Voordeel trekken uit de omgang met ouderen
EEN familie in deze tijd die niet op zijn minst één persoon van boven de vijfenzestig omvat, behoort stellig tot de uitzonderingen. In Amerika zijn thans zo’n 19.000.000 personen — bijna 10 percent van de bevolking van het land die de leeftijd van vijfenzestig hebben bereikt of overschreden. In Engeland heeft het aantal personen van boven de vijfenzestig de grens van de 8.000.000 overschreden — meer dan 10 percent van de bevolking. Andere natiën laten een soortgelijke toename in het aantal oudere personen zien.
Zoveel miljoenen van de mensheid kunnen stellig niet worden genegeerd. Toch schijnt dit in de tegenwoordige gejaagde wereld waar de meeste nadruk op de jeugd en de voordelen van het jong-zijn wordt gelegd, steeds meer de neiging te zijn. Zelden worden de bejaarden nog uitgenodigd op bijeenkomsten van jongeren. Er is zelfs heel wat aanmoediging voor nodig om kinderen en vrienden ertoe te bewegen met de bejaarden te corresponderen of telefonisch contact met hen te onderhouden. Zo is het niet altijd geweest. De tijden zijn veranderd.
Een man van tweeëntachtig herinnert zich de verandering als volgt, zoals in de Newark Evening News werd vermeld: „Toen ik jong was, was het een deel van het levenspatroon oudere mensen om ons heen te hebben. In onze buurt wemelde het van hen . . . Als ik op straat liep, zaten er altijd één of twee op de stoep of het trottoir voor bijna elk van de oude, roodstenen huizen. Slechts enkelen woonden alleen, de meesten bij kinderen en kleinkinderen. Zij praatten, lazen of verpoosden zich; sommigen hadden speciale hobby’s. Zij hadden allemaal een glimlach en een vriendelijk woord voor ons als wij langs kwamen. Naast ons woonde mevrouw Burns, een grote vrouw die ons altijd uitnodigde wanneer zij verrukkelijk gistbrood had gebakken, dat zij met verse eigengemaakte chilisaus besmeerde. . . . De oude baas Sherman had zich uit de manufacturenhandel teruggetrokken . . . Zijn dochter zorgde voor hem . . .
Wij hadden respect voor deze oude mensen en zagen tegen hen op; wij haalden geen grappen uit en staken niet achter hun rug de draak met hen. Zij zorgden goed voor hun kinderen en wanneer de kinderen volwassen waren geworden, verwachtten die op hun beurt voor hun ouders te zorgen.
Tegenwoordig zitten de oudjes alleen in de een of andere stoffige gehuurde kamer of op een bankje in het park, verwaarloosd, slechts wachtend . . . Zij weten dat de tijden zijn veranderd maar bemerken dat zij het zelfs zonder het kleine beetje liefde en zorg moeten stellen dat zij gehoopt hadden van hun kinderen te zullen ontvangen.”
Een ware tragedie van de ouderdom in deze tijd is, dat steeds meer ouderen minder worden geliefd door hun kinderen en de jongeren om hen heen. Maar weinig kinderen beschouwen het thans als een voorrecht om voor hun ouder wordende ouders te zorgen. In vroegere generaties dachten veel kinderen er echter anders over.
Meer respect in oude tijden
Zoals in de bijbel wordt getoond, ontvingen de kinderen van het Israël uit de oudheid van God het gebod om hun ouders te eren, en dit bleek heilzaam voor de kinderen te zijn (Ex. 20:12). Gemeenschappen waarin veel oude mensen waren, werden als zeer begunstigd beschouwd. Het opvallende respect waarmee bejaarde personen werden bejegend, blijkt uit het uitdrukkelijke gebod: „Voor het grijze haar dient gij op te staan, en gij moet de persoon van een oud man achting betonen, en gij moet vrezen voor uw God. Ik ben Jehovah” (Lev. 19:32). Respect voor de bejaarden was een gebod van God, een heilige plicht. Zelfs „de bejaarden rezen op, zij stonden” wanneer de patriarch Job hen op straat passeerde (Job 29:8). Respect voor de bejaarden was niet alleen toen maar is ook nu iets moois wanneer het wordt betoond aan degenen die het verdienen.
