Behandel vuur met respect!

Door Ontwaakt!-correspondent in Japan

● Wat de gevaarlijke plaatsen zijn

● Hoe ongelukken te voorkomen

● Wat te doen bij brand

VUUR is als een vriend wanneer het onze maaltijden kookt, ons lichaam verwarmt, licht verschaft in de duisternis en een energiebron vormt waarmee wij ons over grote afstanden kunnen verplaatsen. Ja, het verricht een heleboel taken om te voorzien in dingen die nodig zijn of die ons leven aangenamer maken. Maar aan de andere kant kan het voor miljarden vernietigen en kan het hele wouden zwart blakeren. Ieder jaar maakt het alleen al in de Verenigde Staten een eind aan het leven van ongeveer 12.000 mannen, vrouwen en kinderen. Vuur kan een dodelijke vijand zijn.

Iets wat een dergelijk vermogen heeft om tot welzijn te dienen of grote schade aan te richten, is zeker een beschouwing waard, zodat wij het onze „vriend” kunnen blijven noemen. Of vuur onze vriend dan wel onze vijand is, hangt in grote mate af van de wijze waarop wij ermee omgaan, en van het feit of wij enige basiskennis hebben omtrent factoren die vuur veroorzaken.

Op natuurlijke wijze wordt vuur veroorzaakt door de bliksem. Lava uit vulkanen is een andere bron van vuur. Of onze vroege voorouders nu natuurlijke oorzaken nabootsten, of dat de kennis om vuur te maken hun door God werd gegeven, vuur is al duizenden jaren niet weg te denken uit het leven van de mens.

Bijbelverslagen laten zien dat de eerste man en vrouw bekend waren met vuur, want na hun uitdrijving uit de Hof van Eden plaatste God aan de oostzijde van de tuin „de cherubs en het vlammende lemmer van een zwaard dat onafgebroken rondwentelde” (Gen. 3:24). Vroeg in de menselijke geschiedenis werd Tubal-Kaïn een smeder van gereedschappen van koper en ijzer, een werk waarvoor intense hitte nodig is, daar ijzer pas bij ruim 1500 graden Celsius smelt. — Gen. 4:22.

Wat is vuur?

Hoewel de mens al duizenden jaren gebruik had gemaakt van vuur, was de ware aard ervan onbekend totdat proefnemingen door Antoine Lavoisier en anderen in de achttiende eeuw aantoonden dat bij vuur een chemische reactie een rol speelt waarbij zuurstof betrokken is. Zij bewezen dat er tijdens het verbrandingsproces in werkelijkheid zuurstof wordt toegevoegd, hoewel voordien anderen hadden gedacht dat vuur het resultaat was van het vrijkomen van een denkbeeldige stof, „flogiston” genaamd. Vuur wordt gedefinieerd als de warmte en het licht die afkomstig zijn van brandende stoffen.

Men onderscheidt nu vier ingrediënten die noodzakelijk zijn, wil er vuur ontstaan: brandstof, warmte, zuurstof en chemische reactie. Het is noodzakelijk dat wij begrijpen welke rol elk hiervan speelt bij het produceren van vuur, zodat wij dat inzicht kunnen gebruiken bij het voorkomen of blussen van ongewenst vuur. Slaat bijvoorbeeld de vlam in de pan, dan moeten wij om het vuur te doven het gas uitdraaien (de warmte wegnemen) en een deksel op de pan leggen (de zuurstof die het vuur voedt, wegnemen). Laten wij om beter te begrijpen waardoor vuur ontstaat, eens kijken naar deze vier basisvereisten.

BRANDSTOF: Onder de juiste omstandigheden zullen de meeste stoffen branden, ofwel zich met zuurstof verbinden in verbranding, een scheikundig proces waarbij warmte vrijkomt. (Herinnert u zich nog dat vuur warmte en licht is, voortgebracht door verbranding?) Maar de temperatuur waarbij dingen zullen branden, de ontbrandingstemperatuur genaamd, is voor iedere stof anders. Zo is bijvoorbeeld de ontbrandingstemperatuur van film, cellulosenitraat, slechts 137 graden Celsius. Voor wol is het 205 graden Celsius en voor krantepapier 230 graden Celsius.

