Duettisten die in vervoering brengen

DOOR ONTWAAKT!-CORRESPONDENT IN KENIA

DE TWEE vocalisten zaten tegenover elkaar, klaar voor hun optreden. De hoofdzanger maakte een kleine buiging en produceerde een zachte, zuivere noot die zo kristalhelder was dat hij tot ver in de morgenlucht weerklonk. Vervolgens maakte de tweede zanger een gracieuze buiging en produceerde met volmaakte timing een even soepele noot een octaaf hoger. Naarmate het duet sneller en intenser werd, begonnen de twee stemmen als één te klinken. Ademloos van opwinding luisterde ik vol verbazing naar hun tot grote hoogte gebrachte techniek en hun stemkwaliteit.

Deze virtuoze voorstelling werd niet in een of andere uitverkochte concertzaal gegeven. Nee, de opvoering werd gegeven op een boomtak vlak bij mijn huis hier in Kenia — door twee vogels. Na afloop van hun gezang richtten de gevederde zangers zich hoog op, spreidden hun vleugels en vlogen weg.

„Soort zoekt soort”, zegt men vaak. Maar het is opmerkelijk dat sommige vogels niet alleen samengroepen maar ook graag samen schijnen te zingen — en nog wel met verfijnde precisie! Zulke duetten worden zo harmonieus gezongen dat het zonder beide vogels te zien, voor de luisteraar vaak onmogelijk is te horen dat er twee afzonderlijke vogels aan het musiceren zijn! Zelfs onderzoekers zijn erin gelopen. Het is dan ook pas sinds betrekkelijk korte tijd dat het zingen van duetten als een gedragspatroon onder vogels erkend wordt.

De klokvogel

De Ethiopische fiscaal bijvoorbeeld is een bijzonder bedreven zanger. Hij bewoont het Afrikaanse continent en heeft een unieke fluitachtige zang, die vaak lijkt op het trillende geluid van twee stukken metaal die tegen elkaar geslagen worden. Daarom wordt hij vaak de klokvogel genoemd. Hij is fraai uitgedost met glanzende zwarte kruin, nek en vleugels. Zijn sneeuwwitte borstveren en de witte streep op zijn vleugels vormen een prachtig contrast. Ethiopische fiscalen worden altijd in paren aangetroffen, en mannetjes en vrouwtjes hebben dezelfde tekening en kleur.

Iemand die in een dicht woud of in de rimboe loopt, zal lang voordat hij deze vogels ziet, hun aanwezigheid opmerken. Het mannetje brengt vaak drie vlugge, op klokslagen lijkende tonen ten gehore. Deze worden onmiddellijk beantwoord door een krassend kwieee van het vrouwtje. Soms zingt één vogel een ononderbroken reeks tonen, terwijl zijn partner instemt met één enkele toon — een melodieuze toon die zonder hoorbare onderbreking in het lied opgenomen wordt.

Deskundigen zijn er nog niet helemaal achter hoe deze coördinatie bereikt wordt. Sommigen denken dat het, op zijn minst in enkele gevallen, misschien gewoon een kwestie is van „oefening baart kunst”, zoals het spreekwoord luidt. Het mannetje en het vrouwtje zingen dag in dag uit met elkaar en bereiken zo het hoge niveau van precisie in hun uitvoering.

Het is interessant dat Ethiopische fiscalen vaak een streekgebonden „accent” schijnen te hebben. Kennelijk komt dit doordat ze plaatselijke geluiden en andere vogels nadoen. Dit proces heet vocale mimicry. Daardoor kan het zijn dat Ethiopische fiscalen in de Zuid-Afrikaanse savanne heel anders zingen dan die in de Great Rift Valley in Oost-Afrika.

Partners voor het leven

In het boek Overleven in de natuur merkt David Attenborough op: „Het is ook leuk om te ontdekken dat vogelpaartjes die samen zingen ook jaar na jaar bij elkaar blijven, soms wel hun leven lang.” Wat veroorzaakt deze sterke band? Attenborough vervolgt: „Ze gebruiken de techniek duidelijk ook om de onderlinge band te versterken, waarbij ze hun duetten soms zelfs zingen als ze dicht bij elkaar op dezelfde tak zitten. Als een van de twee er niet is, zingt de eenzame andere vogel soms de hele ingewikkelde melodie in zijn eentje, en vult dan zelf de delen in die normaal door zijn partner gezongen worden.”

Misschien helpt het gezang de vogels ook elkaar in dichte begroeiing te vinden. Wanneer het mannetje wil weten waar zijn partner is, begint hij met een reeks melodieuze tonen, en het vrouwtje stemt met hem in, hoewel zij een heel eind verderop kan zitten. Hun timing is zo exact dat het lijkt of ze de opvoering van tevoren gepland hebben.

Fluitend aan het werk

Vindt u het leuk muziek bij uw werk te hebben? Wel, kennelijk veel vogels ook. In het boek The Private Life of Birds, van Michael Bright, staat dat vogelzang een stimulerende lichamelijke uitwerking heeft op luisterende vogels en dat na het horen ervan „de hartslag van zowel mannetjes als vrouwtjes omhoogging”. En sommige vrouwtjes „bouwden hun nesten sneller” en „legden meestal ook meer eieren” wanneer ze naar gezang van mannetjes luisterden.

Ongetwijfeld zullen onderzoekers fascinerende dingen blijven ontdekken over duettisten als de Ethiopische fiscaal. Maar wat de functionele waarde van hun gezang ook moge blijken te zijn, laten wij nooit over het hoofd zien dat het nog een ander verheven doel dient. Het klinkt waarderende mannen en vrouwen aangenaam in de oren! Zulke adembenemende muziek beweegt ons er inderdaad toe de Schepper van „de vogels van de hemel” te loven. — Psalm 8:8.