Een beter begrip van astma

ASTMA is een aandoening die overal ter wereld voorkomt. Hier in Nieuw-Zeeland lijdt naar schatting een op de tien personen eraan. Astmalijders vindt men onder jong en oud, stedeling en plattelander, arbeiders en kantoormensen.

Toch is astma een weinig begrepen aandoening, vooral voor hen die er niet aan lijden. Zelfs astmatici begrijpen vaak niet wat hun overkomt, en dit kan tot ongerustheid leiden waardoor de toestand alleen maar erger wordt. Wellicht zal de volgende toelichting, gebaseerd op ervaringen en onderzoek in Nieuw-Zeeland, dat gebrek aan inzicht iets helpen verminderen.

Wat is astma?

Bij een typische astma-aanval heeft de astmalijder een beklemd gevoel op de borst. Hijgend en hoestend en piepend worstelt hij om adem te halen. De ervaring is beangstigend! Er zijn ernstige en tamelijk onschuldige astma-aanvallen. De symptomen kunnen variëren, net als de frequentie van de aanvallen. Sommigen hebben de symptomen altijd, hoewel niet altijd even erg.

Wat veroorzaakt deze onaangename gewaarwordingen? Zoals u waarschijnlijk wel weet, komt de lucht via de bronchiën in de longen. Bij veel astmapatiënten veroorzaken allergische reacties een overgevoeligheid in deze luchtpijpvertakkingen. In de wand ervan trekken de spieren zich dan samen, zetten de bekledende slijmvliezen op en produceren de daar gelegen klieren overmatig veel slijm. Het resultaat? De bronchiën worden nauwer. Geen wonder dat de patiënt moeite heeft met ademen!

Wat veroorzaakt astma?

Wat leidt tot een astma-aanval? Dat kan een infectie zijn, of een emotionele schok, of een ernstige allergische reactie op iets. Maar als iemand eenmaal astma heeft gekregen, dan is het mogelijk dat verscheidene antigenen of specifieke stoffen een overgevoeligheid in de bronchiën zullen veroorzaken. En als de bronchiën daar eenmaal gevoelig voor zijn, kunnen ook andere factoren, zoals temperatuurwisselingen, veranderende luchtvochtigheid, emotionele schokken of lichamelijke inspanning, aanvallen veroorzaken.

Artsen kunnen wellicht enkele van de antigenen die een astma-aanval opwekken, identificeren, maar meestal is het niet mogelijk ze alle te vinden. En al worden ze wel gevonden, dan nog is het niet altijd mogelijk ze te ontlopen. Een diepgaand onderzoek naar de oorzaken van astma en de beste manier om ermee te leven, kan tijd vergen, plus veel geduld van de patiënt en de arts. Maar het resultaat van de eraan bestede tijd is waarschijnlijk dat u de symptomen beter onder controle zult kunnen houden.

Hoe aanvallen te voorkomen

Er zijn veel dingen die de longen van een astmalijder irriteren en een aanval kunnen uitlokken. Probeer de volgende dingen te vermijden.

Tabaksrook: Rook niet en vermijd met rook gevulde vertrekken. Artsen verliezen snel hun sympathie voor astmatici die blijven roken. En ook vrienden van een astmalijder zouden in zijn bijzijn niet moeten roken. Hoewel hij wellicht niet meteen een aanval krijgt, kan hij het uren later wel te kwaad hebben vanwege de gevolgen van de rook.

Stof: Tracht stoffige gesloten ruimten en bezigheden waarbij stof opdwarrelt, te vermijden. Als u door uw werk met veel stof in aanraking komt, denk dan serieus na over een andere baan. Sommige astmatici bemerken dat zij alleen ’s nachts of in de slaapkamer last hebben. Zou dit aan huisstof kunnen liggen, of aan die nietige huisstofmijten? In veel gevallen wel; daarom dient de slaapkamer van een astmalijder zo stofvrij mogelijk te zijn. Hier volgen enkele huishoudtips speciaal voor astmatici.

Maak de slaapkamer dagelijks schoon.

Reinig en stofzuig matras, bed of ledikant, dekens en vloer elke week grondig. Parket is beter dan een vloerkleed of vaste vloerbedekking, en jaloezieën zijn beter dan gordijnen.

Gebruik een vochtige of geoliede doek als u meubelen, bovenkanten van deuren, raamkozijnen of vensterbanken afstoft.

Lucht de kamer goed en sluit de deuren en ramen na het luchten ten minste drie á vier uur voor het naar bed gaan.

Matrassen, dekens en kussens mogen niet vervaardigd zijn van allergie veroorzakende materialen en dienen zo mogelijk geregeld in de zon gelucht te worden.a

Nog iets. Laat geen huisdieren in de slaapkamer. En als er enige aanwijzing is dat u allergisch bent voor uw huisdier, zoek dan een ander tehuis voor hem — of zorg er ten minste voor dat hij altijd buiten is.

