Waarom zijn ze zo kostbaar?
Door Ontwaakt!-correspondent in Zimbabwe
MEN kan niet in Zimbabwe wonen zonder de uitbundige verscheidenheid aan stenen op te merken die in cadeauwinkels en juwelierszaken worden aangeboden. Toen ik onlangs een hanger voor mijn vrouw kocht, begon ik mij af te vragen waarom edelstenen nu eigenlijk zo kostbaar zijn. Daarom ben ik later met een paar vragen naar een edelsteenkundige gegaan.
„Worden al die stenen als echte edelstenen beschouwd?” vroeg ik.
„Strikt genomen niet”, antwoordde hij. „Diamanten, robijnen, smaragden en saffieren — en parels moet ik dan eigenlijk ook noemen — worden tot de edelstenen gerekend. De andere zijn feitelijk halfedelstenen, al is dat onderscheid tegenwoordig niet meer zo gangbaar.”
„Maar hoe komt het dat ze zo kostbaar zijn? Het lijken toch net stukjes glas!”
Hoe het komt dat ze kostbaar zijn
„Ze lijken misschien wel op glas, maar de atomen waaruit edelstenen bestaan, zijn in een regelmatig patroon geordend. Glas daarentegen bestaat uit willekeurig gerangschikte atomen. Eén expert heeft het verschil tussen edelstenen en glas eens vergeleken met het verschil tussen een bataljon soldaten in het gelid bij een parade en een gewone mensenmenigte.
En hoe het nu komt dat ze kostbaar zijn”, vervolgde hij, „ze zijn natuurlijk prachtig, hoewel het een kwestie van persoonlijke smaak kan zijn welke stenen het mooist zijn. Maar bedenk ook eens wat het kost om de stenen te vinden. Iemand moet weten waar hij naar moet zoeken, als hij op deze mineralen uit is en er gaat heel wat tijd in zitten. Het kan verschrikkelijk duur zijn om ze uit de aarde op te delven.”
„Zijn er hier in Zimbabwe ooit diamanten gevonden?” onderbrak ik hem.
„In 1903 zijn er diamanten gevonden in Somabhula, maar niet in voldoende hoeveelheid om ontginning op grote schaal te rechtvaardigen. Er worden hier echter wel andere kostbare stenen gedolven. De bekende Sandawana-smaragden bijvoorbeeld hebben een uitzonderlijk hoge kwaliteit en waarde. Ook aquamarijn wordt hier gedolven, een doorschijnende steen in een lichtblauwe kleur, die een hoge waarde heeft. Er zijn wel kleine hoeveelheden robijn en saffier te voorschijn gekomen. Maar de variëteiten van kwarts (een mineraal dat overal verspreid in Zimbabwe voorkomt), zoals amethist, citrien en jaspis, zijn heel algemeen. Mtoroliet, de inheemse naam voor een bepaalde vorm van cryptokristallijn kwartsiet, vertoont groene vlekken door de aanwezigheid van chroom. Doordat deze steen alleen in Zimbabwe wordt gevonden, is hij populair geworden bij de toeristen, die graag een bijzonder aandenken aan dit land mee naar huis willen nemen.”
„Maar hoe kan men het verschil tussen sommige van die stenen zien? Ze lijken zo sterk op elkaar”, merkte ik op.
„De edelsteenkundige heeft een aantal tests tot zijn beschikking. Dompel bijvoorbeeld zowel citrien als topaas — twee op elkaar lijkende stenen — in methyleenjodide en dan ziet u dat topaas zinkt, maar citrien gemakkelijk blijft drijven. Ook de hardheid gebruiken wij als criterium. Op diamant kan men alleen krassen maken met een andere diamant. De naam is tussen haakjes ontleend aan een Grieks woord dat ’onoverwinnelijk’ betekent, omdat men in de oudheid meende dat het tegen iedere klap bestand was.
Dat moet die Nederlandse diamantslijper in het begin van deze eeuw beslist ook gedacht hebben. Hij werkte aan de grootste diamant die ooit gevonden is — de Cullinan-diamant, die door de regering van Zuid-Afrika aan koning Edward VII was aangeboden. Wekenlang was hij bezig om uit te zoeken hoe de steen op de voordeligste manier kon worden gekloofd. Ten slotte plaatste hij zijn mes op de steen en gaf er met een stalen stang een flinke klap op. Het mes brak! Niettemin is hij er uiteindelijk in geslaagd de steen te kloven en er 105 briljanten uit te halen. De grootste van de stenen siert de Britse kroonjuwelen.”
„Tegenwoordig”, voegde hij eraan toe, „zaagt men diamanten door gebruik te maken van diamantstof in olijfolie op het scherp van uiterst dunne schijven van fosforbrons.”
Ik begon te beseffen waarom duurzaamheid een steen zo kostbaar maakt. Ga maar na, een dure diamant gaat vrijwel een eeuwigheid mee. Ik vernam echter dat niet alle edelstenen zo hard zijn. Opaal en turkoois bijvoorbeeld zijn iets zachter dan zand en kunnen beschadigd worden door het krassen van het zand dat zich in gewoon stof bevindt. Inkt, vet of zelfs water kan turkoois of parels beschadigen. Maar zijn er nog andere factoren die van invloed zijn op de marktwaarde van edelstenen?
„Enige jaren geleden”, zei mijn deskundige vriend, „was bij de dames de kleur violet in de mode. En dus kwam de amethist een tijdlang op de voorgrond als bijpassende edelsteen. Soms wordt de markt beïnvloed door de voorkeur van een of andere beroemdheid, of van de juwelen die bij een vorstenhuwelijk worden gedragen. Uiteindelijk neemt de vraag weer af, en krijgen de stenen hun normale prijs terug. Zeldzaamheid speelt ook een rol.”
Kostbaar maar praktisch
„Zijn er ook praktische toepassingsmogelijkheden voor edelstenen?” vroeg ik.
„O ja, zeker. Robijn en saffier worden gebruikt in grammofoonnaalden. Diamant wordt in de industrie gebruikt om te snijden en te schuren. Horlogemakers gebruiken al sinds jaar en dag juwelen als lagerstenen. En dank zij het gebruik van kwartskristallen zijn de elektronische horloges en klokken nu zelfs nog nauwkeuriger. Vanwege de grotere hardheid en doorschijnendheid voor ultraviolette stralen, worden er nu kwartslenzen gebruikt in de precisiefotografie. Kwarts kan ook worden verhit tot kwartsglas, dat heel nuttig is in de keuken en het laboratorium, omdat het bestand is tegen plotselinge en ongelijkmatige verhitting. Verder kan het worden uitgetrokken tot dunne, zijdeachtige draden die niet kronkelen zoals zijde. Daardoor is het uitermate geschikt voor heel nauwkeurige experimenten.”
Na die opmerking van de drukbezette edelsteenkundige bedankte ik hem hartelijk voor ons verhelderende gesprek. Wanneer ik nu naar edelstenen kijk, heb ik niet alleen een grotere waardering voor hun waarde, maar ook voor de Schepper, die ze de mensheid ter beschikking heeft gesteld. — Ps. 104:24.