Wat dacht u van een eigen groentetuin?
DE PRIJS van voedsel gaat slechts één richting uit — omhoog! Om aan dit probleem het hoofd te bieden, gaan steeds meer mensen over tot het aanleggen van een groentetuintje. Uit een in Amerika gehouden onderzoek bleek dat er in 1973 10.800.000 groentetuintjes waren, 30 percent meer dan in het jaar daarvoor.
De oorzaak van de toename moet echter niet alleen in economische motieven worden gezocht. Steeds meer bureauwerkers ontdekken welk een plezierige afwisseling van hun gewone jachtige bestaan het ’werken in de grond’ hun biedt. En dan zijn er niet te vergeten de mensen die zijn gaan tuinieren om voedzamere en beter smakende groenten op tafel te kunnen brengen.
Ook voor jongeren is een tuin heel nuttig. Een tuin kan een middel zijn om hun gevoel voor verantwoordelijkheid bij te brengen. De noodzaak geregeld voor iets te moeten zorgen wat hun is toegewezen, is daartoe een krachtige stimulans. Wanneer een kind de diverse planten leert identificeren, verbreedt dit tevens zijn kennis en wordt hij zich meer bewust van de grote verscheidenheid van vegetatie die de aarde verfraait.
Maar hoe begint en onderhoudt men een groente- of moestuin? Het opvolgen van een aantal tips en praktische suggesties kunnen zelfs een eerste tuin reeds tot een produktief succes maken.
De grootte van de tuin
Ten eerste de grootte van de tuin. Een huisvader met een uitgebreid gezin zal allicht de voorkeur geven aan een flinke tuin, waaruit hij tegen lage kosten een behoorlijke hoeveelheid verse groenten kan halen. Maar het is best mogelijk dat hij een veeleisende werkkring heeft en nog andere verantwoordelijkheden die zijn aandacht vragen. Derhalve zal hij moeten overwegen: Zal de tuin zoveel opleveren dat het de eraan bestede tijd en energie, alsook het geld dat erin gestoken moet worden, waard is? Hij zal dan misschien tot een kleiner stukje besluiten dan hij eerst in gedachten had. Natuurlijk zal de grootte van de tuin ook afhangen van de hoeveelheid grond die men ter beschikking heeft.
Gezinnen met een ruime achtertuin zullen waarschijnlijk wel een geschikt zonrijk plaatsje vinden voor een produktief stukje moesgrond. Hoe dichter de tuin bij huis ligt, hoe waarschijnlijker het is dat hij gedurende de dag enige aandacht zal krijgen van gezinsleden die een momentje vrij hebben.
Zelfs wanneer de omstandigheden beperkter zijn, hoeft een groentetuin niet tot de onmogelijkheden te behoren. Smalle strookjes grond langs een oprijpad zijn zonder veel problemen in „cultuur” te brengen; bonen en tomaten kunnen langs latten tegen een muur worden geleid, terwijl voor stadsbewoners op een bovenverdieping vensterbanken of platte daken eveneens geschikte tuinbouwmogelijkheden bieden.
Ondernemende mensen hebben nog andere manieren ontdekt om aan grond voor een tuin te komen. Eén gezin zette eens een advertentie in een plaatselijk nieuwsblad met de vraag of iemand land had waarop zij iets konden verbouwen. Zij ontvingen een aantal reacties en kozen ten slotte een groot stuk vruchtbare grond uit, dat slechts een paar blokken van hun woning verwijderd lag.
Toch kan het best zijn dat een grote tuin minder opbrengt dan een kleinere. Wanneer namelijk de met overleg gekozen kleinere plek betere grond bezit.
Een enkel woord over de grond
In principe zijn er drie soorten van grond. Hiervan is voor de verbouw van groenten leem het geschiktst. Leem is namelijk rijk aan humus, aan organisch materiaal van gestorven organismen, die tot ontbinding zijn overgegaan en de grond met waardevolle bestanddelen hebben verrijkt. Leem is donker, zacht en korrelig van structuur, en hoewel het water tegenhoudt, is het te draineren en betrekkelijk gemakkelijk te bewerken.
De twee andere belangrijke soorten grond, klei en zand, zijn niet zo rijk bedeeld. Maar met hard werk en de toevoeging van waardevolle voedingsstoffen, kunnen vele groenten ook op deze gronden goed gedijen. Neem bijvoorbeeld klei, een doorgaans licht gekleurde grondsoort die bestaat uit zeer kleine deeltjes, welke de neiging hebben dicht op elkaar te gaan zitten en daardoor een geringe wateropname toe te laten. Door de klei echter te mengen met zand, veen, beendermeel en andere bodemstoffen, kan ze zeer geschikt worden voor de verbouw van groenten.