WARMTE: Over het algemeen wordt de warmte verschaft door een uitwendige bron, zoals een lucifer of een vonk, en daarna ontwikkelt het vuur zelf genoeg warmte om te blijven branden. Als wij de temperatuur van een brandende stof verlagen tot beneden zijn ontbrandingspunt, dan zal het vuur uitgaan. Ook al bevat onze adem de zuurstof die nodig is om een vuur gaande te houden, toch voeren wij door op een brandende lucifer te blazen de warmte sneller af dan dat ze geproduceerd wordt, en het vuur gaat uit. Soms wordt er in stoffen, zoals een hoop met olie doordrenkte lappen, voldoende warmte ontwikkeld om ze te laten ontvlammen. Dit wordt zelfontbranding genoemd. Bepaalde bacteriën in vochtig hooi kunnen er de oorzaak van zijn dat de temperatuur snel stijgt, waardoor het hooi gaat branden, wat tot verlies van waardevol voedsel kan leiden, en mogelijk zelfs van opslagplaatsen en vee. Deze warmtebronnen kunnen niet worden genegeerd wanneer wij aandacht willen schenken aan brandpreventie en beveiliging.

ZUURSTOF: Hoewel er andere chemicaliën zijn die zich met brandstoffen kunnen verbinden om warmte te ontwikkelen, is zuurstof de meest algemene. Dat er zuurstof nodig is om een vuur brandende te houden wordt getoond door het feit dat brandstoffen die in vacuüm worden verhit, niet zullen branden.

CHEMISCHE REACTIE: Er zijn bepaalde omstandigheden waaronder brandstoffen geen vlam zullen produceren, zelfs al zijn brandstof, warmte en zuurstof aanwezig. Als bijvoorbeeld het percentage aardgas in lucht niet tussen ongeveer 4 en 15 percent ligt, zal er geen vlam worden geproduceerd.

Het verbrandingsproces kan worden geïllustreerd door de vlam van een kaars nader te bezien. De was brandt niet rechtstreeks, maar in plaats daarvan gaat de verhitte was over in gas, dat in de pit opstijgt en verbrandt. U kunt dit nagaan door een kaars die enige tijd heeft gebrand, uit te blazen. Haal daarna een aangestoken lucifer door de uit de pit omhoogkringelende rook. Dan zal er een vlam langs de rook omlaagschieten naar de pit en de kaars opnieuw aansteken. In de vlam zijn drie gebieden te onderscheiden: (1) het donkere binnenste gedeelte waar geen verbranding plaatsvindt en (2) een tussenliggende laag waar de verbranding niet volledig is, en die bestaat uit waterstof en koolmonoxide, welke gassen geleidelijk terechtkomen in (3) de buitenkegel waar de verbranding volkomen is.

Zou het geen goed idee zijn om met de ingrediënten voor vuur in gedachten eens thuis of op uw werk rond te kijken of u misschien niet de weg effent voor een beginnend brandje?

Drie stappen om een ramp te vermijden

Houd bij het controleren in gedachte dat geen twee branden precies gelijk zijn. Het is dus niet mogelijk alle omstandigheden te behandelen. Wij moeten op een aantal plaatsen letten waar de kans op het ontstaan van brand het grootst is, willen wij allen in ons gezin helpen zich rekenschap te geven van brandbeveiliging.

In het algemeen gesproken zijn er drie stappen nodig om ons te helpen brand bij ons thuis te voorkomen. Deze zijn: (1) Zorg voor een ordelijke huishouding; (2) ontwikkel veilige gewoonten; en (3) maak van tevoren plannen.

