Een toren met zijn top in de hemel
Door Ontwaakt!-correspondent in Canada
DAAR, in Toronto — zich majestueus ten hemel heffend, als een reuzenraket klaar voor de start, de naaldvormige neus in de ruimte priemend — staat een toren die werkelijk met zijn top tot „in de hemel” reikt! Men ervaart een gevoel van opwinding als men in ongeloof zijn ogen steeds hoger en hoger laat dwalen langs de imposante 553 meter die de toren oprijst, vijfmaal zo hoog als de Saturnus V-raket waarmee de Apollo 11 naar de maan werd geschoten. Wat onze blik in verbazing gevangen houdt is de „CN-Tower”, het hoogste vrijstaande bouwwerk ter wereld. („CN” is de afkorting voor Canadian National, een Canadese spoorweg- en communicatiemaatschappij in eigendom van de staat.)
Vanaf de vroegste momenten in de menselijke geschiedenis is de mens bezig geweest met het bouwen van torens ’die tot in de hemel reikten’, eerst met het oog op aanbidding, later voor militaire doeleinden (Gen. 11:1-9). Hoewel de eerste van deze torens waarvan wij berichten voorhanden hebben, een tempeltoren of ziggurat was die niet met een edel doel werd gebouwd, heeft de mens sindsdien met soms verbazingwekkende vindingrijkheid nuttige toepassingen voor torens weten te vinden. Sommige zijn alleen maar omwille van hun architectonische schoonheid en symmetrie neergezet, andere zijn om praktischer redenen ontworpen, om bijvoorbeeld steun te verlenen aan lange brugoverspanningen.
In een streven die beide laatste doeleinden met elkaar te verenigen, is de CN-Tower gebouwd — om zowel aangenaam te zijn voor het oog als een aantal praktische functies te vervullen. „De CN-Tower zal niet alleen indrukwekkend maar ook zeer praktisch blijken”, zo sprak de Canadese minister van mijnbouw, energie en natuurlijke hulpbronnen, D. McDonald, toen het werk aan de toren een aanvang nam.
En indrukwekkend is hij! Hebt u wel eens de Eiffeltoren in Parijs gezien? Plaats daar nog een Eiffeltoren bovenop en het topje van de C.N.-Tower zal zich nauwelijks 46 meter onder die dubbele hoogte bevinden. Of bent u wel eens boven op het Empire State Building in New York geweest? Dan bevond u zich nog maar op twee derde van de hoogte waarop de bovenste verdieping van deze toren zich bevindt. Ja, de C.N.-Tower is zo’n 120 meter hoger dan het hoogste kantoorgebouw ter wereld, de Sears Tower in Chicago (V.S.). Er zijn weliswaar TV-zenders die hoger zijn dan de 553 meter van de C.N.-Tower, maar ze moeten door staaldraden of andere uitwendige steunmiddelen in evenwicht worden gehouden, terwijl de C.N.-Tower een „vrijstaand” bouwwerk is — meer dan een halve kilometer hoog, een reus die de totale stadsomgeving van Toronto domineert.
Maar het is niet alleen de ontzagwekkende hoogte van de toren die indruk maakt. Ook de vorm is fascinerend. Vanaf zijn fundering in de vorm van drie raket-„vinnen” rijst de toren in omgekeerde Y-vorm gracieus en zich geleidelijk versmallend op tot een hoogte van ongeveer 335 meter, alwaar het lijnenspel aangenaam wordt onderbroken door een zeven verdiepingen hoog, cirkelvormig complex met een roterend restaurant en uitkijkposten, waarvoorbij het torenlichaam overgaat in een achtzijdige zuil, die nog eens 122 meter hoger stijgt tot een tweede uitzichtniveau. Dit geheel ten slotte wordt bekroond door een spits toelopende antennemast met een totale hoogte van 102 meter. De gracieuze eenvoud van deze sierlijke toren laat een onuitwisbare indruk achter op de geest.
Een wonder van techniek
’Hoe kreeg men al dat materiaal naar boven?’ vraagt u wellicht. Wel, dat was geen simpele zaak. Na een intensief geologisch onderzoek te hebben verricht, tot een diepte van wel 27 meter, begon men in februari 1973 met het graven van de bouwput, die een diepte bereikte van ruim 16,5 meter (de laatste 7,5 meter in rotsgesteente), hetgeen de verwijdering vergde van 56.000 ton leisteen. Het oppervlak van de bouwput werd daarna met natte jute bedekt, waarna een laag van dertig centimeter beton werd gestort om verwering van de rotsbodem te voorkomen. Daarbovenop werd een tweede laag beton gestort, 51 meter dik! En daarop de fundering, waarvoor 7070 kubieke meter beton nodig was.
