LES 27
Voor de vuist weg spreken
JE HEBT misschien hard gewerkt aan je lezing. Je hebt informatief materiaal. Je betoog zit logisch in elkaar. Je brengt de stof zonder hapering. Maar als de aandacht van je toehoorders verdeeld is — ze luisteren slechts naar flarden van wat je zegt omdat hun gedachten vaak afdwalen — mag je presentatie dan effectief heten? Als ze er moeite mee hebben hun geest bij de lezing te houden, is het dan waarschijnlijk dat je hun hart bereikt?
Wat kan aan zo’n probleem ten grondslag liggen? Allerlei factoren kunnen ertoe bijdragen. Meestal komt het doordat de lezing niet voor de vuist weg uitgesproken wordt. Met andere woorden, de spreker raadpleegt te vaak zijn aantekeningen, of zijn stijl van voordracht is te formeel. Deze problemen hangen echter rechtstreeks samen met de manier waarop de lezing is voorbereid.
Als je je lezing eerst uitschrijft en dan in een schema probeert om te zetten, zal het je waarschijnlijk moeilijk vallen de lezing voor de vuist weg uit te spreken. Waarom? Omdat je de precieze woorden hebt gekozen die je van plan bent te gebruiken. Al gebruik je bij je voordracht het schema, je zult je de woorden proberen te herinneren die je in de originele versie gebruikt hebt. Wanneer iets is uitgeschreven, is de taal formeler en de zinsbouw ingewikkelder dan in alledaagse spreektaal. Je voordracht zal dat weerspiegelen.
In plaats van de lezing tot in detail uit te schrijven, zou je het volgende moeten proberen: (1) Kies een thema en de hoofdelementen van het onderwerp die je gaat gebruiken om dat thema te ontwikkelen. Voor een korte lezing zijn twee hoofdpunten wel voldoende. Een langere lezing heeft er misschien vier of vijf. (2) Noteer onder elk hoofdpunt de voornaamste teksten die je in de opbouw van dat punt denkt te gaan gebruiken; schrijf ook je illustraties en belangrijke argumenten op. (3) Bedenk hoe je de lezing wilt inleiden. Je zou zelfs een paar zinnen kunnen uitschrijven. Vorm je ook een idee van je besluit.
Voorbereiding van je voordracht is heel belangrijk. Maar ga de lezing niet woord voor woord doornemen met de bedoeling alles uit het hoofd te leren. Bij spreken voor de vuist weg moet in de voorbereiding voor de voordracht het accent niet op de woorden komen te liggen maar op de gedachten die overgebracht moeten worden. Die moeten doorgenomen worden totdat in je geest de ene gedachte moeiteloos op de andere volgt. Als de structuur van je lezing logisch is opgebouwd en goed overdacht, moet dit je niet te zwaar vallen, en in je voordracht moeten de ideeën elkaar natuurlijk en gemakkelijk opvolgen.
Beschouw de voordelen. Een belangrijk winstpunt bij spreken voor de vuist weg is dat je spreekt op de gewone, ongekunstelde manier waar mensen het gemakkelijkst op reageren. Je voordracht zal levendiger en derhalve interessanter voor je toehoorders zijn.
Deze methode van spreken maakt het mogelijk een maximum aan visueel contact te hebben met je luisteraars, en dat verbetert je communicatie met hen. Omdat je niet van aantekeningen afhankelijk bent voor de formulering van iedere zin, zullen je luisteraars sterker het idee hebben dat je je onderwerp beheerst en dat je oprecht gelooft wat je zegt. Deze manier van voordracht leent zich dus voor een warme conversatiestijl, een echt gesprek van hart tot hart.
Voor de vuist weg spreken biedt ook ruimte voor flexibiliteit. Het materiaal ligt niet in die mate vast dat je er geen aanpassingen in kunt aanbrengen. Stel dat er op de dag dat je je lezing moet houden, op het nieuws iets heel belangrijks wordt gemeld dat rechtstreeks in verband staat met je onderwerp. Zou het niet juist zijn het te memoreren? Of misschien ben je aan het spreken en zie je dat er zich in het gehoor veel jeugd in de schoolgaande leeftijd bevindt. Wat zou het goed zijn als je je illustraties en toepassing aanpast om hen te helpen inzien hoe het materiaal met hun leven te maken heeft!
