Waar arenden komen aanvliegen voor een visdiner
ZE KOMEN, stijlvol gekleed voor het diner, bij duizenden aangevlogen uit heel Alaska en British Columbia en helemaal uit de staat Washington. Zeer indrukwekkende vogels, heel gedistingeerd met hun witte kop en hun opvallende witte staartveren, die bij het landen als een waaier worden uitgezet om vaart te minderen. Hun gemiddeld zes kilo wegende donkerbruine lichaam — de vrouwtjes zijn iets groter dan de mannetjes — verplaatst zich met een snelheid van 50 kilometer per uur, bij een vleugelspanning van 1,8 tot 2,4 meter, maar als hun scherpe ogen op een afstand van anderhalve kilometer een vis bespeuren, kunnen ze er met een snelheid van 160 kilometer per uur op neerduiken om hem uit het water te plukken!
Voor hun feestelijke diner aan de rivier de Chilkat zijn zulke spectaculaire vliegstunts echter niet nodig. Hun hoofdgerecht, zalm, zwemt niet weg. Ze liggen in overvloed voor hen uitgespreid, gewoon wachtend om verslonden te worden. Op al dit heerlijks worden ze onthaald door het Alaska Chilkat Bald Eagle Preserve, een in 1982 door de staat Alaska gesticht reservaat „ter bescherming en instandhouding van de grootste concentratie Amerikaanse zeearenden ter wereld en hun onontbeerlijke woongebied”.
Het reservaat beslaat 19.000 hectare van het stroomgebied van de Chilkat, de Klehini en de Tsirku, en alleen gebieden die belangrijk zijn als habitat van arenden behoren ertoe. Het speciale gebied waar de duizenden arenden en masse heentrekken en de bezoekers toestromen om ze te zien, beslaat acht kilometer langs de Chilkat en grenst aan de Haines Highway, tussen Haines en Klukwan.
Een door de overheid uitgegeven brochure getiteld „Alaska Chilkat Bald Eagle Preserve” vertelt hoe het komt dat dit stuk rivier van acht kilometer lengte de arenden overheerlijke uitgepaaide zalm kan serveren.
„Het natuurverschijnsel dat ervoor verantwoordelijk is dat in de wintermaanden acht kilometer van de Chilkat niet dichtvriest, wordt een ’alluviaal waaierreservoir’ genoemd. De Tsirku-waaier, in feite een waaiervormige opeenhoping van grind, keien, zand en gletsjerpuin, bij de samenvloeiing van de Tsirku, de Klehini en de Chilkat, fungeert als een groot waterreservoir.”
Doorgaans zet een rivier die trager gaat stromen wanneer ze de plek nadert waar ze in een ander water vloeit, materiaal af, zodat zich een delta vormt, maar blijft er geen reservoir van water achter. Op het punt waar de Tsirku de Chilkat instroomt, is echter door breuken in de aarde en de werking van gletsjers een groot bekken ontstaan, uitgesleten tot diepten van meer dan 230 meter onder het zeeniveau. Toen de gletsjers zich terugtrokken, bleef er puin achter, en rivieren voegden er lagen zand en kiezel aan toe totdat de bodem van het bekken ten slotte met lagen los, poreus afzettingsmateriaal van ruim 230 meter dik bedekt was.
Uit het verslag blijkt dat er in de warmere lente, zomer en vroege herfst water afkomstig van sneeuw en gesmolten gletsjerijs in de alluviale waaier stroomt. De waaier krijgt het water sneller aangevoerd dan het weg kan stromen, waardoor een enorm reservoir van water ontstaat. De brochure van het arendreservaat vervolgt: „Als de winter aanbreekt, doet het koude weer zijn intrede en bevriezen de wateren rondom. Het water in dit grote reservoir blijft echter vijf tot tien graden boven de omringende watertemperaturen. Dit warmere water ’sijpelt door’ in de Chilkat en voorkomt dat die dichtvriest.
In deze en andere stromen en zijrivieren in de buurt paaien vijf soorten zalm. De zalmtrek begint in de zomer en gaat tot in de late herfst of de vroege winter door. De zalm sterft kort na het paaien en het zijn deze dode dieren die de arenden van grote hoeveelheden voedsel voorzien.”
Het zalm smullen begint in oktober en eindigt in februari en kort daarna beginnen de arenden zich bij duizenden over de wijde omgeving te verspreiden. Het reservaat is echter het jaar rond het woongebied van tussen de 200 en 400 arenden. Naast de eventuele vis die ze kunnen vangen, voeden ze zich met watervogels, kleine zoogdieren en aas.
Opwindend baltsgedrag, duurzame „huwelijken”
Ze vormen paren voor het leven — veertig jaar kunnen ze worden — maar gewoonlijk blijven ze alleen in het broedseizoen bij elkaar. Het baltsgedrag begint in april en „kan gepaard gaan met spectaculaire vertoningen als elkaar het hof makende, neerduikende arenden hun klauwen ineenslaan en zo salto’s maken in de lucht”, aldus de folder Eagles — The Alaska Chilkat Bald Eagle Preserve. Dat is geen kleinigheid en dan ook nog hand in hand? Dat klinkt wel heel romantisch!
