De zienswijze van de Bijbel
Gaan geloof en verstand wel samen?
„GELOOF is een ontkenning van de rede”, schreef de Britse filosoof A.C. Grayling. Zijn woorden vatten de mening samen van talloze schrijvers en filosofen die door de eeuwen heen hebben beweerd dat geloof en verstand niet samengaan.
Sommige geloofsovertuigingen zijn inderdaad lijnrecht in strijd met de rede. Maar sta hier eens bij stil: Veel wetenschappelijke overtuigingen waar men eens heel zeker van was, zijn fout gebleken. Betekent dat dan dat alle wetenschappelijke overtuigingen verkeerd en niet op verstand gebaseerd zijn? Welke reden is er om religieuze opvattingen anders te bezien? Het geloof dat in de Bijbel wordt beschreven, bestaat zelfs niet zonder kennis. Het is juist stevig gefundeerd op kennis en gezond verstand. Een onderzoek van het bewijsmateriaal zal aantonen dat waar geloof en verstand wel degelijk verenigbaar zijn.
Wat is waar geloof?
De Bijbel zegt bijvoorbeeld dat aanbidding voor God alleen aanvaardbaar is als het „heilige dienst met uw denkvermogen” is (Romeinen 12:1). Het geloof dat in de Bijbel wordt beschreven is dus niet blind en irrationeel. Het is ook geen lichtgelovigheid. Integendeel, het is iets wat iemand goed heeft overdacht, waardoor hij vertrouwen in God en zijn Woord heeft gekregen. Dat vertrouwen is stevig gefundeerd op verstand.
Uiteraard heeft iemand om goed te kunnen redeneren correcte informatie nodig. Zelfs de krachtigste computerprogramma’s die bedacht zijn volgens de degelijke principes van de logica zullen met zeer merkwaardige resultaten komen als er foute gegevens in worden gestopt. Zo zal de kwaliteit van iemands geloof voor een belangrijk deel afhankelijk zijn van wat hij hoort of van hoe betrouwbaar de informatie is waarmee hij zijn geest voedt. De Bijbel zegt dan ook terecht dat ’geloof volgt op hetgeen wordt gehoord’ (Romeinen 10:17).
Een basisvereiste voor geloof is „een nauwkeurige kennis van de waarheid” (1 Timotheüs 2:4). Alleen „de waarheid”, zegt de Bijbel, „zal u vrijmaken”, vrij van misleidende overtuigingen, of die nu wetenschappelijk of religieus zijn (Johannes 8:32). De Bijbel waarschuwt ons om niet „aan elk woord” geloof te hechten (Spreuken 14:15). In plaats daarvan moeten we ’ons van alles vergewissen’, oftewel de dingen die we horen, toetsen voordat we ze geloven (1 Thessalonicenzen 5:21). Waarom moeten we een onderzoek instellen en onze overtuiging toetsen? Omdat geloof dat op leugens is gebaseerd slechts een illusie is. Sommige mensen in de oude stad Berea waren ’edel van geest’ en lieten door hun voorbeeld zien wat het zeggen wil om een juist geloof te krijgen. Hoewel ze echt wilden geloven wat de christelijke zendelingen hun leerden, namen ze de moeite om ’dagelijks zorgvuldig de Schriften te onderzoeken of deze dingen zo waren’ (Handelingen 17:11).
Geloof in de Bijbel opbouwen
Maar als u er nu niet van overtuigd bent dat de Bijbel betrouwbaar is? Hoe kunt u dan meer vertrouwen krijgen in de Bijbel als bron van nauwkeurige kennis? Ter illustratie: Hoe kunnen we ons vertrouwen in mensen versterken? Inderdaad, door hen te leren kennen, door een tijdlang te kijken hoe ze zich gedragen en te zien wat de resultaten van hun gedrag zijn. Waarom zou u niet hetzelfde doen met de Bijbel?a
De Bijbel beschrijft waar geloof als „de verzekerde verwachting van dingen waarop wordt gehoopt, de duidelijke demonstratie van werkelijkheden die echter niet worden gezien” (Hebreeën 11:1). Iemand met waar geloof is dus niet naïef. Hij heeft zijn overtuiging juist gebaseerd op een nauwkeurig onderzoek van alle beschikbare gegevens. Redeneren over die informatie levert de overtuiging op dat zelfs dingen die niet met het letterlijke oog kunnen worden gezien, „werkelijkheden” kunnen zijn.
Maar stel nu dat de dingen die u leert enkele van uw diepste overtuigingen lijken tegen te spreken? Moet u dat dan gewoon maar negeren? Natuurlijk niet. Het kan zeer verstandig zijn om na te denken over krachtige bewijzen die in tegenspraak lijken met wat u gelooft. God belooft in de Bijbel dat hij oprechte personen die naar de waarheid zoeken, zal belonen door hun kennis, onderscheidingsvermogen en denkvermogen te geven (Spreuken 2:1-12).
Het soort geloof dat gebaseerd is op wat de Bijbel leert, is verenigbaar met verstand. Wat voor geloof hebt u? Veel mensen hebben hun religie van hun ouders ’geërfd’ en hebben zich er nooit serieus in verdiept. Toch is het geen teken van gebrek aan respect om uw geloof te onderzoeken zodat u ’zich ervan kunt vergewissen’ dat uw denkwijze in overeenstemming is met Gods Woord (Romeinen 12:2). De Bijbel spoort ons aan: „Beproeft de geïnspireerde uitingen om te zien of ze uit God voortspruiten” (1 Johannes 4:1). Als u dat doet, zult u zelfs wanneer uw geloofsovertuiging in twijfel wordt getrokken, in staat zijn „u te verdedigen voor een ieder die van u een reden verlangt voor de hoop die in u is” (1 Petrus 3:15).
[Voetnoot]
a Als u hulp nodig hebt om betrouwbare informatie over de Bijbel te vinden, schrijf dan naar de uitgevers van dit tijdschrift.
WAT DENKT U?
● Ontmoedigt de Bijbel het gebruik van ons verstand? — Romeinen 12:1, 2.
● Wat voor kennis is essentieel om waar geloof te ontwikkelen? — 1 Timotheüs 2:4.
● Wat valt er te leren van de Bijbelse definitie van geloof? — Hebreeën 11:1.
[Inzet op blz. 29]
God beloont een oprechte zoektocht naar de waarheid