Waarom zijn diamanten zo duur?

DOOR ONTWAAKT!-CORRESPONDENT IN SPANJE

SOMS kan schoonheid ontdekt worden. En soms moet ze geschapen worden. Een diamant moet echter zowel ontdekt als geschapen worden.

Ruwe diamanten zijn ongetwijfeld een prachtige schepping van de natuur. Intense druk en hoge temperaturen onder de aardkorst vormen simpele koolstof langzaam tot harde, doorschijnende kristallen. Maar deze zeldzame stenen laten zich vaak moeilijk ontdekken. Enkele van de grootste door mensen gemaakte gaten op aarde — verspreid over het Australische, Siberische en Zuidafrikaanse landschap — zijn gegraven bij het speuren naar deze kostbare stenen. Om enkele diamanten te winnen die slechts een gram of zes wegen, moet soms honderd ton aarde worden verplaatst en gezeefd!

Is een diamant eenmaal ontdekt, dan moeten bekwame vakmensen zorgvuldig zijn latente schoonheid bewerken voordat hij een ring of een collier kan sieren.

Natuurlijk moet er een flink bedrag betaald worden voor al die moeite en expertise. Maar de meeste vrouwen — en mannen — vinden dat een diamant die prijs waard is, vooral indien hij als teken van blijvende liefde aan een huwelijkspartner of verloofde wordt geschonken. Schoonheid en romantiek hebben de diamant tot het hoogst gewaardeerde kristal op aarde gemaakt.a

Een bezoek aan Antwerpen

Bij een bezoek aan het Belgische Antwerpen, een stad waarvan de rijkdom grotendeels van diamanten afhankelijk is, werd mijn belangstelling voor deze unieke stenen gewekt. ’Wat’, zo vroeg ik me af, ’maakt een diamant zo aantrekkelijk? Wat is het geheim achter het scheppen van een diamant?’

Om die vragen beantwoord te krijgen, sprak ik met Dirk Loots, wiens familie al drie generaties in de diamanthandel werkt. „Wij noemen Antwerpen de beste vriend van de diamant,” vertelde hij, „omdat deze stad een van de voornaamste diamantcentra van de wereld is. U bent dus naar een ideale plaats gekomen om de geheimen van de diamantbewerker te ontdekken.”

Allereerst liet hij me een handvol ruwe diamanten zien die hij zojuist had gekocht. Hoewel de waarde ervan op $350.000 was gesteld, zagen ze er op het eerste gezicht niet zo indrukwekkend uit — meer als een handvol stukjes glas. Maar een blik van dichterbij onthulde een inwendige flonkering die de schoonheid verried die de diamantsnijder kon ontsluiten. Ik begon hun aantrekkingskracht te begrijpen.

„Af en toe gebeurt het dat wanneer ik een grote ruwe diamant zie, ik een bepaalde betovering voel, een emotionele gehechtheid bijna”, bekende Dirk. „Instinctief wil ik die steen kopen. Het doet me denken aan Jezus’ illustratie van de man die een schitterende parel vond, een zo volmaakte parel dat hij bereid was alles wat hij had te verkopen om ze te kopen. Zo ver ben ik nooit gegaan,” glimlachte hij, „maar ik moet toegeven dat er van sommige mooie stenen een speciale aantrekkingskracht uitgaat, zelfs voor degenen onder ons die hun leven lang bezig zijn met het kopen en verkopen ervan. Natuurlijk is het maken van een edelsteen uit een ruwe steen, hoe indrukwekkend dat ook mag zijn, niet zonder risico’s.”

De bewerking van een ruwe diamant

Ik had wel eens gehoord dat een onbetaalbare steen kon vergruizen als een diamantklover onvoorzichtig te werk ging. Ik vroeg me af of dat vaak gebeurde. „Het is niet zo’n heel zeldzame gebeurtenis”, gaf Dirk toe. „En dat kan niet alleen gebeuren wanneer de steen wordt gekloofd. Zelfs de diamantslijper kan af en toe een gles of inwendige onvolkomenheid raken en de steen bederven. Wij bestuderen de ruwe steen altijd aandachtig met gepolariseerd licht om probleemgebieden vast te stellen; maar helaas is geen enkel systeem onfeilbaar.