Zelfs onder sommige natiën die niet door Gods wet werden bestuurd, werd respect voor de bejaarden getoond. Onder de Egyptenaren stonden de jongemannen voor de bejaarden op en gaven hun de eerste plaats. De jeugd van Sparta deed hetzelfde en zweeg in het bijzijn van oudere mannen. In Griekenland werden oude mannen met respect bejegend.
De bejaarden werden als mannen van verstand en gezond oordeel beschouwd. Men meende dat zij een rijkdom aan wijsheid en herinnering bezaten. Oude mannen dienden als raadslieden voor koningen en de mensen reageerden gewoonlijk enthousiast op hun kennis en verstand. Toen Jeróbeam en heel Israël Rehábeam smeekten hun zware lasten te verlichten, zegt de bijbel: „Toen ging koning Rehábeam te rade bij de oudere mannen die zijn vader Salomo . . . steeds ten dienste hadden gestaan.” Rehábeam „sloeg echter de raad van de oudere mannen, waarmee zij hem van advies hadden gediend, in de wind en ging te rade bij de jonge mannen die met hem opgegroeid waren” (1 Kon. 12:4-19). Het gevolg was een opstand in Israël en een onherstelbare splitsing in het twaalf-stammenkoninkrijk.
In verschillende streken over heel de aarde genieten oudere personen nog steeds grote achting. Maar in de westerse wereld is hun invloed over het algemeen gesproken ten zeerste afgenomen. Niettemin hebben oudere personen nog steeds veel te bieden en hun omgang kan van onschatbare waarde blijken te zijn als men slechts naar hen luistert en leert.
Dit wil echter niet zeggen dat iedere oudere persoon voortdurend woorden van wijsheid of aanmoediging spreekt. Velen van hen hebben veel ervaring gehad en sommigen van hen hebben inderdaad een bijzonder rijke achtergrond. Maar men dient ook te bedenken dat veel van de problemen en moeilijkheden in de wereld tot de werken van grijze hoofden teruggevoerd kan worden. Men dient dus selectief te zijn. Wanneer ouderen Gods weg der rechtvaardigheid hebben gevolgd, kan men waarschijnlijk veel voordeel uit de omgang met hen trekken. Het bijbelse beginsel is waar: „Grijsheid is een luisterrijke kroon wanneer ze op de weg der rechtvaardigheid wordt gevonden” (Spr. 16:31). Voor iemand die zich door Gods Woord heeft laten vormen, is grijsheid een luisterrijke kroon, en de omgang met zulke personen is aangenaam en werpt voordeel af.
Veel voordelen van ouderen
Heel vaak zijn jongeren bang dat oudere personen een financiële last vormen, meer dan zij zouden willen dragen. Daarom ontwijken zij hen. In feite is het twee tot vijf maal waarschijnlijker dat u geld of eigendommen van uw bejaarde ouders en andere oudere familieleden zult erven dan dat u hun rekeningen moet betalen!
Zeker, de ouderdom heeft zijn speciale ongemakken en kwalen, maar die heeft de jeugd ook. Denk eens aan de kinderziekten. Wanneer men op zijn oude dag niet door al te veel kwalen, spijt en angstgevoelens wordt gekweld, kan dit zelfs een aangename periode van rust zijn, met waardevolle herinneringen die in een vredige geest besloten liggen. Welke jeugdige persoon zou in deze op zijn kop staande wereld zelf niet een vleugje van die rust willen genieten? Dit is mogelijk als hij een poosje toeft bij de bejaarden die vrede hebben.
Oudere mensen bieden dikwijls veel enkel door wat zij zijn — oudere mensen. Zij bezitten een warmte en genegenheid waar kinderen van houden. Daarom zijn grootouders zulke uitstekende babysitters, vooral wanneer zij niet op onbillijke wijze worden uitgebuit. Zij zijn ook goede onderwijzers. Een meisje van vijf was veel bij haar grootmoeder. Oma vertelde haar over God en de zegeningen van zijn koninkrijk. Het kind groeide op met het vaste besluit een zendelinge van het Wachttorengenootschap te worden, welk doel zij ten slotte ook heeft bereikt.
