Bedreigde soorten — De omvang van het probleem

DE DODO is het symbool van de uitgestorven soort geworden. De laatste van deze niet-vliegende vogels stierf omstreeks 1680 op het eiland Mauritius. Veel van de soorten die thans gevaar lopen, leven ook op eilanden. Van de 94 vogelsoorten waarvan wij weten dat ze in de afgelopen 400 jaar verdwenen zijn, waren er 85 eilandbewoners.

Dieren op uitgestrekte continenten lopen ook gevaar uit te sterven. Neem de tijgers eens die vroeger door grote delen van Rusland zwierven. Nu is alleen nog in het gebied van de Amoer de Siberische ondersoort over, en de aantallen daarvan zijn tot niet meer dan 180 à 200 geslonken. Het aantal Chinese tijgers in Zuid-China bedraagt naar verluidt nog maar 30 tot 80. In Indo-China zal de tijger „binnen tien jaar” uitgestorven zijn, bericht de Londense Times. En in India, het woongebied van ongeveer twee derde van de tijgers van de wereld, zouden deze majestueuze dieren volgens de schattingen van autoriteiten eveneens binnen een decennium uitgestorven kunnen zijn.

Het aantal neushoorns en jachtluipaarden neemt af. In China zwerven reuzenpanda’s in groepjes van hooguit tien. De boommarter is bijna uitgestorven in Wales en de kans bestaat dat de rode eekhoorn „in de komende tien tot twintig jaar op misschien een paar eilandjes na uit Engeland en Wales verdwijnt”, aldus The Times. Aan de andere kant van de Atlantische Oceaan, in de Verenigde Staten, zijn vleermuizen de meest bedreigde landzoogdieren.

De vooruitzichten in de oceanen van de wereld zijn al niet minder somber. In The Atlas of Endangered Species worden zeeschildpadden als „misschien wel de meest bedreigde groep” zeedieren betiteld. Met de amfibieën schijnt het beter te gaan, hoewel volgens het blad New Scientist in de afgelopen 25 jaar voor 89 soorten amfibieën „het gevaar van uitsterven” is opgedoemd. Ook zo’n elf procent van de vogelsoorten van de wereld wordt met uitsterven bedreigd.*

Maar hoe staat het met de kleinere dieren, de vlinders bijvoorbeeld? Die vertonen hetzelfde beeld. Ruim een kwart van Europa’s 400 vlindersoorten verkeert in gevaar — 19 worden met onmiddellijk uitsterven bedreigd. In 1993 werd de grote vos in Groot-Brittannië bij de dodo op de lijst van uitgestorven soorten gezet.

Groeiende bezorgdheid

Hoeveel diersoorten sterven er elk jaar uit? Het antwoord hangt af van de deskundige aan wie u het vraagt. Hoewel wetenschappers van mening verschillen, erkennen zij allemaal wel dat veel soorten gevaar lopen uit te sterven. De ecoloog Stuart Pimm merkt op: „De controverse over de snelheid waarmee wij [soorten] verliezen, is in wezen een debat over onze toekomst.” Hij voegt eraan toe: „De afgelopen eeuwen hebben wij het tempo waarin soorten uitsterven tot ver boven het natuurlijke tempo verhoogd. Onze toekomst is als gevolg daarvan armer.”

Onze planeet, Aarde, is te vergelijken met een huis. Sommige mensen die om bedreigde soorten geven, studeren ecologie, een term die in de tweede helft van de negentiende eeuw afgeleid werd van het Griekse woord oiʹkos, „een huis”. Deze tak van wetenschap houdt zich bezig met de betrekkingen die organismen onderhouden met hun omgeving. De negentiende eeuw gaf een groeiende belangstelling voor natuurbehoud te zien, ongetwijfeld vergroot door berichten over uitstervende soorten. In de Verenigde Staten leidde dit tot de instelling van nationale parken en beschermde gebieden waar dieren een toevlucht wordt geboden. Op het ogenblik zijn er wereldwijd naar schatting 8000 internationaal erkende gebieden waar dieren in het wild worden beschermd. Samen met nog eens 40.000 locaties ter instandhouding van natuurlijke woongebieden vormen ze bijna tien procent van het landgebied van de wereld.

Veel bezorgde mensen steunen nu zogenoemde groene doelstellingen, hetzij via bewegingen die gevallen van dreigend uitsterven in de publiciteit brengen of via bewegingen die mensen eenvoudig voorlichten over de onderlinge afhankelijkheid van het leven. En sinds de Milieutop van Rio in 1992 wordt de denkwijze van regeringen over het algemeen gekenmerkt door een groter bewustzijn van milieuvraagstukken.

Het probleem van de bedreigde soorten is wereldomvattend en het neemt toe. Maar hoe komt dat? Wordt er op het moment succes geboekt met pogingen om het uitsterven van soorten te voorkomen? En hoe staat het met de toekomst? Hoe bent u erbij betrokken? In onze volgende artikelen worden deze vragen beantwoord.

[Voetnoten]