Een steen die een raadsel oploste

In het British Museum in Londen zult u in de Egyptische Galerij vaak bezoekers aandachtig naar een zwartbasalten steen zien kijken. Waarom intrigeert die zo veel mensen? Eeuwenlang had het ingewikkelde beeldschrift (hiërogliefen) dat deskundigen in Egyptische graven en op monumenten hadden aangetroffen, hen voor een raadsel gesteld. Die steen werd de sleutel tot het begrijpen van dat schrift en de inscripties. Hij kwam bekend te staan als de Steen van Rosette (van Rasjid in Egypte, vertaald met Rosette).

Op de steen staat dezelfde tekst in drie verschillende schriftsoorten. Een ervan is Grieks en kon vertaald worden. Een andere is het oude Egyptische hiërogliefenschrift en de derde een cursieve vorm daarvan. Het heeft de Fransman Jean François Champollion 23 jaar gekost om de inscripties te ontcijferen. En wat staat er op de steen te lezen?

Hij wordt gedateerd op het negende jaar van Ptolemaeus V (omstreeks 196 v.G.T.) en is een van de vele inscripties waarin een heerser wordt verheerlijkt. Hij verkondigt onder andere de vroomheid van Ptolemaeus V jegens de goden, looft hem omdat hij „de tempels van de stieren Apis en Mnevis en van de andere heilige dieren” heeft gerestaureerd en beschrijft hem als „Ptolemaeus, de altijd levende god”. — The Rosetta Stone, Trustees of the British Museum.

Het ontcijferen van de oude hiërogliefen, „het schrift van de taal van de god”, droeg bij tot een vollediger inzicht in de dierenaanbidding die in Egypte hoogtij vierde. Zoals de catalogus van het British Museum vermeldt: „Bijna elk beeld werd vervaardigd voor religieuze doeleinden, om de aanbidding van godheden te bevorderen, de macht van bepaalde koningen te verheerlijken” en om redenen die verband hielden met begrafenissen. En op de meeste beelden en monumenten staan hiërogliefen, die, dank zij de Steen van Rosette, nu begrepen kunnen worden.

[Illustraties op blz. 31]

Boven: Voorbeeld van hiërogliefenschrift

[Verantwoording]

Met vriendelijke toestemming van de Beheerders van het Museo Egizio, Turijn

Rechts: Horus, de Egyptische god van het licht

[Illustratieverantwoording op blz. 31]

Met vriendelijke toestemming van het British Museum