Daarna volgde de storting van het Y-vormige torengedeelte en de achtzijdige kolom. Dit deed men met behulp van een „glijvorm”, die onder hydraulische druk geleidelijk aan hoger en hoger kroop met een snelheid van ongeveer zes meter per dag (!) en die door een ring van klimvijzels op de plaats werd gehouden; daarbinnen werd het beton tussen een reeds aangebrachte warwinkel van bewapeningsdraden en spankabels gespoten. Dit storten ging door tot 22 februari 1974, tot een hoogte van 446 meter, net onder het niveau van het bovenste uitzichtpunt. Op 21 maart 1974 werd een korte ceremonie gehouden ter ere van het bereiken van dit hoogste punt. Minstens 96.000 ton beton was er toen verwerkt, te zamen met 4500 ton bewapeningsstaal, 540 ton bouwstaal en 9070 ton (129 kilometer!) spankabel.
Deze ongewone methode van bouwen zorgde voor een technisch wonder. Bij bouwwerken van zulke hoogten rekenen bouwkundige ingenieurs op een afwijking van maximaal 7,5 centimeter uit de loodrechte stand. Met behulp echter van een reusachtig schietlood en optische precisie-instrumenten, waarmee geregeld controles werden verricht, was het mogelijk tot een afwijking van slechts 2,8 centimeter te komen!
Nog iets wat dagelijks moest worden gecontroleerd, was de neiging van het bouwwerk om bij het hoger worden te gaan wringen. Deze „wringingsoscillatie” zoals ze wordt genoemd, houdt naar men zegt verband met de rotatie van de aarde, waardoor op het noordelijk halfrond hoge, smalle bouwwerken de neiging vertonen om gedurende hun bouw tegen de klok in te gaan wringen. Op het zuidelijk halfrond is de wringing omgekeerd gericht. De hierboven genoemde instrumenten plus enkele waarnemingsstations op 300 meter afstand gaven aanwijzingen met betrekking tot eventueel noodzakelijke aanpassingen in het stort- en glijsysteem om deze wringing of torsie op te heffen. Een soliede bouwwerk was het resultaat.
Op dit alles verheft zich de meer dan 270 ton zware antennemast, die door een helikopter op zijn plaats werd gehesen. Het plan is om deze stalen zendmast te omgeven met een glasgewapende plastic koepel ten einde in de wintermaanden ophoping van ijs en sneeuw te voorkomen.
Sterkte en veiligheid
Is de toren sterk — en veilig? Zij die aan het project hebben gewerkt, menen stellig van wel. Aan sterkte en veiligheid werd meer dan gewone aandacht besteed, zoals wel blijkt uit de fundering en de manier waarop het beton werd gewapend. Bovendien heeft volgens Dr. R. A. Bandeen, president van de CN-Tower, N.V., het beton zelf een druksterkte van 420 kilogram per vierkante centimeter, ruimschoots boven de 350 kilogram per vierkante centimeter die in de bouwvoorschriften werd vereist. Naar men meent is dat ruimschoots voldoende voor de veiligheid. Een staf van technici en ingenieurs was dagelijks in een ter plaatse ingericht laboratorium werkzaam om de kwaliteit van het beton te testen.
Maar als nu eens een jumbo-straalvliegtuig de toren zou rammen? De bouwtechnisch deskundige van de toren, Dr. B. Thurlimann uit Zwitserland, staat ervoor in dat de schade aan de toren minimaal zou zijn. De gevolgen voor het vliegtuig zijn natuurlijk een andere zaak.
Zelfs met zware wind zal de top slechts een lichte zwaai vertonen. Bij storm heeft men reeds geconstateerd dat het restaurantcomplex nauwelijks 12,7 centimeter uit het lood zwaait — een uitwijking die bij windstoten met orkaankracht volgens sommige onderzoekers tot 61 centimeter zal kunnen oplopen. Dat lijkt heel wat, tot men hoort dat de top van de Ostankino-communicatietoren in Moskou (533 meter hoog) bij harde wind wel verscheidene meters heen en weer heeft gezwaaid!
Het geheim van de windvastheid van de CN-Tower bleek gelegen te zijn in zijn ontwerp en vorm. Windtunnel-expert Dr. A. Davenport gaf na het testen van diverse torenmodellen hierop het volgende commentaar: „Het heeft jaren gevergd om te ontdekken dat de vorm van een boom — vanaf een brede basis taps toelopend — de beste windbestendigheid biedt.” De mens blijft leren dat de geschapen dingen om hem heen van een grote Intelligentie getuigen.
Nut en doel
Maar waarom zo’n hoge kolos gebouwd? Was het een niet wat kostbare onderneming wanneer het alleen maar ging om het bezit van het hoogste vrijstaande bouwwerk ter wereld? Als eerste kan men hierop antwoorden dat de toren primair als communicatietoren is bedoeld. Toronto heeft namelijk net als alle steden met een groot aantal wolkenkrabbers problemen met de overbrenging van televisiebeelden, zoals het ontstaan van dubbele beelden doordat tv-golven op hun weg een lichte vertraging van de hoge gebouwen ondervinden. Men hoopt dat deze toren hoog genoeg zal zijn om dit kwalijke „spookbeeld”-effect op te heffen. Tevens is hij ontworpen om het bereik van bepaalde stations met 50 percent te vergroten.
