“Umuwa Unene!”

SARA uli pokati nakati kondyuo yae, otyo atala mounthele. Hinangela omukai Wokovilongo Vioutundilo una omaiho anthikovela. Okuti tyina umutala ngoti wanumana? Inkha otyotyo una etyi anumanena. Pena ovipuka ovinyingi viaenda nombunga yae. Ngwe nomulume wae Abraiau ankho vakalele nehambu limwe enene.a Ovo muene vatungile ondyuo ei.

Ankho vakala mo Ur, epunda-umbo limwe lina ovanongo, novalandesi. Tyotyili ankho vena omalumono. Mahi ondyuo ya Sara hamphangu-ko vala yokupaka ovipuka vena-vio. Mondyuo omo, vakala-mo omanima omanyingi tyilinge tyina vena ehambu natyina vena ovitateka. Ankho omo velikuambelela ku Huku yavo Jeova. Otyo naina Sara ehole unene omphangu ei.

Mahi no ngotyo Sara ankho wafuapo opo vailukile komphangu ikala kokule nombunga yae. Namphila ankho ena omanima 60, mahi no ngotyo upondola okuenda kotyilongo ehei, atyindi omuenyo umwe wahapepukile, avahakondoka vali. Otyityi tyemuavela ondundo opo apilulule omuenyo wae? Iya oityi tupondola okulilongesila kekolelo liae?

Tyafwa Sara wekulila mepunda-umbo lio Ur. Apa ankho epunda-umbo liatyo likala, hono pena vala omatunthu. Mahi, pononthiki mba Sara, ankho pena omikungu vio Ndongi Eufrate, omu ovalandesi vatapela-mo omaande, otyo vaeta-mo ovikahuku viokovilongo viokokule. Ovanthu ovanyingi veya mo Ur, otyo velihitaikinya, no nombapolo otyo mbulilandula, otyo mbuya no mepunda-umbo muna ovipuka ovinyingi vilandeswa pono popalasa. Pahe, nkhele soka ku Sara tyina ekulila mepunda-umbo liatyo olio, otyo anoñgonoka ovanthu vakalamo. Tyotyili navo vemuhinangela, mokonda ngwe ankho omuhikuena umwe omuwa. Tupu Sara ankho una ombunga imwe onene.

Mombimbiliya Sara wiiwe mokonda yekolelo liae, mahi hakuti ankho una ekolelo mokonda yokufenda otyikahuku tyo hanyi ankho tyifendwa mo Ur. Ankho muna omutala wotyikahuku otyo waya unene peulu. Mahi Sara, ankho ufenda Huku yotyotyili Jeova. Mahi ombimbiliya kaipopi oñgeni akala nekolelo olio. Tate yae, ankho ufenda ovikahuku. Wanepelue na Abraiau, omulume umwe omukulu vali kwe omanima ekwi.b (Gênesis 17:17) Konyima omulume wae anoñgonokwa okuti “o he yaaveho vena ekolelo.” (Romanos 4:11) Avelikuatesila, opo vapameke otyinepo tyavo, nonthilo, netompho ewa, nokulikuatehila tyina vakala novitateka. Tyihe otyo vala, otyinepo tyavo ankho tyina ehambu mokonda ankho vehole Huku yavo.

Sara ankho uhole unene omulume wae, iya avatungila popepi nombunga yavo mo Ur. Mahi navo vakalele novitateka vimwe. Ombimbiliya ipopia okuti Sara “ankho utupu olutyito, ankho utupu ovana.” (Gênesis 11:30) Pomuvo opo, Sara ankho uli motyitateka tyimwe tyepuilisa unene. Mahi, Sara atualako okukala omukuatyili ku Huku no ko mulume wae. Omuingona wavo Lote akala ngatyina omona wavo. Omuenyo wavo autualako, aloo ovipuka viapiluluka.

Abraiau eya noku Sara tyahambukwa unene! Ankho wahuva unene netyi tyemumonekela. Oandyu imwe yatumwa na Huku, aimupopila onondaka mba Huku! Pahe hinangela Sara, otyo atala komulume wae nokuahuva emupulu okuti: “Wekupopila-tyi? Mbambavo ntholele-vo!” Abraiau apumphama pohi, otyo apunga, pahe konyima emupopila okuti: “Sapo otyilongo tyove nombunga yove oende kotyilongo mandyikulekesa.” (Atos 7:2, 3) Konyima avahimbika okuenda noku Jeova emupopila okuti enda. Ankho vena okusapo otyilongo tyavo nomuenyo omuwa ankho vena, opo vakakale monohinge! Oñgeni Sara akumbulula? Kakalele nonkhango na Abraiau. Oñgeni ankho atala omapiluluko omulume wae ankho alinga momuenyo wavo?