Velen van ons denken met genegenheid terug aan de oudjes die wij hebben gekend, misschien onze eigen grootouders. Een jongeman herinnerde zich zijn grootmoeder wegens het heerlijk ruikende, korstige, bruine brood dat zij bakte. ’Grootmoe nam een brood heet uit de oven, brak het open en legde een grote plak boter in het midden’, zo bracht hij zich met genoegen te binnen. ’Wanneer de boter vervolgens helemaal gesmolten en door het brood gelopen was, gaf ze ons een dikke snee. Elke kruimel werd verslonden. Versgebakken brood was iets dat wij thuis niet mochten eten, maar grootmoe zorgde er altijd voor dat wij wat kregen.’ De jongeman herinnerde zich lange tijd zijn grootmoeder en haar heerlijk ruikende keuken.
Het eenvoudige feit dat oudere mensen gewoonlijk niet gehaast zijn, is een voordeel dat niet over het hoofd gezien dient te worden. Dikwijls is alles wat men in de jeugd verlangt, een horend oor, misschien een beetje medegevoel en begrip. Oudere mensen hebben vaak de tijd en het geduld voor zulke dingen. Eén grootmoeder op leeftijd zei: „Het heeft me verbaasd en verheugd te zien hoeveel kinderen van de buren komen aanwippen enkel en alleen om een paar minuten te praten. Zij laten hun drukke spel in de steek om mij iets interessants te komen vertellen of hun hart bij mij uit te storten. Ik hoef alleen maar te luisteren, want hun enige wens schijnt te zijn een welwillend gehoor te vinden. Zij weten niet half hoeveel vreugde zij verschaffen aan iemand wiens kinderen en kleinkinderen ver weg zijn, maar misschien voelen zij iets van de liefde die zij opwekken.”
Niet alles wat oudere mensen doen hoeft iets groots te zijn wil het effect hebben. De koekjes die zij zo nu en dan bakken, worden nog lange tijd herinnerd. Welke jonge moeder heeft het niet op prijs gesteld wat hulp te ontvangen bij het sokken stoppen? Of als men ziek of uitgeput is, tot wie kan men zich dan beter om hulp wenden dan tot grootmoeder of grootvader?
Vaak is het misschien slechts een enkel woord of een enkele opmerking van een oudere persoon waardoor men zich zeker voelt en ertoe aangemoedigd wordt het goede te doen. Een oudere vrouw vertelt over haar kinderjaren. Zij had veel oudere mensen gekend, maar zij herinnert zich vooral één oude dame die rustig, zacht en vriendelijk was: „Ik herinner mij nog als de dag van gisteren dat ik haar hand vastpakte, haar in de ogen keek, haar naar me zag glimlachen en hoorde zeggen: ’Lieve schat dat je bent.’ Zelfs haar naam weet ik nog.” Dat eenvoudige contact met de bejaarden, zo zegt zij, „maakte dat ik goed wilde zijn”.
Zoek de omgang met ouderen
Het lijdt geen twijfel dat de omgang met ouderen in het moderne leven, dat gekenmerkt wordt door een ernstig gebrek aan liefde en zegeningen voor zowel jong als oud, erg verwaarloosd is. Waarom zou men er niet iets aan doen? Waarom zou men de bejaarden niet aanmoedigen van tijd tot tijd een bezoekje te komen brengen zodat men van hun gezelschap kan genieten? Nodig hen uit voor de maaltijd, waar zij heel dankbaar voor zullen zijn, terwijl het tevens ook lonend voor u zal zijn. Of als u een feestje of een gezellige bijeenkomst voorbereidt, waarom zou u daar dan ook niet enkele ouderen in opnemen? Wanneer oudere personen zich onder een grote groep mensen bevinden, hebben zij de neiging zich terug te trekken. Waarom zou men hun omgang niet zoeken en hen ook van de feestvreugde laten genieten? Wees bij hen en maak hen tot een deel van uw leven. Zulk een vriendelijkheid van uw zijde zal ertoe bijdragen dat oudere personen niet aan de ziekte van eenzaamheid en zelfbeklag gaan lijden.