Nog een voordeel van voor de vuist weg spreken is dat het je eigen geest stimuleert. Met tegenover je een waarderend en ontvankelijk gehoor zul je zelf nog enthousiaster worden en gedachten verder uitwerken of de tijd nemen om bepaalde punten te herhalen voor nadruk. Als je merkt dat de aandacht van je toehoorders begint te verslappen, kun je daar iets tegen gaan doen in plaats van alleen maar tegen mensen aan te praten die met hun gedachten elders zijn.
Vermijd de valkuilen. Je moet je ervan bewust zijn dat er zich bij voor de vuist weg spreken ook een aantal valkuilen kunnen voordoen. Een is de neiging over tijd te gaan. Als je tijdens de lezing te veel extra ideeën invoegt, kan de tijdsindeling een probleem worden. Hier kun je wat aan doen door op je schema te noteren hoeveel tijd je voor elk onderdeel van de lezing beschikbaar hebt. Houd je dan strikt aan deze verdeling.
Een ander gevaar, vooral voor ervaren sprekers, is een te groot zelfvertrouwen. Gewend geraakt aan het spreken in het openbaar zullen sommigen bemerken dat het niet al te moeilijk is een paar gedachten neer te krabbelen en daar de toegewezen tijd mee te vullen. Maar nederigheid en waardering voor het feit dat we een aandeel hebben aan een onderwijsprogramma waarin Jehovah zelf de Grootse Onderwijzer is, dienen ons te motiveren om iedere toewijzing gebedsvol te behartigen en ons goed voor te bereiden. — Jes. 30:20; Rom. 12:6-8.
Veel sprekers die niet ervaren zijn in het voor de vuist weg spreken, zitten er waarschijnlijk meer over in dat ze misschien vergeten wat ze hadden willen zeggen. Laat je er door deze mogelijkheid niet van weerhouden deze stap voorwaarts te doen in het effectief spreken. Bereid je goed voor en zie naar Jehovah op voor de hulp van zijn geest. — Joh. 14:26.
Andere sprekers laten zich door overmatige bezorgdheid over de woordkeus terughouden. Het is waar dat een voor de vuist weg uitgesproken lezing misschien niet de uitgelezen woordkeus en grammaticale precisie van een manuscriptlezing zal hebben, maar een aantrekkelijke conversatiestijl zal dat ruimschoots compenseren. Mensen reageren het snelst op ideeën die hun worden gepresenteerd in woorden die ze gemakkelijk begrijpen en in zinnen die niet gecompliceerd zijn. Als je je goed voorbereidt, zullen de juiste woorden vanzelf komen, niet omdat je die uit het hoofd hebt geleerd maar omdat je de gedachten voldoende hebt gerepeteerd. En als je in je dagelijkse conversatie goede spraak gebruikt, gaat dat op het podium vanzelf.
Wat voor aantekeningen te gebruiken. Mettertijd en naarmate je ervaring opdoet, zul je waarschijnlijk je schema kunnen terugbrengen tot slechts enkele woorden voor elk punt van je lezing. Compleet met een vermelding van de schriftplaatsen die je van plan bent te gebruiken, kan alles wellicht op een kaartje of velletje papier genoteerd worden zodat je het gemakkelijk kunt raadplegen. Voor de velddienst zul je in de meeste gevallen een simpel schemaatje uit het hoofd leren. Als je voor een nabezoek wat research hebt verricht, kun je een papiertje met wat korte aantekeningen tussen de bladzijden van je bijbel steken. Ook kun je eenvoudig een schema uit Bijbelse onderwerpen voor gesprekken of materiaal dat je in Redeneren aan de hand van de Schrift vindt, gebruiken als basis voor je bespreking.
Als je echter binnen een paar weken verscheidene vergaderingsaandelen te behartigen hebt en mogelijk ook nog een openbare lezing, zul je wellicht uitgebreidere aantekeningen moeten gebruiken. Waarom? Om de stof weer helder in je geest te krijgen voordat je elk van die toewijzingen behartigt. Maar ook dan zul je als je je tijdens je voordracht voor je woordkeus te zeer op je aantekeningen verlaat — er bij haast iedere zin wel even naar kijkt — de voordelen verliezen die nu juist het kenmerk vormen van een voor de vuist weg gehouden lezing. Als je uitgebreide aantekeningen gebruikt, markeer daarin dan een paar woorden en bijbelteksten zo dat die met elkaar een gemakkelijk te raadplegen schema vormen.
