De koning aller edelstenen
ALS sieraad kan hij dienen. Autowegen en landingsbanen helpt hij slipvrij maken. De industrie gebruikt hem op draaibanken, in boren en in machines om te slijpen en te polijsten. Wie is die „hij” met zoveel gebruiksmogelijkheden? De „koning der edelstenen” — de prachtige, veelzijdige diamant.
Diamanten behoren tot de meest begeerde edelstenen. Op 14 februari 1972 kreeg een mijnwerker in een mijn van Sierra Leone een diamant in het oog ter grootte van een kippeëi. Hij bleek de op twee na grootste diamant te hebben ontdekt die ooit was opgegraven en de grootste nog ongeslepen diamant die men kende. Ofschoon nauwelijks 227 gram zwaar, werd deze kostbare steen voor verscheidene miljoenen dollars verkocht.
Wat zijn diamanten? Waarom zijn ze zo waardevol? Hoe worden ze gevonden en omgevormd tot kostbare edelstenen en nuttige instrumenten voor de industrie?
Wat zijn diamanten?
Kijkt u naar een zwart roetvlekje op uw kleren of naar het grafiet in uw potlood, dan zien uw ogen dezelfde substantie als waaruit diamanten bestaan, namelijk . . . KOOLSTOF! De koolstofatomen waaruit een diamant is opgebouwd, zijn echter krachtig gebonden in een dicht aaneengesloten kristalrooster. Hierdoor verschilt diamant van grafiet, een andere natuurlijke vorm waarin koolstof voorkomt.
Hoe zijn diamanten ontstaan? Niemand weet daar iets met zekerheid over te zeggen. Doch het vermoeden bestaat dat dit gebeurde toen koolstof onder het aardoppervlak aan grote druk en hoge temperaturen kwam bloot te staan. Een vermoeden dat bevestigd lijkt te worden door het feit dat geleerden in onze moderne tijd in staat zijn geweest diamant te maken door grafiet bij een druk van meer dan 100.000 atmosfeer te verhitten tot een temperatuur van boven de 2750° Celsius.
Een van de dingen die diamant zo bijzonder waardevol maken, is de uitermate grote hardheid ervan. Diamant is het hardste mineraal dat in de natuur voorkomt. „Een diamant kan worden gebruikt voor het snijden van een andere diamant. Het enige andere materiaal waarmee diamant kan worden bekrast, is borazon, een kunstmatig verkregen stof die men voor het eerst in 1957 heeft vervaardigd”, aldus The World Book Encyclopedia. Deze hardheid is er de reden voor waarom diamanten behalve als schitterende edelstenen ook zoveel toepassing vinden in de industrie.
Zeldzaamheid is nog een ander aspect die de waarde van diamanten vergroot. Ze zijn 120-maal zeldzamer dan goud. Op sommige vindplaatsen moeten 250 ton aarde, grint en rotsen verwerkt worden om aan een totaalgewicht van slechts één of twee karaata aan diamanten te komen.
De waarde van een diamant hangt grotendeels af van zijn zuiverheid, dat wil zeggen, zijn vrijheid van verontreinigingen in de vorm van kloven, barstjes en plekken van ongekristalliseerde koolstof. De koning der edelstenen komt in tal van kleuren voor, het meest in geel en bruin. Maar er zijn ook diamanten die zwemen naar rood, groen, zwart en soms, hoewel zeldzaam, blauw. De meeste ruwe diamanten hebben acht zijden en vertonen de vorm van een dubbele piramide. Er zijn er ook met twaalf, vierentwintig, of achtenveertig zijden, anderen hebben een kubusvorm en zijn dus slechts zes vlakken rijk.
Vanonder het aardoppervlak
Veel diamanten vindt men in het zand of de kiezel van stroombeddingen of zeekusten. Onder het aardoppervlak zijn diamanten verborgen in pijp- of schoorsteenvormige rotsformaties gevuld met „blauwe aarde”, zo genoemd wegens het blauwe, kleiachtige uiterlijk. Eeuwenlang is het India geweest dat de wereld van diamanten voorzag, maar nu neemt Afrika ongeveer 80 percent van de wereld-diamantproduktie voor zijn rekening. Belangrijke diamantvelden bevinden zich ook in Rusland en Zuid-Amerika.