Hoewel een vergruisde steen onze grootste nachtmerrie is, is dat niet de enige moeilijkheid. Soms wordt de kleur van de steen donkerder na het snijden en slijpen van de facetten, zodat hij in waarde vermindert. En u moet bedenken dat wij vaak zestig procent of meer van de ruwe steen moeten wegsnijden om er een eerste klas edelsteen van te maken.”

Dat wekte bij mij de indruk dat er heel wat geld verspild werd, totdat het tot me doordrong dat dit allemaal hoort bij het maken van een diamant. Dirk liet me een grote hartvormige diamant zien die pas gesneden en geslepen was. „Ziet u hoe hij fonkelt?”, vroeg hij. „Dat ’vuur’ binnen in de steen is eigenlijk niets anders dan weerkaatst licht.

Wat de bewerker moet doen, is alle facetten dusdanig snijden dat het licht in de steen gevangen wordt en dan naar de kijker wordt teruggekaatst. Sommige traditionele vormen, zoals de briljant, doen dit op de doeltreffendste manier. Maar zelfs fantasievormen, zoals deze hartvormige, zijn erop gericht de grootst mogelijke hoeveelheid licht te weerkaatsen. Dat is in wezen de kunst van de diamantbewerker. Een bekende diamantbewerker heeft zelfs als motto gekozen: ’De betovering zit ’m in de bewerking.’”

„Hoe beslist u in welke vorm de diamant gesneden moet worden?”, vroeg ik aan Dirk. „We beginnen met het heel zorgvuldig bekijken van de oorspronkelijke steen die wij kopen,” zei hij, „met de nadruk op zorgvuldig! Ik herinner me dat we één grote steen een maand lang bestudeerd hebben voordat wij definitief besloten hoe hij gesneden moest worden. Soms is het wat gemakkelijker omdat de ruwe steen zich ervoor leent in een bepaalde vorm gesneden te worden. In alle gevallen is het de bedoeling de beste vorm voor de steen in kwestie te bepalen opdat we zo min mogelijk verliezen. Maar elk facet dat wij slijpen — en een typische diamant heeft meer dan vijftig facetten — betekent gewichtsverlies.”

Vervolgens vroeg Dirk me een bepaalde steen goed te bekijken. „Ziet u de onzuiverheid daar aan de rechterkant van de steen?”, vroeg hij en overhandigde me een vergrootglas, een juweliersloep. Ik zag in een hoek van de edelsteen een paar kartellijntjes, zoals die in een gebarsten spiegel. „Een dergelijke onvolkomenheid vermindert de waarde van de diamant aanzienlijk. We zouden het er natuurlijk uit kunnen snijden, maar dat zou kunnen betekenen dat we te veel van de steen verliezen. Als de onvolkomenheid niet met het blote oog te zien is, kunnen we de steen nog tegen een lagere prijs verkopen.”

Het interesseerde me te weten waarom zulke kleine steentjes zo kostbaar zijn. Het was duidelijk dat daarbij diverse factoren een rol spelen.

„Het cliché ’een diamant is voor eeuwig’ mag dan een reclameslogan zijn, globaal genomen is het waar”, zei Dirk. „Diamanten slijten niet en hun fonkeling neemt niet af. Ze zijn zeldzaam, zij het niet zo zeldzaam als vroeger, en ze zijn prachtig — daar bestaat geen twijfel over! Maar misschien is de belangrijkste factor die hun waarde bepaalt wel de wereldwijde vraag naar diamanten. Die wordt grotendeels ingegeven door de reclame.

Waarom wil een vrouw een diamanten ring?”, peinsde Dirk. „Waarschijnlijk brengt zij diamanten in verband met liefde en romantiek. Een diamant is iets speciaals, iets om eeuwig te koesteren, om haar te herinneren aan een liefde die hopelijk even bestendig zal zijn als de diamant. Dit idee, deze mystiek, zoals sommigen het noemen, is knap gecultiveerd. In 1995 werd er zo’n $180.000.000 uitgegeven om deze boodschap uit te dragen, een boodschap die ervoor zorgt dat mensen overal ter wereld diamanten blijven kopen.”