Sara ongeleka imwe ongwa pala onthue. Onthue tupondola okusoka okuti, ‘Huku nalumwe etutumine tulinge kese tyipuka ahanda ine omulume wetu!’ Mahi okuti otyo tyilekesa okuti onthue katupondola okulinga omatokolo? Tukahi mouye umwe ovanthu vahanda vala omalumono, nonthue tupondola okutokela meliva liokuhanda okulipakela ovipuka ine omalumono. Ombimbiliya itulunda okulinga omatokolo omakuavo, okupaka tete ouhamba wa Huku iya ovipuka ovikuavo Huku muene metuyawihilako. (Mateus 6:33) Ngetyi tyalingile Sara, nonthue tuesukisa okulipula onthue muene okuti, ‘Omatokolo patyi mandyilingi momuenyo wange?’

Sara ankho una ovipuka ovinyingi. Ngotyo ankho una okusoka ovipi matyindi nevi masipo. Ankho kapondola okulongela ovityuma eete okuti omambulu no makamelo kamaetyivili okuvityinda, novipuka eete okuti kamavesuku navio. Tyafwa ovipuka vimwe vevilandesile, ine hamwe veviavele. Aende no ko palasa yepunda-umbo ngamo alanda ovilia, nohitu, novinyango, novikutu, novikuavo vali viesukisa.

Ankho katyapepukile ku Sara okusapo eumbo liae. Inkha ondyuo yavo ankho ikahi ngo nondyuo ononkhuavo mo Ur, ombu ovanthu vokuheya omatunthu vavasa, tyotyili Sara wapesekele kovipuka vimwe. Mbumwe ponondyuo ombo ankho ononene, mbuna omatangi omaande, no notulunela. Alo umwe onondyuo mba vana vahepa, ankho mbayabelwa nawa, mbuna ovitali, nomapito apama. Okuti ekaka nalio liapama ngo nondyuo ombo? Okuti ankho lipondola okuveyakulila kononkhulika, no ko nonkhapi, no komahunyu?

Iya konthele yombunga yae? Ovalie Sara masipo? Etyi Huku evepopila okuti “tundei motyilongo tyenyi no pokati kombunga yenyi” tyafuile tyemupuilisile unene. Omukai oo una okankhenda, tyipondola ankho una onomphange, no nondenge, no vo henkhai, no vo inanthu, ava ankho ehole unene, ahakamona-mona vali. No ngotyo, Sara elikuatehila, otyo elifuiika opo vailuke.

Namphila Sara ali novitateka, mahi no ngotyo welifuiikile opo vende monthiki yanakwa. Mokonda Tera oe onkhalamutwe, nae aende na Abraiau na Sara, namphila ankho ena omanima ehungi po 200. (Gênesis 11:31) Tyotyili Sara wakalele novilinga ovinene viokutekula ombuale oyo. Lote nae aende navo, etavela ku Jeova “avatundu motyilongo tyo va Kaldeia.”​—Atos 7:4.

Etyi vati pokulinga oungendi avai no ko Haraa, paendwa ono kilometru 960, okuenda no kokulio otyo valandula ondongi Eufrate. Avakala-mo ononthiki mbumwe. Tyafwa Tera ankho wavela unene, ehetyivili vali okutualako noungendi. Ombunga aiho ngamo ikala aloo anyima etyi ankho ena omanima 205. Puetyi vehenetunde-mo, Jeova apopila vali Abraiau opo atunde motyilongo otyo, aye no kotyilongo Jeova memulekesa. Pahe, Huku emupopila vali okuti: “Ame mandyikulingi elongo enene.” (Gênesis 12:2-4) Puetyi vasapo otyilongo tyo Haraa, Abraiau ankho una omanima 75 iya Sara ankho una omanima 65 mahi ankho vetupu ovana. Oñgeni mu Abraiau mamutuku elongo enene? Okuti makaovola omukai omukuavo? Pononthiki opo, omulume ankho upondola okukala novakai vevali, ngotyo tyipondola otyo Sara asoka.

Avasipo otyilongo tyo Haraa avai nokomutwe. Pahe tala ava ankho vena-vo. Ombimbiliya itupopila okuti, ombunga ya Abraiau yeliyawisa unene ankho una “ovanthu apola ko Haraa.” (Gênesis 12:5) Ovanthu ovo ankho ovalie? Ovanyingi puvo ankho ovapika. Mahi, Abraiau na Sara ankho valongesa ondaka ya Huku vana vahanda okuvetehelela. Ova Judeu vamwe vokohale vapopia okuti, ovanthu vapopiwa moversikulu ei ovanthu vokueliwanekele na Abraiau na Sara opo vafende Jeova. Inkha ongotyo, opo otyo tyakuatesileko Sara okupopila ovanthu konthele ya Huku nekevelelo liae. Tupu nonthue tyitupameka unene mokonda mononthiki mbetu ovanthu ovanyingi vetupu ekolelo mu Huku, iya valimbililwa. Tyina unoñgonoka otyipuka tyimwe otyiwa Mombimbiliya uhole okutyipopila vakuenyi?