Ook zand — het tegenovergestelde van klei en grofkorrelig van structuur — zal een speciale bewerking nodig hebben, maar dan zijn er ook heel wat groenten die men erop kan verbouwen. Asperges bijvoorbeeld geven zelfs de voorkeur aan een wat zandige bodem. Hoogstwaarschijnlijk zal de grond waarover u beschikt een combinatie zijn van de bovengenoemde drie basissoorten. Een kweker zal u ongetwijfeld nauwkeurig van advies kunnen dienen met betrekking tot de behandeling van de grond die u wilt gaan gebruiken.
Maar ook al hebt u de beste grond in uw tuin, er zal slechts iets goeds op groeien als hij juist wordt bewerkt. Over het ’hoe’ daarvan lopen de meningen echter wel enigszins uiteen. Volgens veel tuiniers is het ideaal om in de herfst reeds gedeeltelijk de grond gereed te maken die in de lente bezaaid moet worden. Ze spitten hun tuin goed om tot een diepte van dertig centimeter, zodat tijdens de wintermaanden het uit de hemel vallende vocht er makkelijk in kan trekken. Terzelfder tijd kan er ook reeds mest in de grond worden gebracht. Dit om hem in goede conditie te brengen.
Onder moestuinhouders bestaat een toenemende neiging naar organische werkmethoden en het afwijzen van chemische meststoffen. Dit soort van tuiniers gebruikt slechts organisch materiaal van dierlijke herkomst of compost voor bemesting.a Er is een tijd geweest dat dergelijk organisch materiaal slechts op de boerderij was te verkrijgen. Maar thans kunnen speciaal behandelde organische meststoffen even makkelijk in de winkel worden gekocht als hun chemische ’broers’.
Sommige tuiniers hebben ontdekt dat organische meststoffen vaak tegen weinig of geen kosten te verkrijgen zijn. In de meeste steden zijn wel paardenstallen of er is een dierentuin waar tuiniers vaak voor niets de dierlijke uitwerpselen mogen weghalen. Ook zuiveringsslib afkomstig uit rioolwaterzuiveringsinstallaties is met gras of kortgehakt stro vermengd een uitstekende meststof die vaak rechtstreeks van een zuiveringsbedrijf is te betrekken. De mest waarop het gras van tal van prachtige golfvelden gedijt, is vaak niets anders dan rioolslib dat onder een bepaalde merknaam duur wordt verkocht.
Gaat u de grond pas bewerken als het groeiseizoen reeds is aangebroken, dan zult u wat harder moeten aanpakken. De grond moet onkruidvrij worden gemaakt en zodra hij droog genoeg is, worden gekeerd. Daarna kan er voorbewerkte mest aan worden toegevoegd. Het is in de regel niet verstandig op dit moment nog verse mest te gebruiken, omdat de kans dan groot is dat onze planten verbranden. Hierna wordt de bodem gladgeharkt om kuilen weg te werken waarin zich water zou kunnen ophopen.
Dan de groenten die u gaat verbouwen. Kennis omtrent de ligging van de tuin en zijn grondhoedanigheden zullen u in staat stellen in verband hiermee een juiste keuze te doen.
Het uitkiezen en zaaien van groenten
Een blik in enkele zaadcatalogussen zal u duidelijk maken dat er voor elke tuin een grote verscheidenheid van planten beschikbaar is. Natuurlijk zal uw voorkeur naar dat soort van groenten uitgaan waar uw gezin van houdt. Mogelijk zult u ontdekken dat uw kinderen zich meer bij het moestuin-project en de verzorging van de tuin betrokken zullen voelen, als ze mee mogen kiezen uit de beschikbare groenten. Er moeten echter nog andere factoren worden overwogen.
Waarom geen groente uitgekozen die op de markt meestal veel kost of een groot aantal gebruiksmogelijkheden biedt? Sommige gezinnen zijn tomaten gaan verbouwen, niet alleen omdat deze duur zijn in de streek waar zij wonen, maar ook omdat er met tomaten zoveel gedaan kan worden. Ze zijn vers in salades te gebruiken, maar kunnen ook gewekt, uitgeperst of gekookt worden en tot puree, sap of ketchup worden verwerkt.
Een verstandige groentekeus kan uw tuin bovendien een natuurlijke afweer tegen bepaalde insekten verlenen. Zo zijn bijvoorbeeld bonen en aardappelen uitstekende „metgezellen” van elkaar, aangezien bonen verdrijvers zijn van een grote vijand van de aardappel, de coloradokever. Een andere verstandige combinatie vormen tomaten en asperges.
