Besnijdenis bij meisjes en vrouwen — Waarom?

„KLINIEK in Londen besnijdt vrouwen!” Nog niet zo lang geleden werd het publiek in Engeland en elders opgeschrikt door krantekoppen als deze. De lezers vernamen dat artsen in de deftige Londense Harley Street operaties hadden verricht waarvan de meesten van hen nog nooit gehoord hadden: besnijdenis bij vrouwen.

Toch is besnijdenis bij meisjes en vrouwen in enkele andere delen van de wereld, vooral in Afrika, heel gewoon. Het gebruik is minstens 2000 jaar oud en is in alle vijf werelddelen wel te eniger tijd beoefend. Naar schatting bedraagt het aantal thans levende besneden vrouwen zo’n zeventig miljoen.

Als u in een land woont waar de meisjes niet besneden worden, vraagt u zich misschien af wat deze gewoonte inhoudt en waarom men het doet. Als het in uw omgeving wel gebeurt, hebt u zich misschien afgevraagd: ’Moet ik mijn dochter laten besnijden?’ Buren, familieleden en alleen al het gewicht van een langgevestigde traditie kunnen ouders ertoe pressen zich in het gebruik te schikken. Toch brengt deze ingreep risico’s mee. Voordat ouders erin toestemmen, dienen zij derhalve goed over de kwestie na te denken. Zij dienen precies na te vragen wat de ingreep inhoudt, wat het doel ervan is en wat de risico’s zijn. Wat is dus besnijdenis bij meisjes?

Wat is het?

Meestal wordt „besnijdenis” gebruikt als aanduiding voor de circumcisie, het „rondom snijden”, dat bij een jongen gebeurt. Bij een meisje is de ingreep meer een excisie, een „uitsnijding”, dat wil zeggen dat de clitoris geheel of gedeeltelijk wordt weggesneden, en misschien ook de labia minora, de binnenste schaamlippen, worden verwijderd. Deze operatie, die wordt uitgevoerd bij meisjes van een week tot tien jaar of ouder, is de lichtste vorm van besnijdenis bij meisjes.

Maar er is een nog ingrijpender operatie, infibulatie genaamd. Hier volgt een beschrijving van een infibulatie bij een klein meisje in Djibouti. „De oude vrouw pakt haar scheermes en snijdt de clitoris uit. Dan volgt de infibulatie: het mes snijdt van boven naar beneden langs de kleine [schaam]lip en schraapt dan het vlees van de binnenzijde van de grote lip . . . Vervolgens brengt zij een papje aan en verzekert het verkleven van de grote lippen door [ze te krammen met] acaciadoorns.” (Uit Minority Rights Group, Report No. 47, aangehaald in The Economist.) Het littekenweefsel sluit de vagina vrijwel geheel af en wanneer het meisje trouwt moeten de lippen, misschien met een scheermes, weer geopend worden.

De operatie is gevaarlijk

Beide operaties zijn pijnlijk en gevaarlijk. Onlangs kwam in Frankrijk een uit Mali afkomstige man voor de rechter toen zijn drie maanden oude dochtertje bijna gestorven was nadat hij een excisie bij haar had verricht. Hoeveel kinderen sterven er aan de operatie? Er zijn geen statistieken beschikbaar, maar er moeten veel slachtoffers vallen, aangezien de operatie over het algemeen wordt uitgevoerd door vrouwen die geen kennis hebben van de juiste hygiëne en vaak geen verdoving gebruiken. In 1982 berichtten de kranten dat president Moi van Kenia het gebruik in zijn land verboden had nadat daar veertien kleine meisjes gestorven waren.

Als een meisje de operatie overleeft, staan haar nog meer gevaren te wachten. Een rapport van de UNESCO somt er enkele op: zware shock als gevolg van angst en pijn; moeilijk te stelpen bloeding; tetanus en andere infecties; pijnlijke menstruatie tijdens de puberteit; infectie wanneer de littekens na het huwelijk verbroken worden; moeilijkheden bij de bevalling. Het tijdschrift World Health voegt eraan toe: „De permanente verandering in de vrouwelijke geslachtsdelen, de vorming van dermoidcysten en de ontwikkeling van blaasfistels, alsmede andere pathologische toestanden . . . kunnen de normale seksualiteit beïnvloeden en de huwelijksbetrekkingen verstoren, en kunnen leiden tot onvruchtbaarheid of uitlopen op echtscheiding.”

