Waarom een ingebouwde klok?

● Men heeft een proef genomen om vast te stellen of het tijdgevoel van bijen afhankelijk is van uitwendige factoren. In New York getrainde bijen werden per vliegtuig naar Parijs overgebracht. De Natural History van oktober 1959 schreef er het volgende over: „Het resultaat van dit experiment heeft duidelijk antwoord gegeven op de vraag betreffende het karakter van de tijdoriëntatie der bij; de getrainde haalbijen handhaafden hun vierentwintig-uur-ritme, los van de uitwendige invloeden welke gedurende de dag periodiek zijn op te merken. Bijen hebben een inwendige klok welke door hun organisme wordt beheerst.

● Men zou de vraag kunnen stellen welk doel het tijdgevoel van bijen heeft. Ook al zijn er planten, zoals boekweit, die alleen maar in de ochtend nectar afscheiden, toch kent men ook andere die dit overdag tegen twaalf uur of verder in de middag doen. Het is dus waar, dat bijen de nectar ook wel zonder hun tijdgevoel zouden kunnen verzamelen, maar door de hulp hiervan wordt hun dagelijkse activiteit gemakkelijker en rationeler, en, zoals wij weten, is alles in de bijenkolonie rationeel georganiseerd.

● De haalbijen die uren achtereen uit één bepaalde bron nectar hebben geput, schrijven deze niet onmiddellijk af wanneer ze tijdelijk uitgeput raakt. Ze maken een goed gebruik van de rustperiode en trekken zich terug naar een rustig hoekje van de raat. Ver van het drukke verkeer voor in de raat, rusten ze uit van hun inspannende werkzaamheden. Pas wanneer het uur nadert waarop ’hun’ bloemen weer nectar gaan afscheiden, gaan ze weer aan het verzamelen. Het zou een verspilling van honing en energie zijn, als ze ongeveer elke twintig minuten voor verkenningsvluchten zouden moeten uitvliegen om te weten te komen wanneer de stroom weer gaat vloeien.

● Toch zou de bij het nog wel buiten haar tijdgevoel kunnen stellen, ware het niet dat ze het absoluut nodig heeft voor oriëntatie in de ruimte — ten behoeve waarvan ze de zon als kompas gebruikt. Het zonnekompas . . . kan alleen maar functioneren als de tijd van de dag in aanmerking wordt genomen. Ten slotte wordt, wanneer de haalbij van een nectarverkenningsvlucht naar de raat terugkeert, de richting van en de afstand tot de bron door middel van een dans aan de andere werkers meegedeeld. Ook voor de juiste uitvoering en het juiste begrip van deze dans is een tijdgevoel dat nauwkeurig werkt, een absoluut vereiste.”