Waarom Mexico’s springbonen springen

HET is fascinerend ernaar te kijken. Wanneer de bonen op een plat oppervlak worden gelegd, zullen ze van de ene zijde naar de andere zijde rollen, in de lengte over de kop gaan of werkelijk springen alsof ze levend zijn. Het is zo’n ongelooflijk vreemd gezicht dat sommige mensen wel hebben gedacht dat er magie of spiritisme in het spel is. Maar is dit zo? Hoe komt het dat de bonen springen?

Het is alleen maar een bepaalde soort van boon die zal springen. Deze bonen zijn zaden van een Mexicaanse heester van de familie van de wolfsmelkachtigen. De heesters worden drie tot zes meter hoog en de zaden groeien met drie tegelijk in een peul en zijn elk minder dan een centimeter lang. Ze hebben twee platte en één bolle kant, zodat ze enigszins driehoekig van vorm zijn.

De heesters die deze zaden voortbrengen, groeien in het wild in de heuvels en bergen bij het stadje Alamos, in het zuiden van de Mexicaanse staat Sonora. De bewoners kenden de zaden al heel lang en waren van hun ongewone springvermogen op de hoogte. Jaren geleden verkochten kinderen ze al aan de paar bezoekers die dat gebied aandeden.

„In 1921 ontdekte een Amerikaan Alamos”, legt J. Hernandez uit, die toen nog een tiener was. „De springbonen fascineerden hem. Hij zei dat hij alle bonen zou kopen die ik maar voor hem zou kunnen bemachtigen, zodat hij ze aan andere Amerikanen zou kunnen doorverkopen. Ik schakelde alle kinderen van de stad in om mij te helpen.”

Dat was het begin van een bloeiende springboonindustrie in dat gebied. „Iedereen in Alamos werkt mee aan de bonenoogst”, zegt Hernandez. „Als iemand geluk heeft, kan hij op één dag wel 200 peso’s (ƒ 40,–) met plukken verdienen.” De bonen worden naar Hernandez’ haciënda gebracht, waar ongeveer zestig meisjes werkzaam zijn om ze voor de verzending gereed te maken. In een goed jaar worden wel meer dan 30 miljoen springbonen geoogst.

„Maar heel weinig bonen blijven in Mexico”, legt Hernandez uit. „De meeste Mexicanen hebben nog nooit van springbonen gehoord. Alleen de mensen hier in de omgeving kennen ze, plus de mensen in de grensplaatsen, die ze te koop zien liggen.” Dit komt doordat de meeste bonen worden uitgevoerd.

„De helft van de hoeveelheid springbonen verzend ik per spoor naar de Verenigde Staten”, aldus Hernandez, die het monopolie van de industrie heeft. „Ongeveer 40% gaat per vliegtuig naar Europa, bijna 10% gaat naar Japan en verscheidene duizenden gaan naar de Mexicaanse grensplaatsen.”

Een eenvoudig onderzoek onthult het geheim van de fascinerende tuimel-, draai- en springbewegingen van de bonen. In elke boon bevindt zich een geel rupsje, de larve van een mot. Hoe komen deze rupsjes daar? De motten zetten eieren af in de bloemen van de Mexicaanse heester. Na verloop van tijd komen de eieren uit, waarna de larven zich, naar men zegt, diep in de bloesem boren, waar ze ten slotte door de zaden worden omsloten.

De rups verslindt een groot gedeelte van de binnenzijde van het zaad, zodat hij slechts een vijfde van het inwendige van zijn huisje bewoont. De boon brengt hij in beweging door de zijdeachtige binnenwand ervan met zijn pootjes vast te grijpen, zich krachtig te buigen, daarbij met zijn kop tegen het andere einde van de boon te stoten en hem aldus deze of die kant uit te dirigeren. De boon kan per keer wel verscheidene centimeters vooruitschieten of in de lucht springen. Ze worden ook wel bronco- of mustangbonen genoemd omdat ze zulke vreemde sprongen maken.

„Wij weten niet waarom de worm die erin zit, zo rusteloos is, maar we zijn er wel blij om”, zegt Hernandez. „Hij probeert er niet uit te komen. Dat is iets wat wij zeker weten. Als de wand van de boon wordt stukgemaakt, gaat de worm binnenin onmiddellijk aan het werk om deze met een zijdeachtige afscheiding te repareren. Terwijl hij zijn huis bepleistert, begint hij weer met evenveel vuur te springen als voorheen.”

Een springboon kan zijn capriolen wel zes maanden volhouden. Daarna komt de rups ten slotte uit zijn huisje te voorschijn om in een mot te veranderen.

De bonen in de omgeving van Alamos worden omstreeks juni en juli geoogst. Nadat de bonen de haciënda zijn binnengebracht, worden ze door de meisjes geteld en stuk voor stuk geschud. Als er één rammelt, betekent dit dat de rups erbinnenin dood is, en wordt de boon weggegooid. De bonen moeten ademen om te kunnen blijven springen, en daarom worden ze voor de verzending in speciale blikken met kleine gaatjes gedaan.

Het is duidelijk dat de capriolen van deze springbonen niets met magie of spiritisme te maken hebben. Ze maken eenvoudig deel uit van Jehovah Gods wonderbare schepping, die voor de mens zo bijzonder fascinerend is.