De keuken controleren

De keuken is de gevaarlijkste plaats in huis. Meestal ontstaan branden hier. Vooral het gasstel en andere kooktoestellen kunnen gevaar opleveren. Er moet derhalve speciale zorg aan worden besteed om ze in goede staat te houden en ze op een veilige manier te gebruiken. Het komt werkelijk aan op een ordelijke huishouding. Bevinden zich boven het gasstel brandbare materialen die door de opstijgende hitte of vlammen in brand zouden kunnen vliegen? Gordijnen die boven een gasstel waaien, kunnen plotseling de hele keuken in een vuurzee veranderen.

Een ordelijke huishouding omvat ook het vetvrij houden van het gasstel en de omgeving ervan. Warmte en zuurstof zijn er al, en vet kan als brandstof dienen voor een ongewenste brand.

Ontwikkel veilige gewoonten. Verkeren apparaten zoals ijskasten, broodroosters en ovens in goede staat? Gebruikt u alleen zekeringen van de geadviseerde waarde?

Als een pan met vet vlam vat, probeer die dan nooit het huis uit te dragen, of het vuur met water te blussen; deze handelingen zullen de zaak alleen maar verergeren. Draai eerst het gas uit. Probeer dan de vlammen met een deksel te verstikken, waarbij u ervoor oppast uzelf niet te branden, en erop let dat uw kleren niet te dicht bij het vuur komen.

Een waarschuwing: Bij ongeveer 20 percent van alle slachtoffers bij branden zijn kinderen onder de vijf jaar betrokken; ontwikkel dus veilige gewoonten om hen tegen vuur te beschermen. Zorg ervoor dat handvaten van pannen niet buiten het gasfornuis uitsteken, waar kleine kinderen erbij zouden kunnen. Riskeer geen tragedie door een koektrommel boven het gasstel op te bergen. Houd lucifers en aanstekers buiten het bereik van kinderen. Vuur is geen speelgoed en het is nooit te vroeg om kinderen respect voor vuur bij te brengen.

Daar de meeste branden in huis in de keuken beginnen, is de raad van vele autoriteiten op het gebied van brandpreventie dat elk gezin in de buurt van de keuken een handbrandblusapparaat heeft. Een koolzuursneeuwapparaat is een veelzijdig type dat doeltreffend is bij alle soorten brand, zoals (A) papier, hout, gordijnen, enzovoort; (B) brandbare vloeistoffen, zoals vetten, verf, oplosmiddelen, enzovoort; (C) onder stroom staande uitrusting, zoals kapotte bedrading, versleten elektrische snoeren, enzovoort.

Elk lid van het gezin zou moeten weten hoe hij de brandblusser moet gebruiken. De gelegen tijd om de instructies te lezen en erachter te komen hoe een brandblusser werkt is NIET als de brand reeds uitgebroken is.

Als een brand in de keuken niet snel kan worden geblust, moet eerst ieder lid van uw gezin het gebouw verlaten. Bel daarna, vanaf een veilige plaats, de brandweer.

De bijgaande tabel geeft enkele van de meest algemene oorzaken van brand in de keuken weer, alsook wat u kunt doen om het ontstaan ervan te voorkomen, of het vuur te blussen.

Andere plaatsen veilig houden

In de rest van het huis of de flat zijn verwarmingstoestellen waarschijnlijk de hoofdschuldigen bij het ontstaan van branden. Of u nu centrale verwarming hebt of een kachel in de kamer, er moet zorg aan worden besteed om de warmtebron in goede staat te houden, en voorzichtigheid bij het gebruik is geboden. Laat u de verwarmingsketel — alsook de afvoerpijpen, de schoorstenen en de ruimte rondom de ketel — regelmatig door een bekwaam onderhoudsman controleren en schoonmaken?

Vooral bij verwarming per kamer is gevaar aanwezig omdat het vaak om open vuur gaat, en de afstand tot muren en brandbare materialen groot genoeg moet zijn. De plaats waar het verwarmingstoestel staat, is van belang omdat het misschien gemakkelijk omvergelopen of -gestoten kan worden. Het is ook verstandig om draagbare kacheltjes voor het naar bed gaan uit te doen.