Temperatuur en luchtvochtigheid: Plotselinge temperatuurwisselingen en extreme hitte of kou kunnen een aanval uitlokken. Het beste is lucht die enigszins warm en vochtig is. Ga daarom als u last van astma hebt zo min mogelijk naar buiten bij mistig of helder, koud weer. Vermijd de hete, droge centrale-verwarmingslucht. Als temperatuurveranderingen u ’s nachts aanvallen bezorgen, beproef dan in de wintermaanden eens een verwarming met thermostaat in uw kamer. En speelt de luchtvochtigheid u parten, dan is een luchtbevochtiger het proberen waard.

Emotionele spanning en vermoeidheid: Beide kunnen een astma-aanval veroorzaken. Het is waar dat wij emotionele spanningen niet altijd kunnen voorkomen. Maar veel astmatici hebben op dit gebied hulp gevonden bij bijbelse beginselen. De bijbel zegt ons: „Een kalme natuur doet het lichaam goed” (Spreuken 14:30, Petrus-Canisiusvertaling). Verstandige astmalijders trachten ook rekening te houden met hun fysieke beperkingen en vermijden het derhalve zo moe te worden dat zij een aanval krijgen.

Voedsel: Voedingsmiddelenallergieën kunnen oorzaken van astma-aanvallen zijn, vooral bij kinderen of bij volwassenen die al jong astma kregen. Zelfs alledaagse levensmiddelen zoals melk, eieren en granen kunnen verdacht zijn. Maar het kan heel wat speurwerk vergen om de schuldige te vinden, vooral als het een veelgebruikte stof is, zoals suiker. En natuurlijk zou er meer dan één voedselsoort bij betrokken kunnen zijn. Volwassen patiënten zouden er goed aan doen alcoholische dranken, vooral bier en wijn, als mogelijke provocerende factoren te beschouwen.

Lichaamsbeweging: Soms leidt overmatige inspanning tot een astma-aanval die dan gewoonlijk optreedt nadat het sporten achter de rug is. Als dit bij u ook zo is, vermijd dan lichamelijke inspanningen, zoals squash, waarbij plotselinge uitbarstingen van energie nodig zijn en probeer een meer gelijkmatige vorm van lichaamsbeweging, zoals zwemmen of fietsen. Misschien helpt het om vóór een inspannende bezigheid een bronchodilator (een medicijn dat de bronchiën verwijdt) te gebruiken. Een fysiotherapeut kan u wellicht helpen met een oefenprogramma dat ertoe leidt dat u meer lichaamsbeweging aankunt. Dit zal u in staat stellen aan meer activiteiten deel te nemen zonder in ademnood te raken.

Infectie: Vaak zullen kleine infecties van de ademhalingswegen, zoals een kou of een griep, astma-aanvallen uitlokken of de symptomen verergeren. De gebruikelijke middelen ter verlichting van astma helpen in zo’n geval niet altijd.

Leven met stuifmeel: Terwijl de wintermaanden personen met ademhalingsziekten heel wat problemen bezorgen, lijden velen aan seizoengebonden astma. Microscopisch kleine, in de zomerlucht zwevende stuifmeelkorrels kunnen astmalijders onnoemelijk veel ellende en ongemak bezorgen. Het is onmogelijk de bronnen van deze pollen weg te nemen, maar wij kunnen wellicht baat vinden bij enkele vanzelfsprekende maatregelen. Probeer bijvoorbeeld pasgemaaide gazons te mijden en, in de bloeitijd, woeste gronden en het platteland. Ook een goede airconditioning kan een hulp zijn.

Leven met schimmels: Er bevinden zich duizenden schimmels in onze omgeving. Sporen (voortplantingscellen) van schimmels gedijen op plantaardig of dierlijk materiaal. Ze komen ook overvloedig voor op tarwe, haver, maïs, grassen en bladeren. Hoewel slechts van een klein aantal is aangetoond dat ze astmalijders problemen bezorgen, zouden sporen volgens een onderzoek in Nieuw-Zeeland wel eens een hoofdrol bij allergische reacties kunnen spelen. Daarom, en omdat het onmogelijk is de lucht sporenvrij te maken, kunnen de volgende maatregelen misschien helpen:

Vermijd vochtige, muffe kelders en gebouwen.

Ga geen bladeren of droog gras bijeenharken of verbranden.

Desinfecteer of vernietig alle beschimmelde voorwerpen.

Houd geen planten in huis en maak geen composthoop in de tuin.

Ontsmet plaatsen in huis die geïnfecteerd zijn met schimmel.

Is uw kind astmatisch?

