. [...] Tlakamej tlaijiyouiaj ipampa tlen kichijtokej” (Is. 24:5, 6). ToTeotsij kintlajtolsenkauas katli kisokiuijtokej Tlaltipaktli. Yeka ya ‘kintsontlamiltis tlen tlaxoleuayayaj ipan Tlaltipaktli’ (Apoc. [Rev.] 11:18). Uajka, amo uelis kichiuasej tlen san inijuantij kinekij.