Ja, het is een riskante procedure. Waarom doen ouders het dan?

’Het is altijd zo gedaan’

Op sommige plaatsen gaat het gebruik vergezeld van bijgelovige riten, maar naar het schijnt stelt geen enkele religie het uitdrukkelijk verplicht. Het wordt gedaan door leden van verschillende religies, waaronder die van de christenheid.

Sommigen beschouwen de operatie als noodzakelijk om de seksuele neigingen van een vrouw te beteugelen of om haar echt vrouwelijk te maken (omdat men de clitoris als een te mannelijk orgaan beschouwt). Een Egyptische moeder legde het een onderzoeker als volgt uit: „Wij worden besneden en staan erop onze dochters te laten besnijden omdat wij geen mengsel van man en vrouw willen hebben. De vrouw moet echt vrouwelijk zijn en de man moet mannelijk zijn. Iedere vrouw moet besneden worden zodat ze niet oversekst wordt en de hele tijd opgewonden is.” Zij vervolgde: „Het is een schande als je niet besneden bent. Wij zijn geen buitenlanders; alleen buitenlanders worden niet besneden.”

Het in Ivoorkust verschijnende tijdschrift Ivoire Dimanche spreekt de veronderstelling uit dat het besnijden van meisjes een inwijdingsrite is: „Excisie werd een sociale daad waardoor het jonge meisje tot de groep der vrouwen toetrad of eenvoudig een vrouw werd.” Ook bestaat de gedachte dat besnijdenis bij vrouwen voordelen voor de gezondheid heeft. Twee Nigeriaanse vrouwen wendden zich tot een arts in Engeland met het verzoek hen te besnijden. De ene kon maar niet in verwachting raken en de andere had haar baby met een keizersnede moeten krijgen. Beiden waren van mening dat de oorzaak van hun problemen was dat zij als kind niet besneden waren.

Sommigen houden vol dat besnijdenis bij meisjes een noodzakelijke hygiënische maatregel is, terwijl anderen beweren dat de kuisheid van een meisje erdoor wordt beschermd. Ook wordt gezegd dat de uitwendige geslachtsdelen van de vrouw „smerig en afzichtelijk” zijn en dat besnijden „een poging [is] om het lichaam glad en daarmee rein te maken”. Men beweert dat een man niet met een onbesneden meisje zou willen trouwen. Toch staan dikwijls niet de mannen maar juist de vrouwen erop de gewoonte in stand te houden. Gewoonlijk worden er regelingen getroffen door de moeder of door vrouwelijke bloedverwanten en wordt de operatie door een vrouw uit de omgeving uitgevoerd. De Sunday Times Magazine bericht dat de operatie, die in de Soedan bij de wet verboden is, daar „wordt uitgevoerd middels een onwettige samenzwering van vrouwen onderling”.

De waarheid is dat de oorspronkelijke redenen voor het besnijden van meisjes allang vergeten zijn en dat de voornaamste reden waarom het nog steeds gedaan wordt, is dat ’het altijd zo is gedaan’. Als ouders hun kinderen niet laten besnijden, kan het zijn dat de grootouders er wel iets op vinden om het gedaan te krijgen. Soms vragen onbesneden kleine meisjes aan hun ouders hen te besnijden omdat zij net als de anderen willen zijn.

Internationale instellingen zoals de Wereldgezondheidsorganisatie en de UNESCO raden besnijdenis bij meisjes ten sterkste af, maar sommigen beschouwen die krachtsinspanningen als een inbreuk op hun persoonlijke aangelegenheden. Twee Afrikaanse vrouwen deelden het nieuwsblad The Globe and Mail mee: „Het betekent een overgangsrite voor meisjes en zo moet het blijven. Het is onze zaak en wij bepalen wat wij willen behouden en wat wij willen afschaffen.”

Het christelijke standpunt

Ouders moeten al deze meningen afwegen om hun eigen standpunt inzake het besnijden van meisjes te bepalen. Voor christelijke ouders is er nog een vraag: Is het besnijden van meisjes in overeenstemming met bijbelse beginselen?