Als uw kind astma heeft, zal het uw steun nodig hebben. Het zal nodig zijn dat u — en dat geldt evenzeer voor zijn leerkrachten — zijn probleem begrijpt en hem helpt er het hoofd aan te bieden. Er moet bij het kind niet op worden aangedrongen om meer te doen dan het kan, maar ook mag niet worden toegelaten dat het zich achter zijn astma verschuilt en tracht onder dingen uit te komen die goed voor hem zouden zijn.

Zijn lichamelijke activiteiten dienen bij voorkeur geen sterk wedstrijdelement te bevatten, al kunnen veel kinderen met astma aan bijna alle spelen meedoen als zij vrij van symptomen zijn. Maar het kind met chronische astma kan zich misschien slechts in een beperkt aantal activiteiten verheugen, en volwassenen moeten ervoor waken hem ertoe aan te zetten zich al te zeer in te spannen. Een verstandig gebruik van medicijnen kan hem misschien helpen mee te doen met regelmatige activiteiten zoals gymnastieklessen, maar dan moet de gymleraar wel weten wanneer en hoe hij een verstuiver met bronchodilator moet gebruiken.

Bij enkele kinderen is de astma zo erg dat zij voortdurend moeite hebben met ademen en vaak kortademig zijn. Zij zijn dikwijls angstig en gespannen, en hun ouders en leerkrachten maken zich veel zorgen over hen. Zulke kinderen hebben een hoog schoolverzuim en kunnen wellicht niet meedoen aan spelletjes.

Het kan zijn dat een ouder zo’n kind te zeer ontziet. Ook is het mogelijk dat het kind, als het uit een huis komt waar voortdurend spanning en woordenstrijd is, de steun, liefde, empathie en aanmoediging ontbeert die het zo vreselijk hard nodig heeft. Ouders die astma op een gezonde, optimistische manier benaderen, dragen ertoe bij de bezorgdheid van het kind en daardoor de ernst van de aandoening te verminderen.

Als iemand een aanval heeft . . .

Breng hem naar een rustige plek en stel hem op zijn gemak. Hij mag enigszins voorovergebogen staan of zitten — dat is bij een aanval vaak de gemakkelijkste houding — en moet direct zijn bronchodilator gebruiken. Een bronchodilator die geïnhaleerd moet worden, werkt meestal sneller en dus doeltreffender dan een middel dat oraal ingenomen wordt. Bij een ernstige aanval — vooral een waarbij het slachtoffer niet goed kan spreken — moet hij zo snel mogelijk naar een arts worden gebracht. Tussen twee haakjes, de patiënt verliest tijdens een aanval heel wat vocht vanwege het hijgen en naar adem snakken. Geef hem derhalve voldoende te drinken.

Behandeling van de astmapatiënt

Fysiotherapie is erg belangrijk bij het helpen van de astmalijder, vooral omdat hem daar geleerd wordt hoe hij op juiste wijze moet ademen (door gebruik te maken van het middenrif) en hoe hij verlichting kan krijgen bij ademnood. Hoe hij zich moet ontspannen, een goede lichaamshouding en oefeningen die hem helpen astma onder controle te houden, zijn ook dingen die de therapeut hem kan leren. Behandelingsmethoden variëren. Een arts is gewoonlijk de geschiktste persoon om te adviseren wat in ieder afzonderlijk geval het beste is.

Bij behandelingen wordt gebruik gemaakt van geneesmiddelen, zoals dinatriumcromoglycaat en steroïden, alsook van verscheidene soorten bronchodilatoren. Natuurlijk kunnen aan het gebruik van medicijnen bijwerkingen kleven. Wellicht is een arts in staat andere behandelingen aan te bevelen.

Astma is een complexe aandoening. Familieleden en vrienden moeten dit begrijpen als zij van enige hulp willen zijn. Vermijd uitspraken als ’Zet het gewoon uit je geest’ of ’Volgens mij mankeert je niet veel’. Astmalijders die hun aandoening leren begrijpen, kunnen troost putten uit de wetenschap dat zij zelfs al voordat de mensheid in Gods nieuwe wereld van alle ziekten wordt genezen, beter voorbereid kunnen zijn op astma-aanvallen, beter toegerust om die dingen te vermijden die ze uitlokken, en dat zij hun spanningen, bezorgdheid en ongemak in aanzienlijke mate hebben weten te verminderen (Jesaja 33:22, 24). — Ingezonden door een astmalijder.

[Voetnoten]

[Illustratie/Diagram op blz. 17]

(Zie publicatie voor volledig gezette tekst)

NORMAAL

Ontspannen spier

Slijmvlies

Onbelemmerde luchtweg

ASTMA-AANVAL

Samengetrokken spier

Ontstoken slijmvlies

Vernauwde luchtweg

Slijm