Bent u eenmaal op de hoogte van de ligging en de grootte van uw tuin en welke groenten u erin gaat verbouwen, dan is het moment aangebroken om op papier een schematisch plattegrondje uit te werken, waarop u aangeeft op welke plaatsen de diverse gewassen zullen staan. Behalve dat u daarbij de rijenafstand van elke groente in overweging neemt, zult u ook bepaalde groenten die vroeg rijpen (zoals radijsjes, sla, sjalotten en vroege kool) op een zodanige plaats hebben willen staan, dat u er gemakkelijk bij kunt als ze geoogst moeten worden. Ook zult u niet willen dat grotere planten het zonlicht wegnemen van kleinere.
Zaai vervolgens uw tuin volgens plan in, lettend op de juiste afstand en goede diepte van de zaden. (De bij dit artikel verschafte tabel zal u wat dit betreft nuttige diensten kunnen bewijzen.) Is de tuin eenmaal ingezaaid, dan zal hij uw geregelde aandacht behoeven.
Uw zorg voor de tuin
Een wekelijkse wiedbeurt zal hem niet alleen vrij van onkruid houden, maar ook zorgen voor een losse bovenlaag die mede zal dienen tot het vasthouden van het water. Het verdient aanbeveling de grond niet te bewerken als hij nat is, omdat zich dan kluiten gaan vormen die bij opdrogen keihard worden. Pas er ook voor op dat bij het wieden de wortels van de planten niet beschadigen.
Wat het geven van water betreft, het is veelal het beste dit een- à tweemaal per week te doen. Een grondige bewatering, waarbij het water 10 tot 15 centimeter diep in de bodem dringt, is voor de planten beter dan herhaald licht sproeien. Dit laatste kan zelfs een tegengesteld effect hebben. De wortels van de planten groeien dan naar de oppervlakte, in plaats van, zoals het hoort, diep naar beneden, zodat ze de kans lopen door de zon te worden verschroeid. Een juiste bewatering is absoluut noodzakelijk voor een goede opbrengst.
Insekten vormen voor veel tuiniers een groot probleem. Er zijn echter een aantal betrekkelijk veilige poeders in de handel waarmee ze zijn te bestrijden. Gaat men bij de toepassing ervan volgens de gebruiksaanwijzing te werk, dan zullen noch de tuinier zelf, noch zijn huisdieren, noch zijn planten er enige schade van ondervinden. Maar ook wat dit betreft zijn er steeds meer tuiniers die de voorkeur geven aan wat zij „natuurlijke methoden” noemen om schadelijke insekten te weren.
Sommigen maken hun eigen veilige spuitmiddel, door enkele lange Spaanse pepers fijn te malen en daaraan een evenredige hoeveelheid water toe te voegen met een kleine hoeveelheid zuiver afwasmiddel (om het mengsel te binden); een dergelijk middel schrikt vreetgrage insekten af. Anderen gebruiken voor hetzelfde doel melasse dat ze in vijftig delen water verdunnen. Weer anderen maken brouwsels van diverse samenstelling met o.a. mengsels van uien, knoflook, munt, geraniumbladeren, bieslook, cayennepeper of bloemkoolzaden.
Geniet van uw tuin
Dan, na enige tijd, zal uw harde werk worden beloond — de groenten zullen te voorschijn komen! Let er zorgvuldig op dat ze niet overrijp worden voordat u ze oogst. Erwten zijn heerlijk als ze op de juiste tijd worden geplukt, maar worden hard als ze te lang aan de plant blijven zitten. Snijbonen worden „draderig” als men ze te lang laat hangen.
Welk een voldoening de gewassen die u hebt gezaaid en geduldig hebt verzorgd, te kunnen plukken en uw gezin ervan te zien genieten. De meeste tuiniers achten deze voldoening de mooiste beloning die het bezit van een groentetuin te bieden heeft.
[Voetnoten]
a Hoe u uw eigen compost kunt maken, is besproken in de Ontwaakt! van 22 maart 1970, blz. 13-15.
[Tabel op blz. 12]
GEWONE TUINGEWASSEN
Afstand Afstand
tussen tussen
Zaaidiepte de rijen de planten
Groenten (cm) (cm) (cm)
Snijbonen 2 1/2 60 tot 90 7 1/2 tot 10
Bieten 1 1/2 tot 2 1/2 30 tot 45 10 tot 15
Spruitkool 1 1/2 60 tot 75 30 tot 45
Kool 1 1/2 45 tot 60 30 tot 45
Worteltjes 1/2 tot 1 1/2 30 tot 45 7 1/2 tot 10
Bloemkool 1 1/2 45 tot 60 35 tot 45
Sla (krop-) 1 1/2 30 tot 45 20 tot 25
Erwten(vroege) 2 1/2 tot 5 45 tot 60 10 tot 13
Radijs 1 1/2 30 4 tot 5
Spinazie 1 1/2 30 tot 40 7 1/2 tot 10
Tomaten
(opgebonden) 1/2 tot 1 1/2 90 40 tot 45