Akee — Het nationale gerecht van Jamaica
DOOR ONTWAAKT!-CORRESPONDENT OP JAMAICA
HET is zondagochtend op het Caribische eiland Jamaica. „Het ontbijt staat klaar”, krijgt de buitenlandse bezoeker van zijn opgewekte gastvrouw te horen.
„Ik zie dat we roerei bij het ontbijt hebben”, zegt de bezoeker.
„Nee hoor,” antwoordt de vrouw des huizes, „dat is akee met zoute vis. Proef maar eens.”
„Het is heerlijk”, reageert haar bezoeker. „Maar het ziet er echt uit als roerei! Wat is akee? Is het een vrucht of een groente?”
„Dat is een vraag die altijd gesteld wordt”, antwoordt de vrouw des huizes. „Botanisch gezien is akee een vrucht, maar als het op tafel staat, beschouwen velen akee als een groente.”
Laten wij u wat meer over akee vertellen.
Een hooggewaardeerde boom
De akeeboom is oorspronkelijk uit West-Afrika afkomstig. Volgens het boek A-Z of Jamaican Heritage door Olive Senior bereikten de eerste planten Jamaica toen ze in de achttiende eeuw van de kapitein van een slavenschip werden gekocht. Sommigen geloven dat de naam akee stamt van het woord ankye uit het Twi, een taal die in Ghana wordt gesproken.
De akeebomen zijn groot; ze bereiken een hoogte van wel een meter of vijftien. U vindt ze op heel Jamaica en hun vruchten worden door alle rangen en standen gegeten. Het met akee bereide gerecht wordt liefkozend het nationale gerecht van Jamaica genoemd. Akee wordt gewoonlijk vermengd met geïmporteerde gezouten kabeljauw in een saus van uien, pepers en andere smaakmakers. Wanneer er geen gezouten kabeljauw verkrijgbaar is, wordt akee gegeten met andere soorten vis of vlees, of zonder.
De onrijpe vrucht van de akeeboom is groenachtig van kleur, maar al rijpend krijgt ze een felrode kleur. Is de vrucht helemaal rijp, dan splijt ze open en kan ze geplukt worden. Wanneer de vrucht opengaat, worden er drie zaadrokken zichtbaar, met daarop vast zwarte zaden, een op elk ervan. De roomkleurige zaadrokken zijn de delen die in feite gegeten worden nadat de zwarte zaden en de roodachtige substantie midden in de zaadrokken verwijderd zijn.
Wanneer een bron van gevaar
Af en toe hebben zich gevallen van voedselvergiftiging voorgedaan — vooral bij kinderen — die in verband zijn gebracht met het eten van akee. Bij onderzoek is vastgesteld dat de oorzaak het eten van onrijpe vruchten is. Research heeft bevestigd dat de vrucht voordat ze opensplijt hypoglycine bevat, een aminozuur.
Biochemici hebben ontdekt dat hypoglycine de afbraak van vetzuren belemmert. Dat kan ertoe leiden dat zich in het bloed verscheidene korte-ketenvetzuren opstapelen, wat slaperigheid en coma veroorzaakt. Hypoglycine belemmert ook de aanmaak van bloedsuiker, die onontbeerlijk is voor de stofwisseling.
Uit bevindingen blijkt dat de hypoglycine in akees oplost wanneer nog gesloten vruchten worden gekookt. Daarom moet het water waarin akee wordt gekookt, weggegooid worden en mag het niet gebruikt worden voor het koken van enig ander voedsel. Het Ministerie van Volksgezondheid heeft van tijd tot tijd waarschuwingen voor het gevaar van het eten of koken van onrijpe akees laten horen.
De meeste mensen die van akee houden, zeggen dat zij het hun hele leven gegeten hebben en er nooit nadelige gevolgen van hebben ondervonden. Sommigen zullen dus misschien ontkennen dat akee gevaarlijk kan zijn.
Groeiende populariteit
Ondanks de berichten over vergiftiging die af en toe de ronde doen, nemen akee en zoute vis als Jamaicaans gerecht in populariteit toe. Maar de combinatie loopt gevaar doordat de prijs van geïmporteerde kabeljauw de afgelopen jaren enorm is gestegen. Akee kan echter ook met andere soorten vis en vlees bereid worden, dus de meeste mensen zullen dit nationale gerecht van Jamaica waarschijnlijk niet prijsgeven.
Indien uw belangstelling voor akee is gewekt, hoeft u misschien niet hierheen te komen om het te proeven, want het is een populair exportartikel geworden. Ja, akee wordt ingeblikt en naar andere landen verscheept, vooral naar gebieden waar zich grote aantallen Jamaicanen gevestigd hebben. Ziet u dus akee in blik in uw land of brengt u een bezoek aan Jamaica, probeer dan eens wat akee en zoute vis. Wie weet? Misschien valt ook u voor de unieke smaak!
[Illustratie op blz. 17]
Vrucht van de akeeboom