Volgens de Schrift moest elke mannelijke Israëliet besneden worden als een teken van het verbond tussen Jehovah en de kinderen van Abraham (Genesis 17:10-14; Leviticus 12:2, 3). De zonen van christelijke ouders behoeven echter niet besneden te worden (Galáten 5:6). Daarom hoeven dochters van christelijke ouders zeker geen excisie of infibulatie te ondergaan. Is het besnijden van meisjes dan alleen een kwestie van het geweten?

Sommige regeringen hebben het gebruik verboden. In die landen dienen christenen de wet te gehoorzamen en hun dochters niet te besnijden (Romeinen 13:1-5). Maar als het nu de gewoonte is meisjes te besnijden en de wet het niet verbiedt? Bedenk dat het een gevaarlijke operatie is. Er sterven kleine meisjes aan. Volgens de bijbel zouden wij bloedschuld op ons kunnen laden als wij met opzet iemands leven onnodig in gevaar brengen. (Vergelijk 1 Kronieken 11:17-19.) Christelijke ouders zullen geen bloedschuld op zich willen laden door het leven van hun dochters op deze wijze in gevaar te brengen. — Psalm 51:14.

Ook is de besnijdenis bij meisjes bijzonder pijnlijk. Het mentale en lichamelijke leed dat erdoor wordt veroorzaakt, kan zich gedurende de hele tienerleeftijd, ja nog in het huwelijk en zelfs tijdens de bevalling doen gelden. Is dit de manier waarop liefhebbende ouders hun kinderen behandelen? Neen. Christelijke moeders ’koesteren hun eigen kinderen’ (1 Thessalonicenzen 2:7). Christelijke ouders ’geven goede gaven aan hun kinderen’ (Matthéüs 7:11). Besnijdenis bij meisjes mag dan een oude traditie zijn, maar het is geen ’goede gave’.

Artsen kunnen geen voordelen aan de operatie ontdekken. Hygiënische redenen zijn er evenmin voor aan te wijzen. Bij de Israëlieten maakte persoonlijke reinheid deel uit van hun aanbidding, en toch gebood Jehovah hun niet hun dochters te besnijden. En het bewaren van de kuisheid van een meisje? Hier geldt een zelfde argument. Jehovah gebiedt christelijke vrouwen bescheiden te zijn, maar hij heeft niet gezegd dat daartoe een besnijdenis nodig was (1 Timótheüs 2:9). Bovendien is er geen enkel bewijs dat de operatie een meisje vrouwelijker maakt. Integendeel, het verminkt en misvormt haar geslachtsorganen.

Zeker, de besnijdenis bij meisjes is een reeds lang bestaand gebruik, en gebruiken mag men respecteren indien ze het geweten van een christen geen geweld aandoen. Maar zou het uw geweten geen geweld aandoen uw dochter aan onnodig lijden te onderwerpen? Zo dacht een christelijke ouderling in het Afrikaanse land Burkina-Faso erover.

Hij bracht een bezoek aan zijn geboortedorp, en tijdens zijn verblijf daar drongen zijn ouders er bij hem op aan zijn negenjarige dochtertje naar het dorp te brengen of te sturen zodat zij besneden kon worden. Vriendelijk, maar standvastig en moedig legde de Getuige uit wat de medische en schriftuurlijke redenen waren om zich niet aan dit gebruik te houden. Hoewel het enige wrijving in de familie veroorzaakte, bleef hij vasthouden aan zijn beginselen en zorgde hij ervoor dat het kind niet besneden werd. Het gezin van deze Getuigen besloot hun kinderen niet zonder geleide naar het dorp te laten gaan zodat zij niet gedwongen konden worden zich aan te passen aan gebruiken waartegen hun ouders gekant waren.

Deze rijpe christen toonde aan hoe kennis in combinatie met diepe liefde ouders de moed en de wijsheid schenkt om voor hun kinderen te doen wat juist is. Andere christelijke ouders doen er goed aan zijn voorbeeld te volgen.

[Inzet op blz. 26]

Artsen kunnen geen voordelen aan de operatie ontdekken

[Inzet op blz. 27]

Besnijdenis bij meisjes mag dan een oude traditie zijn, maar het is geen ’goede gave’

[Illustraties op blz. 25]

Zou het uw geweten geen geweld aandoen uw dochter aan onnodig lijden te onderwerpen?