Er zijn in het reservaat 94 nesten waargenomen. Tussen eind mei en begin juni komen er meestal een tot drie eieren uit, na een broedperiode van 34 of 35 dagen. De jongen verlaten het nest in september, maar moeten dan tevreden zijn met een gespikkeld bruin met wit verenkleed. Hun chique witte kop en staart krijgen ze pas als ze vier of vijf jaar oud zijn!
De folder geeft ook wat achtergrondinformatie over de overlevingsstrijd van de arend en vertelt bezoekers hoe zij veilig van het reservaat kunnen genieten:
„Het Alaska Chilkat Bald Eagle Preserve beslaat een oppervlakte van 19.000 hectare die gereserveerd is voor de bescherming van de arenden. Maar de arenden zijn niet altijd beschermd geweest; eens stond het premiejagers vrij ze af te schieten. Naar aanleiding van berichten dat de arenden enorme hoeveelheden levende zalm en kleine zoogdieren zouden verslinden, loofde de wetgevende vergadering van het territorium Alaska in 1917 een premie voor arenden uit. Veteranen van Fort William H. Seward in Haines vertellen hoe zij hun magere soldij aanvulden met de $1 (later verhoogd tot $2) die uitgekeerd werd voor elk paar klauwen.
Bij later onderzoek bleek dat de schade die de arenden de trekkende zalm toebrachten overdreven was en in 1953 werd de premie opgeheven. Tegen die tijd waren er ruim 128.000 arenden afgeschoten voor de premie. De arendenpopulatie van Zuidoost-Alaska in de jaren ’40, toen de premie nog van kracht was, werd geschat op de helft van de arendenpopulatie in de jaren ’70.
Toen Alaska in 1959 als staat in de Verenigde Staten werd opgenomen, viel de zeearend in Alaska onder de federale wet ter bescherming van de Amerikaanse zeearend van 1940. Het doden van een arend is een federaal delict en het bezitten van levende of dode arenden of delen ervan (ook veren!) is, behalve onder bepaalde specifieke omstandigheden, ook in strijd met de wet.
In 1972 stichtte de wetgevende vergadering van de staat Alaska met het oog op de bescherming van de grote concentratie arenden de Chilkat River Critical Habitat Area, die onder het beheer van het Ministerie van Vis en Wild van Alaska kwam te staan. Uitgestrekte delen van het woongebied van de arenden bleven onbeschermd en er woedde een lange en vaak bittere strijd over de manier waarop het land in de Chilkatvallei gebruikt moest worden tussen milieudeskundigen enerzijds en voorstanders van allerlei ontwikkelingsprojecten anderzijds. Na een grondig onderzoek door de National Audubon Society en de door de staat gefinancierde Haines/Klukwan Resource Study bereikten houthakkers, vissers, milieudeskundigen, zakenmensen en plaatselijke politici ten slotte een compromis. In 1982 werd dat compromis door de wetgevende vergadering van Alaska vastgelegd in een wet die voorzag in de stichting van het 19.000 hectare grote Alaska Chilkat Bald Eagle Preserve.
Houthakken of mijnbouw is niet toegestaan in het reservaat, maar het traditionele gebruik van het land, zoals bessen plukken, vissen en jagen, kan doorgaan. Het reservaat wordt beheerd door het Bureau voor Nationale Parken van Alaska, daarin bijgestaan door een twaalf leden tellend adviserend lichaam bestaande uit plaatselijke bewoners, staatsfunctionarissen en een bioloog.
Hoe de natuurlijke rijkdommen van het dal te gebruiken zonder het milieu te schaden, blijft een moeilijke afweging en het gebruik van het land kan nog steeds controversen oproepen in het Chilkatdal. Maar de plaatselijke bewoners zijn er trots op dat er een plaatselijke oplossing is gevonden om de arenden te beschermen.”
Het voornaamste gebied waar bezoekers de arenden kunnen gadeslaan, ligt langs de Haines Highway, die parallel aan de Chilkat loopt, en daar is voor dat doel in parkeerplaatsen voorzien.
[Kaart op blz. 15]
(Zie publicatie voor volledig gezette tekst)
Chilkat Chilkoot
Klehini KLUKWAN
Uitkijkgebied
(alluviale waaier)
▴
▴
Haines Highway
Tsirku ▾ Chilkootmeer
Chilkatmeer ▾
Chilkat ▾ Lutakkreek
Takhin ▾
HAINES
[Verantwoording]
Mountain High Maps™ copyright © 1993 Digital Wisdom, Inc.
[Illustratieverantwoording op blz. 15]
Amerikaanse zeearenden op blz. 15-18: Bureau voor Toerisme van Alaska