De waarde van een diamant

„Ik veronderstel dat de waarde van de afgewerkte edelsteen van zijn grootte afhangt”, merkte ik op. „Zo simpel is het niet”, antwoordde Dirk. „Diamantairs plegen te zeggen dat de waarde van de diamant wordt bepaald door vier factoren, de wijze van slijpen, gewicht, kleur en zuiverheid. Elk daarvan is van invloed op de schoonheid en dus op de waarde van de steen.

Laten we beginnen met de wijze van slijpen. Is het slijpen goed gebeurd, dan kun je spreken van een kunstwerk, een beeldhouwwerk in miniatuur. Bekijk die hartvormige diamant die u daarnet bewonderde eens goed. De vorm is niet makkelijk te vervaardigen en er moet meer van de oorspronkelijke steen voor opgeofferd worden dan voor andere vormen. Merk op hoe alle facetten symmetrisch aangebracht zijn om de schoonheid van de steen te verhogen. We kunnen wel zeggen dat deze bepaalde diamant heel mooi geslepen is.

U was het eerst onder de indruk van zijn grootte, en dat is begrijpelijk, want het is een grote, 8-karaats steen. Eén karaat is, tussen twee haakjes, gelijk aan 0,2 gram, dus het aantal karaten wordt eenvoudig vastgesteld door de steen te wegen. Over het algemeen betekent meer karaten een kostbaarder diamant, maar de waarde wordt ook beïnvloed door de kleur en de zuiverheid.

Diamanten zijn er in elke vorm en kleur, zoals u bij onze collectie ruwe stenen opgevallen zal zijn. Het eerste wat wij doen, is ze op kleur sorteren; hoe witter ze zijn, hoe waardevoller. Hoewel, er bestaan stenen die, zoals wij dat noemen, fantasiekleuren hebben, bijvoorbeeld rosé, blauw of rood; en die brengen hogere bedragen op dan de witte stenen, omdat ze uiterst zeldzaam zijn.

Tot slot moeten wij een steen beoordelen op zijn zuiverheid. Als een steen als loepzuiver wordt geclassificeerd, wil dat zeggen dat wanneer je in de steen kijkt, je zelfs met een loep geen enkele onvolkomenheid ziet. De wijze van slijpen, de zuiverheid en de kleur van een diamant kunnen dus net zo belangrijk zijn als zijn gewicht in karaten. Om u een voorbeeld te geven: In 1995 werd misschien wel de grootste ooit geslepen diamant (546,67 karaat) tentoongesteld. Maar ondanks zijn grootte — bijna die van een golfbal — is dat niet de kostbaarste diamant ter wereld, wegens zijn inferieure zuiverheid en zijn geelbruine kleur.”

Voordat ik Antwerpen verliet, sprak ik met Hans Wins, die al vijftig jaar in het diamantvak zit. Ik wilde nog één vraag stellen: Wat maakt een diamant zo bijzonder?

„De kleine stenen vind ik niet zo interessant — die kunnen zelfs machinaal worden bewerkt”, antwoordde hij. „Maar grote diamanten fascineren me. Elke steen is anders — een unieke schepping ontstaan uit koolstof door miljoenen jaren vulkanische druk. Wanneer je de steen bestudeert, kun je zelfs de groeilijnen zien, ongeveer zoals die in de stam van een boom. Een ervaren handelaar kan u zelfs vertellen uit welke mijn hij afkomstig is.

Een diamantbewerker kijkt naar zo’n steen zoals een beeldhouwer naar een blok marmer kijkt. Voor zijn geestesoog ziet hij al wat hij kan scheppen. In zijn verbeelding is hij aan het snijden en slijpen en ontstaat er een schitterende edelsteen. Ik hoop altijd dat wanneer de diamant ten slotte in een ring of een collier gezet wordt, zijn eigenaar er datzelfde plezier aan zal beleven.”

Alles welbeschouwd, is dat het wat het maken van een diamant de moeite waard maakt.

[Voetnoten]

[Illustraties op blz. 15]

Acht-karaats hartvormige diamant (stenen niet op ware grootte)

Peervormig geslepen

„Kardinaalsmuts”

Het bepalen van het gewicht van ongeslepen stenen

Het op kleur sorteren van ruwe diamanten

Het bestuderen van facetten om te bepalen of verder slijpen nodig is