Er zijn natuurlijk dingen waaraan men moet denken wanneer men oudere personen bezoekt. Geef uzelf in de eerste plaats een redelijke hoeveelheid tijd voor een opbouwend bezoek. Maar al te vaak komen jongeren binnenstormen met de verontschuldigende woorden: „Het spijt me, maar ik kan maar heel eventjes blijven.” Probeer u niet gehaast te voelen. Het is ook goed om interessante en belangrijke onderwerpen in gedachten te hebben die u in het gesprek te berde wilt brengen. Heb iets bepaalds in gedachten waar u over wilt spreken. En tracht bij hen weg te gaan met de belofte dat u hen in de redelijk nabije toekomst nog eens zult opzoeken of van u zult laten horen. Dit geeft hun iets om naar vooruit te kijken.
Ook is het goed om iets mee te brengen dat als basis voor een gesprek kan dienen. Zo zou u wanneer u op bezoek gaat een brief van iemand van de familie kunnen meebrengen en die hardop kunnen voorlezen. Misschien hebt u een boek of tijdschrift gelezen dat uw belangstelling heeft opgewekt. U zou enkele van de interessante puntjes kunnen vertellen. Beklemtoon de punten die indruk op u hebben gemaakt. Aldus zult u door hen te helpen tevens uzelf helpen om dingen die uw belangstelling hebben te onthouden.
Oude mensen houden vooral van kamerplanten of bloemen. Ze vormen een prachtig geschenk als u van plan bent iets mee te brengen. Als u iets voor hen hebt gebreid, dan worden zulke persoonlijke dingen vooral erg gewaardeerd. Als u geld wilt geven, doe dit dan in een envelop en geef misschien een suggestie hoe u wilt dat zij het besteden. Fotoalbums van familieleden, levensmiddelen of een lievelingsgerecht vormen ook een bron van vreugde voor de ouderen.
Wees niet vermoeiend en ontmoedigend. Ouderen hebben niet meer de kracht van de jeugd. Vergoelijk hun fouten. Houd uw gesprek positief, niet kritisch of vitterig. Bewonder hun verschijning als zij aandacht aan zichzelf besteden. Als zij zorg dragen voor hun bezittingen en eigendommen, merk dit dan op en wees niet bang hen te prijzen voor hun belangstelling voor dingen. Wanneer oude mensen spreken, luister dan naar hen. U kunt iets leren. Oudere mensen hebben geleerd aan veel moeite en lijden het hoofd te bieden. Zij kunnen een hulp voor u zijn door u te tonen hoe u onnodig lijden en onnodige valstrikken kunt vermijden.
De joden uit de oudheid hadden de plicht hun vader en moeder te eren, en dit geldt in niet mindere mate voor christenen in deze tijd. De apostel Paulus gaf Timótheüs de raad: „Kritiseer een oudere man niet streng. Integendeel, spreek hem met aandrang toe als een vader, jongere mannen als broeders, oudere vrouwen als moeders.” — 1 Tim. 5:1, 2.
Wij kunnen van onze bezorgdheid blijk geven door hen te bezoeken en hen tot een deel van ons leven te maken. Wij kunnen hen begroeten wanneer de gelegenheid zich voordoet en oprecht tonen dat wij blij zijn hen in ons midden te hebben. Als de afstand een hinderpaal vormt zodat wij hen niet zo vaak persoonlijk kunnen zien als wij wel zouden willen, is er altijd nog de telefoon of kunnen wij hen via de post bereiken. Het geluid van uw stem of het lezen van een brief die u hebt geschreven over uw leven en het feit dat u aan hen hebt gedacht, zijn liefdevolle beloningen voor de bejaarden. Deze dingen kosten ons zo weinig, maar ze betekenen o zo veel.
Voor velen kan de oude dag zijn als de late namiddag van een zomerse dag, wanneer de schaduwen lang zijn geworden maar het licht nog talmt, en er nog vogelgezang in de boomtoppen wordt gehoord en de schemer vredig is. Tijdens de omgang met zulke ouderen leren wij dikwijls wat de belangrijke aangelegenheden van het leven zijn. Zij kunnen net als de aarde een rijkdom aan schatten bezitten, onbekende schatten die nog ontdekt moeten worden ten einde zich erin te verheugen. Wanneer jongeren hun gezelschap zoeken, is dit een daad van vriendelijkheid, terwijl zij zelf worden verrijkt met zegeningen die alleen de ouderen kunnen schenken.
[Illustratie op blz. 5]
Oudere personen bezitten dikwijls een warmte en genegenheid waar kinderen van houden