Hoewel een ervaren spreker zijn lezing gewoonlijk in hoofdzaak voor de vuist weg moet uitspreken, kan het ook voordelen hebben er andere vormen van voordracht in te verwerken. In de inleiding en het besluit, wanneer een goed contact met de toehoorders samen moet gaan met krachtige, zorgvuldig geformuleerde uitspraken, kunnen enkele uit het hoofd geleerde zinnen doeltreffend zijn. Waar feiten, cijfermateriaal, aanhalingen of bijbelteksten worden gebruikt, is voorlezen op zijn plaats en kan dat met goed effect toegepast worden.
Wanneer anderen om een uitleg vragen. Soms moeten we onze overtuigingen uitleggen zonder de gelegenheid te hebben gehad ons voor te bereiden. Zoiets kan zich in de velddienst voordoen als iemand met een tegenwerping komt. Soortgelijke situaties kunnen rijzen als we bij familieleden, op ons werk of op school zijn. Overheidsfunctionarissen kunnen eveneens een verklaring vragen voor onze geloofsovertuigingen of levenswijze. De bijbel bepleit: „[Weest] altijd gereed u te verdedigen voor een ieder die van u een reden verlangt voor de hoop die in u is, maar doet dit met zachtaardigheid en diepe achting.” — 1 Petr. 3:15.
Merk eens op hoe Petrus en Johannes het joodse Sanhedrin antwoordden, zoals dat opgetekend staat in Handelingen 4:19, 20. In slechts twee zinnen zetten ze hun standpunt duidelijk uiteen. Dat gebeurde op een manier die paste bij hun gehoor — ze wezen erop dat de kwestie waarin de apostelen een standpunt moesten innemen, ook van de rechtbank een standpuntbepaling vroeg. Later werden tegen Stefanus valse beschuldigingen ingebracht en kwam hij voor dezelfde rechtbank te staan. Lees zijn krachtige onvoorbereide antwoord eens in Handelingen 7:2-53. Hoe ordende hij zijn materiaal? Hij presenteerde gebeurtenissen in historische volgorde. Op een geschikt punt begon hij de nadruk te leggen op de opstandige geest die de natie Israël had getoond. In zijn besluit liet hij zien dat het Sanhedrin dezelfde geest aan de dag had gelegd door de Zoon van God ter dood te laten brengen.
Wat kan je helpen om in een situatie waarin je onvoorbereid je geloof moet uitleggen, goede, doeltreffende dingen te zeggen? Doe net als Nehemia, die in stilte een gebed opzond voordat hij antwoord gaf op een door koning Artaxerxes gestelde vraag (Neh. 2:4). Zet dan snel in je geest een schema op. De fundamentele stappen laten zich als volgt op een rijtje zetten: (1) Kies een of twee punten die deel moeten uitmaken van de uitleg (je zou ervoor kunnen kiezen gebruik te maken van punten in Redeneren aan de hand van de Schrift). (2) Beslis welke schriftplaatsen je gaat gebruiken om die punten te ondersteunen. (3) Bepaal hoe je je uitleg tactvol zo kunt aanvangen dat de vragensteller bereid is te luisteren. Begin vervolgens te praten.
Zul je je onder druk herinneren wat je moet doen? Jezus zei tegen zijn volgelingen: „Maakt u er . . . niet bezorgd over hoe of wat gij moet spreken, want wat gij moet spreken, zal u op dat uur gegeven worden; want niet slechts gij spreekt, maar de geest van uw Vader spreekt door u” (Matth. 10:19, 20). Dat betekent niet dat je de wonderbaarlijke „spraak van wijsheid” zult bezitten die de eerste-eeuwse christenen geschonken werd (1 Kor. 12:8). Maar als je regelmatig het onderwijs benut dat Jehovah in de christelijke gemeente voor zijn dienstknechten verschaft, zal de heilige geest de benodigde informatie in je geest terugbrengen wanneer ze er moet zijn. — Jes. 50:4.
Het lijdt geen twijfel dat voor de vuist weg spreken heel doeltreffend kan zijn. Als je dat regelmatig doet bij het behartigen van toewijzingen in de gemeente, zal het onvoorbereid geven van antwoorden wanneer dat nodig is niet moeilijk zijn, want bij beide gaat het in principe om het opzetten van een schema. Aarzel niet. Als je leert voor de vuist weg te spreken, zal dat ook je velddienst effectiever maken. En als je het voorrecht hebt lezingen voor de gemeente te houden, zal het je beter lukken de aandacht van je toehoorders vast te houden en hun hart te raken.