Etyi vayauka ondongi Eufrate, tyafwa o monthiki 14 ya Nisan yenima 1943 P.K.E ngwe avai no motyilongo Jeova evelaele. (Êxodo 12:40, 41) Nkhele soka ku Sara ukahi nokutala nawa otyilongo veli, no ñgeni tyikahi. Ponthele yomiti ominene vio Moree, vili popepi no Siquém, Jeova amonekela vali Abraiau, pahe emupopila okuti: “Otyilongo etyi mandyityiavela ovana vove.” Ondaka yokuti “omona” ku Abraiau yakolela unene! Ankho tyimusokesa Kotyikunino tyo Endene omu Jeova apopile okuti nthiki imwe omulume umwe makaipaa Satanasi. Iya ngwe Jeova wapopililea-le Abraiau okuti, elongo malituku mwe maliikula ondyila opo ovanthu vatyo aveho vakapewe ononkhano onongwa.—Gênesis 3:15; 12:2, 3, 6, 7.

Mahi no ngotyo ombunga ya Abraiau nayo maikala novitateka. Motyilongo tyo Kanaa amukala ondyala imwe onene, Abraiau atuala ombunga yae ko Egitu. Mahi, ngwe amono okuti makala novitateka motyilongo otyo. Ngotyo apopila Sara okuti: “Mbambavo nthehelele! Ame ndyityii nawa okuti umuwa unene. Ngotyo tyina ova Egitu vamekumono, mavapopi okuti, ‘Omukai wae oyou.’ Mavandyipaa ove avehekuipaa. Mbambavo vepopila okuti umphange yange, opo vahandyipae mokonda yove, ame andyihupu.” (Gênesis 12:10-13) Omokonda yatyi Abraiau emuitila otyipuka otyo?

Abraiau ankho katolele omatutu, ha nkhembi-ko ngetyi ovanthu vamwe vapopia. Tyili Sara ankho velikuai umwe. Abraiau ankho una etyi etyilingila. Abraiau na Sara ankho vetyii nawa okuti otyipuka tyakolela vali okufuisapo ehando lia Huku, liokuti mu Abraiau mamutuku elongo liakolela, ngotyo okuhupisa Abraiau tyakolela unene. Ovanthu vokuheya omatunthu vetyimona okuti kohale ova Egitu ankho tyili vaipaa ovalume vokuankhimana opo vakale novakai vavo. Ngotyo Abraiau wosokele nawa, iya Sara nae etavela etyi apopilwa.

Etyi tyaendeleko tyilekesa nawa okuti, Abraiau walingile nawa. Vamwe povaundapi va Farao avetyimono okuti Sara omuwa unene, mahi ngwe ankho wakulupale. Avakapopila Farao, iya Farao evetumu vekemupole! Nkhele soka oñgeni Abraiau akala, no ñgeni Sara akala. Mahi, tyimoneka nawa okuti Sara walingilue nawa, katekulilwe onya. Tyafuile Farao wemukengelele nomalumono ae, iya konyima ekemuita “komphange yae” opo emunepe-po.—Gênesis 12:14-16.

Nkhele soka ku Sara, utalela pondyanena mombala yotyilongo tyo Egitu. Oñgeni ngwe elitehelela okukala vali mokati kovimato, mondyuo imwe yayambelwa nawa, muna ovikulia vikahi nawa apewa? Okuti ovipuka vina viemuhuvisile, namphila omalumono omo Ur ahavasimo? Tala okuti ñgeno Satanasi wahambukilwe inkha Sara wayekelepo Abraiau opo akale omukai wa Farao! Mahi Sara ehetavela. Sara ankho omukuatyili komulume wae, no ku Huku yae. Inkha ovalinepi hono navo vakala notyituwa ngotyo ñgeno ouye wakala nawa! Okuti nove upondola okukala omukuatyili nga Sara kovanthu uhole nomapanga ove?

Jeova wayakulilile omukai oo omuwa, atumu omahingano ku Farao no vomeumbo liae. Etyi Farao anoñgonoka okuti Sara omukai wa Abraiau, emutumu akondoke komulume wae, apopila ombunga aiho ya Abraiau vatunde mo Egitu. (Gênesis 12:17-20) Abraiau wahambukilwe unene etyi apewa omukai wae! Hinangela okuti ngwe wemupopilile okuti: “Ame ndyityii okuti umuwa unene.” Mahi, otyipuka ankho ehole vali ku Sara, omokonda hamuwa vala kolupe. Omokonda ankho una ovituwa oviwa, ovituwa Jeova ehole. (1 Pedro 3:1-5) Ovio ovituwa atuho tupondola okuovola okukala navio. Inkha efendelo tulingila Huku tulipaka komutwe womalumono, atulingi ononkhono mbokupopila ovanthu konthele ya Huku, atukakatela movitumino via Huku tyina tuhongilinyua, matutyivili okuhetekela ekolelo lia Sara.