Hier in Japan, waar iedere dag gemiddeld 30 mensen door brand de dood vinden of gewond raken, wordt op zeer grote schaal gebruik gemaakt van draagbare kacheltjes. Om tegen de gevaren ervan te waarschuwen, zijn er in de meeste gemeenschappen regelingen getroffen dat er iedere avond op een vastgestelde tijd vrijwilligers door de straten lopen die met een bel rinkelen of houten stokken op elkaar slaan. In sommige streken rijdt de brandweer met de brandweerauto de straten op en neer, waarbij zij de sirene laten loeien en omroepen de kachels uit te zetten. Als de gemeenschap zich voortdurend bewust is van de gevaren van brand zal dit er ongetwijfeld toe bijdragen het jaarlijkse tragische verlies ten gevolge van branden in huis te verminderen.

Behalve verwarmingstoestellen zijn er nog andere dingen in huis die beschouwd moeten worden. Roken en het achteloze gebruik van lucifers veroorzaken bijvoorbeeld ongeveer 25 percent van alle branden waarvan de oorzaak bekend is, wat ieder jaar in de Verenigde Staten neerkomt op 200.000 branden en 1200 doden.

Ook een televisietoestel produceert veel warmte, en als er niet gezorgd is voor voldoende ventilatie om de warmte af te voeren, kan de temperatuur oplopen en brandbaar materiaal dicht bij de tv zou kunnen ontvlammen. Als er draden verteerd zijn, moet u daar onmiddellijk aandacht aan schenken.

Als er brand uitbreekt en iemands kleren vatten vlam, laat het slachtoffer dan niet lopen; dit wakkert de vlammen alleen maar aan en laat zijn kleren harder branden. Gooi het slachtoffer op de grond en wikkel hem in een jas, een vloerkleed of een deken om het vuur te verstikken.

Veilige gewoonten in opslagruimten

Hebt u een of andere opslagruimte, zoals een kelder, een garage, of een kast in uw huis? Dampen van verfverdunners, benzine, en andere licht ontvlambare vloeistoffen in besloten ruimten kunnen een oorzaak zijn van een gevaarlijke explosie en een brand. Worden deze vloeistoffen allemaal in afgesloten, metalen blikken bewaard? Zorgt u voor goede ventilatie wanneer u deze artikelen gebruikt?

Afval of poetsdoeken die op een hoop in een voorraadruimte liggen, kunnen door zelfontbranding in brand vliegen. Door dergelijke aangelegenheden in huis goed te regelen zal dit gevaar uit de weg worden geruimd.

Maak van tevoren plannen

Brandweermannen raden elk gezin aan van tevoren plannen te maken voor een vluchtweg waarlangs het gezin bij brand kan ontsnappen. Het is te laat om dit te doen als de brand eenmaal woedt. Werk een eerste vluchtweg uit, en een vervangende voor het geval dat de eerste geblokkeerd is. Oefen dit dan, zodat allen weten wat zij moeten doen. Spreek van tevoren buiten een verzamelpunt af zodat allen zullen weten wanneer iedereen uit het huis is. Er zijn mensen omgekomen omdat zij opnieuw een brandend huis binnengingen om kinderen te redden die al veilig buiten waren. Is iedereen eenmaal buiten, keer dan niet terug om te proberen waardevolle bezittingen te redden. Dit zou u uw leven kunnen kosten.

Al duizenden jaren heeft de mens geprofiteerd van de gave van het vuur. Het kan zich echter als een genadeloze vijand tegen ons keren. De bijbelschrijver Jakobus verklaarde: „Ziet! Hoe weinig vuur is er nodig om zo’n groot bos in brand te steken!” (Jak. 3:5) Het is voor ons eigen bestwil en voor dat van ons gezin als wij respect hebben voor het potentiële gevaar van vuur en veilige gewoonten in het gebruik ervan aankweken. Zal vuur uw vriendelijke dienaar blijven, of zal het zich als een dodelijke vijand tegen u keren? Dit hangt sterk af van de wijze waarop u het behandelt.

[Tabel op blz. 14]

BRAND IN DE KEUKEN

Oorzaken Remedies en preventie

1. Vlam in de pan 1. Vuur met deksel verstikken