Het evangelie volgens geleerden

„WIE zeggen de scharen dat ik ben?” (Lukas 9:18) Dat vroeg Jezus bijna twee millennia geleden aan zijn discipelen. De vraag was toen controversieel. Naar het schijnt is dat nu nog meer het geval, vooral tegen de kersttijd, wanneer Jezus zogenaamd centraal staat. Velen geloven dat Jezus vanuit de hemel werd gezonden om de mensheid te verlossen. Denkt u er ook zo over?

Sommige geleerden opperen een andere zienswijze. „Het beeld van Jezus als iemand die onderwees dat hij de Zoon van God was, die voor de zonden van de wereld moest sterven, is historisch onjuist”, aldus Marcus J. Borg, hoogleraar in religie en cultuur.

Andere geleerden beweren dat de ware Jezus anders was dan degene over wie wij in de bijbel lezen. Sommigen zijn van oordeel dat alle Evangeliën vier of meer decennia na Jezus’ dood zijn opgetekend en dat Jezus’ ware identiteit tegen die tijd reeds opgesmukt was. Het probleem zat hem niet in het geheugen van de evangelieschrijvers, zo beweren de geleerden, maar in hun interpretatie. Na Jezus’ dood gingen de discipelen hem anders zien — als de Zoon van God, de Redder en de Messias. Sommigen beweren onomwonden dat Jezus slechts een rondtrekkende wijze, een radicaal maatschappijhervormer was. Dat, zo zeggen de geleerden, is de zuivere waarheid van de Evangeliën.

De „wetenschappelijke” kijk op Jezus

Om hun „wetenschappelijke” zienswijze te verdedigen, zijn critici er naar het schijnt op gebrand alles wat in verband met Jezus bovennatuurlijk lijkt, van de hand te wijzen. Sommigen zeggen bijvoorbeeld dat de maagdelijke geboorte een verzinsel was om te maskeren dat Jezus een onwettig kind was. Anderen verwerpen Jezus’ profetieën betreffende de verwoesting van Jeruzalem en zweren bij hoog en laag dat deze na hun „vervulling” in de Evangeliën zijn ingevoegd. Sommigen zeggen zelfs dat de genezingen die Jezus verrichtte, louter psychosomatisch waren — de invloed van het denken op de materie. Vindt u zulke stellingen deugdelijk of ongerijmd?

Bepaalde geleerden beweren zelfs dat Jezus’ discipelen de opstanding hebben verzonnen om te voorkomen dat hun beweging instortte. Tenslotte, zo redeneren de geleerden, waren Jezus’ volgelingen machteloos zonder hem, en daarom lieten zij hun Meester opnieuw in het verhaal optreden. In feite kreeg het christendom, niet Christus, een opstanding. Als dat al lijkt op het zich veroorloven van wetenschappelijke vrijheden, wat dan te zeggen van de stelling van theologe Barbara Thiering dat Jezus in het geheel niet ter dood gebracht is? Zij gelooft dat Jezus zijn terechtstelling aan de paal heeft overleefd en vervolgens tweemaal getrouwd is en de vader werd van drie kinderen.

Al deze beweringen verlagen Jezus tot het enige niveau waarop veel geleerden bereid zijn hem te aanvaarden: dat van een wijs man, een marginale jood, een maatschappelijk hervormer — alles, maar niet de Zoon van God, die is gekomen om „zijn ziel te geven als een losprijs in ruil voor velen”. — Mattheüs 20:28.

Misschien hebt u rond deze tijd van het jaar gedeelten van de Evangeliën gelezen, zoals het gedeelte over Jezus’ geboorte in een kribbe. Of misschien hebt u ze in de kerk gehoord. Hebt u de evangelieverslagen als waardevol en geloofwaardig aanvaard? Neem dan eens kennis van de volgende schokkende situatie. Er is een groep geleerden die sedert 1985 tweemaal per jaar bijeenkomt in een zogenaamd Jezus-seminar om de authenticiteit van Jezus’ woorden vast te stellen. Heeft Jezus werkelijk gezegd wat de bijbel hem toeschrijft? De deelnemers aan het seminar stemden met gekleurde kralen over iedere uitspraak. Een rode kraal betekende dat een uitspraak zeker door Jezus was gedaan; een roze kraal betekende dat Jezus het waarschijnlijk had gezegd; een grijze kraal duidde op twijfel en bij een zwarte kraal zou er sprake zijn van vervalsing.

Het zal u wellicht verontrusten te vernemen dat het Jezus-seminar heeft verklaard dat 82 procent van de woorden die aan Jezus worden toegeschreven, waarschijnlijk niet door hem zijn geuit. Slechts één aanhaling uit het Evangelie van Markus werd betrouwbaar geacht. Het Evangelie van Lukas staat naar hun zeggen zo vol met propaganda dat de ware toedracht „niet achterhaald” kan worden. Op drie regels na werd het hele Evangelie van Johannes met zwarte kralen weggestemd als een vervalsing, en aan het weinige dat overbleef, werd de grijze kraal van de twijfel toebedeeld.

Van meer dan theoretisch belang

Bent u het met de geleerden eens? Verschaffen zij ons een nauwkeuriger beschrijving van Jezus dan wat wij in de bijbel over hem kunnen lezen? Deze vragen vormen niet louter een onderwerp voor wetenschappelijke discussie. In deze tijd van het jaar wordt u er misschien aan herinnerd dat volgens de bijbel God Jezus heeft uitgezonden „opdat een ieder die geloof oefent in hem, niet vernietigd zou worden, maar eeuwig leven zou hebben”. — Johannes 3:16.

Als Jezus slechts een rondtrekkende wijze was van wie wij misschien weinig weten, zou het zinloos zijn ’geloof in hem te oefenen’. Als de bijbelse beschrijving van Jezus daarentegen waarheidsgetrouw is, dan is onze eeuwige redding erbij betrokken. Wat wij dus moeten weten, is: Bevat de bijbel de waarheid over Jezus?