Is het bijna gedaan met de religies?
DOOR ONTWAAKT!-CORRESPONDENT IN ZWEDEN
ROEPT deze titel vragen bij u op? Is uw reactie wellicht: ’Hoe kan dat? Zijn momenteel overal op aarde de religies niet juist bijzonder sterk en invloedrijk?’
Ja, ondanks alle doorstane moeilijkheden schijnt dat het geval. In deze twintigste eeuw is religie meer dan ooit tevoren in de geschiedenis in twijfel getrokken en aan de kaak gesteld. Astronomen hebben met hun gigantische telescopen het universum afgezocht en astronauten hebben de ruimte doorkruist; en, zoals een Russische kosmonaut het zei, zij hebben „geen God of engelen” gezien. Natuurkundigen hebben de materie in steeds kleinere deeltjes gesplitst zonder ergens enige goddelijke ontstekingsvonk te ontdekken. Biologen en paleontologen beweren de lange evolutionaire keten van het leven, van amoebe tot mens, te hebben gereconstrueerd zonder ook maar ergens langs die keten het geringste schakeltje van scheppende interventie te hebben gevonden.
Maar wereldlijke wijsheid en materialistische filosofie hebben geen eind kunnen maken aan het bestaan van religieuze gevoelens op deze aarde, en atheïstische politieke machten en filosofieën is dat al evenmin gelukt. Meer dan zeventig jaar heeft het totalitaire, atheïstische communisme religie uitgemaakt voor bijgeloof en „de opium van het volk”, en heeft het religieuze leiders uit hun ambt gezet en hun activiteiten verboden, kerken en tempels verwoest of geplunderd en aanbidders gehersenspoeld en vermoord. Toch heeft zo’n optreden de religieuze gevoelens niet kunnen uitbannen. Zodra die regeringen gevallen waren, rees de religie met schijnbaar hernieuwde kracht weer op. In voorheen communistische landen verzamelen mensen zich opnieuw in hun oude godshuizen en knielen daar in vrome aanbidding zoals hun voorouders dat vóór hen deden.
Religieuze gevoelens zijn nog steeds sterk aanwezig in andere delen van de wereld. Ieder jaar herbergt de stad Mekka in Saoedi-Arabië miljoenen islamitische pelgrims van over de hele aarde. Regelmatig verdringt zich op een overvol Sint-Pietersplein in Vaticaanstad een enorme menigte katholieke gelovigen om een glimp van de paus op te vangen en zijn zegen te ontvangen. Miljoenen hindoegelovigen blijven naar de honderden pelgrimsplaatsen langs de oevers van India’s „heilige” rivieren stromen. Vrome joden komen in grote aantallen naar de Klaagmuur in Jeruzalem om te bidden en in de spleten tussen de stenen hun geschreven gebeden achter te laten.
Ja, het schijnt onmogelijk religie te verdelgen. „De mens is in de aard der zaak een religieus dier”, zei de van geboorte Ierse staatsman Edmund Burke. Statistisch gezien hebben vijf van de zes personen op aarde een meer of minder sterke binding met de een of andere religie. Volgens recente cijfers zijn er ongeveer 4,9 miljard aanhangers van gevestigde religies in de wereld, terwijl er slechts zo’n 842 miljoen niet-religieuze mensen zijn.a
Is het tegen deze achtergrond redelijk te geloven dat het bijna gedaan is met de religies? En als dat zo is, wanneer en hoe zullen ze dan aan hun eind komen? Zal er enige religie overblijven? Laten wij die vragen in de volgende twee artikelen beschouwen.
[Voetnoten]
a „Niet-religieus” omvat: „Personen die geen religie belijden, niet-gelovigen, agnostici, vrijdenkers, personen die onverschillig staan tegenover alle religie.”
[Illustratie op blz. 3]
Sint-Pietersplein (Vaticaanstad)