De diamanten uit de aarde halen en ze gereed maken voor industrieel of siergebruik vergt een aanzienlijke hoeveelheid werk. Eerst moet met bulldozers tonnen bovengrond worden verwijderd om bij de kiezel en rotslagen te komen waarin de diamanten verborgen zijn. Het diamant-bevattende materiaal wordt dan gewassen in grote bakken waarna een „concentraat” achterblijft. Met een krachtige waterstraal wordt daarna het concentraat over een zwak hellende, ingevette tafel gespoten. Het gesteente en de kiezel spoelen hierover heen, maar de zwaardere diamanten die het water afstoten blijven erin steken. Natuurlijk gaan bij dit proces diamanten verloren, zodat sommige mensen het derhalve tot hun beroep hebben gemaakt om de afval te kopen en dat te doorzoeken op kleine of gebroken stukjes diamant.
Na bijeengaring moeten de diamanten worden gesorteerd. Hiervoor zijn speciaal opgeleide sorteerders nodig. Pas na zeven jaar kan men zich een goede sorteerder noemen, iemand die precies weet in welke van de meer dan 2000 categorieën een diamant op grond van zijn grootte, kwaliteit, kleur en vorm thuishoort.
De bewerking van diamant — een nauwkeurig werkje
Het vermogen van een diamant om licht te reflecteren in een schitterende reeks van kleuren, is een automatisch bezit van deze steen; om dit vermogen tot zijn recht te laten komen, moeten deskundigen een diamant van een reeks „facetten” of kleine vlakjes voorzien. De „briljant” als standaardslijpvorm bezit achtenvijftig facetten. Licht dat door deze diamantfacetten naar binnen valt en door de „tafel”, het bovenfacet, naar buiten straalt, vertoont voor het gefascineerd toekijkende oog een regenboog van kleuren. Over de moeilijke kunst van diamant slijpen, schrijft de Encyclopedia Britannica (uitgave van 1974): „In elk stadium van de bewerking is grote vaardigheid nodig, maar met name geldt dit bij het aanbrengen van de facetten, aangezien de hoek waaronder de facetten worden geslepen exact juist moet zijn om te komen tot een maximale flonkering, terwijl vanwege de symmetrie hun grootte nauwkeurig is voorgeschreven.”
Vóór de „facettering” ondergaan grote diamanten eerst een kloving in kleinere diamanten. Dit is een lastig karwei. De diamanttekenaar bepaalt eerst hoe de kristallagen in de diamant zijn gelegen en geeft dan de lijnen aan waarvolgens de diamant mag worden gespleten. De klover snijdt nu langs een uitgekozen lijn een groef in de diamant, plaatst daarna de diamant in een houder en zet een stalen wig in de groef. Dan een tikje met de houten hamer en als alles goed is gedaan, splijt de diamant in tweeën. Bij vergissingen echter is het niet uitgesloten dat de diamant onder de handen van de klover verpulvert of zelfs explodeert. Hoe dat kan?
Een bekende Belgische diamantslijper vertelt:
„Soms bevat een diamant een klein belletje gas onder hoge druk. Tref een steen op de plaats van zo’n belletje, en een ontzaglijk duur sieraad explodeert en valt in stof uiteen.
Enkele maanden terug had ik een 5 1/2 karaats diamant ter waarde van 500.000 Belgische frank [ongeveer ƒ 35.000]. Er was een bijna onwaarneembaar foutje bij de hoek van een van de facetten en de koper stond erop dat dat zou worden gecorrigeerd. Nauwelijks had de steen de slijpschijf geraakt of hij spatte in duizend stukjes uiteen.”
Enkele beroemde diamanten
Zoals reeds gezegd, diamanten zijn zeer zeldzaam. Zo zeldzaam dat in de loop van alle eeuwen dat de mens ernaar heeft gezocht, slechts 400 grote exemplaren gevonden zijn. Daartoe behoort de beroemde Cullinan-diamant, die in ruwe staat 3106 karaat (621,2 gram) woog. Hieruit werden negen grote en 96 kleinere stenen geslepen. De Grote Ster van Afrika, die uit de Cullinan werd gehaald, is nog altijd ’s werelds grootste geslepen diamant, met een gewicht van 530,2 karaat.