Op een ander communicatienut wees N. J. MacMillan, voorzitter en president van het Canadian National Systeem, zeggend: „Met zijn mogelijkheden voor microgolfuitzending zal de Tower meehelpen de stroom van allerhande belangrijke zakeninformatie over Canada te versnellen, ik denk daarbij aan: computergegevens, weerkaarten en -inlichtingen, reserveringen voor vliegtuig en trein, en zelfs beursberichten.” Verbeterde communicatie ten gerieve van de gemeentelijke diensten werd door hem eveneens als een belangrijk nut van de toren aangetipt.
Dat alles is dan ook de reden voor de warwinkel van antennes die ter waarde van 7,5 miljoen gulden het bovenste deel van de toren sieren. Acht TV-kanalen en elf FM-stations zullen via de toren gaan uitzenden, zo is het plan.
De toren is ook ideaal voor bepaalde vormen van wetenschappelijk onderzoek. Men heeft de stellige verwachting dat hij ertoe zal kunnen bijdragen „bepaalde mysteries op bouwkundig en milieugebied die ingenieurs en onderzoekers nog steeds voor raadsels plaatsen, te ontrafelen”. De CN-Tower zal worden gebruikt door de Universiteit van Toronto, door de Nationale Raad van Onderzoek en door Milieubeheer Canada voor de plaatsing van instrumenten. Enkele intrekbare sprieten van 4,5 tot 9 meter lengte zullen op vier niveaus uit de toren steken „ter bevordering van de vliegveiligheid” en om „windsnelheid en luchtvervuiling” te meten, aldus een reportage in de Toronto Star. In diezelfde krant stond ook een programma van 500.000 gulden beschreven, waarbij zo’n 100 instrumenten zijn betrokken, om allerhande zaken, zoals bijvoorbeeld materiaalspanningen, te meten. Om de drie uur zullen de gegevens van de instrumenten door computers worden verwerkt.
De ontwerpers geloven bovendien dat het pijlvormige bouwwerk een belangrijke toeristische attractie zal gaan vormen, een „toren voor het volk”. De opening is gesteld op begin 1976. Het zeven verdiepingen hoge complex van aluminium en glas op 335 meter hoogte zal twee uitzichtterrassen bezitten, één achter glas, de ander in de open lucht, alsmede een roterend restaurant met een spectaculair uitzicht over 120 kilometer! En er zal voldoende ruimte zijn: 6500 vierkante meter. Het restaurant zal plaats bieden aan 400 mensen en de uitzichtterrassen aan nog eens 600 mensen. De uitzichtterrassen kunt u bereiken met een van de vier liften die u door de glazen voorwand van hun schachten een fascinerend schouwspel zullen bieden als ze in één minuut 400 meter de hoogte in schieten! En alsof dat nog niet genoeg is, staat er een inwendige lift klaar om u door de rest van de toren naar het bovenste uitkijkpunt, op 457 meter hoogte, te voeren.
Er zijn plannen in de maak om de toren tot het centrum van een herbouwd stadsgedeelte te maken, dat Metro Centre moet gaan heten. De bedoeling is dat de huidige spoorlijnen en remises plaats zullen maken voor een aantrekkelijk parklandschap en een woon- en zakencomplex van ongeveer 77 hectare. Ook een vergadercentrum moet tot de vele voorzieningen gaan behoren. De toren zelf zal volgens de plannen omhoog moeten gaan rijzen uit een spiegelend meer, gelegen in een mooi park. Een voetgangersbrug moet toegang gaan verschaffen tot de achter glaswanden gelegen rotonde, aan de voet van de toren. In hoeverre dit alles gerealiseerd gaat worden, zal de tijd moeten uitwijzen.
En dan zijn we bij nog een reden voor de bouw van deze toren aangeland: men hoopt dat hij flink wat geld in het laatje gaat brengen. Dat is natuurlijk altijd een van de belangrijkere redenen waarom zulke projecten ondernomen worden. Hoewel de kosten van de toren in de 75 miljoen gulden zullen lopen, rekenen de plannenmakers er al op dat hij jaarlijks 15 miljoen gaat opbrengen. Alleen de huur van de antennes zal jaarlijks reeds meer dan 2,5 miljoen opleveren. En daar komt dan natuurlijk de pachtsom van het „lucht”-restaurant en van de restaurants en winkels in de rotonde bij, terwijl ook de inkomsten van het liftgebruik met een verwachte stroom van 2 miljoen toeristen per jaar snel zullen oplopen.
Het staat zonder meer vast dat bij de bouw van deze toren heel wat vernuft, inventiviteit en overtuiging is komen kijken. Hard werk, lange uren, herzieningen en frustraties maken onvermijdelijk deel uit van dergelijke mammoetondernemingen. De originele vormgeving van het bouwwerk heeft visie, initiatief, moed en durf gevergd. Men hoopt dat veel van wat er is geleerd en nog zal worden geleerd, de mensheid ten goede zal komen. De bouw van de eerste toren, de tempeltoren van Babylon, geschiedde met een verkeerd motief en eindigde met een communicatieprobleem — een verwarring van talen. De bouwers van de CN-Tower hopen dat hun bouwwerk de communicatie zal verbeteren en zal bijdragen tot een vergroting van de menselijke kennis.