De Koh-i-noor, een andere beroemde diamant, kwam na talloze verwisselingen van eigenaar uiteindelijk in Britse handen. Dat was in 1849. Zijn gewicht was toen 186 karaat, hetgeen na slijping werd teruggebracht tot 106. De Koh-i-noor werd in 1911 voor koningin Mary bestemd en is nu de centrale steen van de kroonjuwelen.
Ongeveer twee eeuwen geleden bracht een zekere Tavernier een zeldzame saffierblauwe diamant naar Frankrijk. Deze werd verkocht aan Lodewijk XIV en tot een driehoekige steen geslepen met een gewicht van 68 karaat. Na in 1792 gestolen te zijn, was hij onvindbaar. In 1830 echter verscheen de 44 1/2-karaats Hope-diamant op de markt. Werd hij uit de grotere Tavernier-diamant geslepen? Velen vermoeden van wel.
Zij die vastbesloten zijn „vlug rijk te worden”
Diamanten hebben hebzucht gewekt in menig hart, en daarmee ellende gebracht over het hoofd van velen. Talloze inboorlingen van Sierra Leone hebben al het leven verloren in de verraderlijke rivier de Sewa terwijl ze op de bodem van deze stroom op zoek waren naar grote diamanten. Nog velen meer zijn omgekomen bij inzakkingen in „diamant-pijpen”. Illegale mijnactiviteiten, smokkelen en omkoperij zijn gewoon wanneer het om diamanten gaat.
Handelaars hebben met knappe misleiding hun klanten trachten te bedriegen. Door bijvoorbeeld een gele diamant te dopen in een oplossing van kaliumpermanganaat, zodat de diamant overdekt raakt met een purperkleurige film die het geel neutraliseert en de diamant kleurloos of „wit” doet lijken. En witte diamanten zijn duurder dan gele.
Een man die het delven van diamanten al vele jaren de rug heeft toegekeerd en nu een volle-tijdprediker van Jehovah’s getuigen is, verklaarde: „Het zoeken naar diamanten krijgt iemand net zo in zijn greep als gokken. Meestentijds verlies je, energie en geld, maar altijd opnieuw word je gedreven door dat verlangen, die zucht, naar het vinden van de onvindbare ’grote’.”
Soms stapelen de problemen zich op wanneer men in het bezit is gekomen van een grote diamant. „Grote auto’s en grote diamanten hebben bepaalde dingen gemeen”, aldus een juwelier. „Ze zijn prachtig om te hebben, duur om te verzekeren en moeilijk om op te bergen.” Zo staat bijvoorbeeld in de verzekeringspolis van een rijke filmster dat ze haar 69,4 karaats edelsteen „niet meer dan 30 dagen per jaar” mag dragen. En draagt ze hem, dan gaat ze vergezeld van twee gewapende lijfwachten.
De verzorging van diamanten
Bent u in het bezit van een diamant, laat hem dan niet vallen of stoten tegen een hard oppervlak. Diamant mag dan het hardste mineraal zijn dat in de natuur bekend is, zo’n stoot of schok kan de edelsteen toch doen splijten of misschien losslaan uit de zetting waarin hij is vervat. Laat ook diamanten ringen, broches of oorhangers niet zomaar in een juwelendoosje met andere voorwerpen vallen. Ze kunnen deze bekrassen.
Een diamant kan smoezelig worden van vuil, vet of cosmetica. Houd uw diamant helder en flonkerend door hem van tijd tot tijd een bad te geven. Snipper wat stukjes zeep met een scheutje ammonia in ongeveer twee kopjes warm water. Borstel dan voorzichtig de edelsteen af met een zachte tandenborstel of een wenkbrauwborsteltje. Na afspoeling in lauwwarm water, in spiritus dopen om de restjes zeep te verwijderen en de steen daarna met een papieren zakdoek of zachte doek afdrogen. Het is het beste een diamanten ring af te doen bij het verrichten van huishoudelijke karweitjes of spitten in de tuin.
’Edelgesteenten’ behoren stellig tot de pracht van Jehovah’s natuurlijke schepping, zeker als het gaat om de koning van allen: de schitterende en nuttige diamant. — 1 Kron. 29:2.
[Voetnoten]
a Eén karaat komt overeen met 0,20 gram diamant.