NEHEMIASZA, KSIĘGA
Księga Pism Hebrajskich, która opisuje głównie wydarzenia poprzedzające powołanie Nehemiasza na namiestnika w Judzie oraz związane z jego urzędowaniem (Neh 5:14; 13:6, 7). We wstępie do tego natchnionego sprawozdania wyjaśniono, że sporządził je „Nehemiasz, syn Chakaliasza” (1:1), i spora część jest napisana w pierwszej osobie.
Jaki okres obejmuje i kiedy została spisana. Punktem odniesienia i zarazem początkiem owej relacji historycznej jest „miesiąc Kislew [listopad/grudzień] w roku dwudziestym” (Neh 1:1). Jak wynika z Nehemiasza 2:1, musi chodzić o 20 rok rządów Artakserksesa. Najwyraźniej lata panowania tego króla nie były liczone od miesiąca Nisan (marzec/kwiecień), wymienionego w tym wersecie, gdyż Kislew tegoż 20 roku został wspomniany wcześniej. Być może Nehemiasz posłużył się własną rachubą czasu, w której — podobnie jak we współczesnym żydowskim kalendarzu świeckim — pierwszym miesiącem roku księżycowego był Tiszri (wrzesień/październik). Niewykluczone też, że rządy tego króla odmierzano od rzeczywistej daty wstąpienia na tron, mimo iż kronikarze babilońscy również w wypadku władców Persji trzymali się zwyczaju liczenia lat panowania od miesiąca Nisan (o czym świadczą tabliczki gliniane).
Wiarogodne dowody historyczne oraz spełnione proroctwo biblijne wskazują na to, że Nisan 20 roku królowania Artakserksesa przypadł na 455 r. p.n.e. (zob. PERSJA, PERSOWIE [Rządy Kserksesa i Artakserksesa]). W takim razie poprzedni Kislew wypadł w r. 456, a 32 rok rządów tego króla (ostatnia data wspomniana przez Nehemiasza; Neh 13:6) obejmował część r. 443. A zatem akcja Księgi Nehemiasza rozpoczyna się w miesiącu Kislew 456 r. p.n.e., a kończy po r. 443.
W 32 roku panowania Artakserksesa Nehemiasz opuścił Jerozolimę. Po powrocie dowiedział się, że Żydzi nie łożyli na utrzymanie kapłanów i lewitów, że nie przestrzegali prawa dotyczącego sabatu i że wielu poślubiło cudzoziemki, a potomstwo takich mieszanych małżeństw nie potrafiło nawet mówić po żydowsku (Neh 13:10-27). Skoro sprawy posunęły się aż tak daleko, nieobecność Nehemiasza musiała trwać dość długo. Nie sposób jednak ustalić, kiedy po r. 443 ukończył spisywanie księgi noszącej jego imię.
Zgodność z innymi księgami biblijnymi. Księga Nehemiasza wywyższa Jehowę Boga. Wyjawia, że jest On Stwórcą (Neh 9:6; por. Rdz 1:1; Ps 146:6; Obj 4:11), że wysłuchuje szczerych modlitw swych sług (Neh 1:11 do 2:8; 4:4, 5, 15, 16; 6:16; por. Ps 86:6, 7) i występuje w ich obronie (Neh 4:14, 20; por. Wj 14:14, 25). Jest to „Bóg aktów przebaczania, łaskawy i miłosierny, nieskory do gniewu i obfitujący w lojalną życzliwość” (Neh 9:17; por. Lb 14:18), „Bóg niebios, Bóg wielki i napawający lękiem, zachowujący przymierze i lojalną życzliwość wobec tych, którzy go miłują i przestrzegają jego przykazań” (Neh 1:5; por. Pwt 7:9, 10, 21).
Księga Nehemiasza wielokrotnie nawiązuje do Prawa Mojżeszowego. Wspomina m.in. o nieszczęściach wynikających z nieposłuszeństwa oraz o błogosławieństwach, jakie zjednuje skrucha (Kpł 26:33; Pwt 30:4; Neh 1:7-9), o pożyczkach (Kpł 25:35-38; Pwt 15:7-11; Neh 5:2-11), o spowinowacaniu się z cudzoziemcami (Pwt 7:3; Neh 10:30), o sabatach i uwolnieniu od długów (Wj 20:8; Kpł 25:4; Pwt 15:1, 2; Neh 10:31), o ogniu na ołtarzu (Kpł 6:13; Neh 10:34), o Święcie Szałasów (Pwt 31:10-13; Neh 8:14-18), o nieprzyjmowaniu Moabitów i Ammonitów do zboru Izraela (Pwt 23:3-6; Neh 13:1-3), a także o dziesięcinach, pierwocinach i daninach (Wj 30:16; Lb 18:12-30; Neh 10:32-39).
Poza tym księga ta podaje informacje historyczne pokrywające się z różnymi fragmentami Pism Hebrajskich (Neh 9:7-35; 13:26; por. Neh 13:17, 18 z Jer 17:21-27). Z kolei wydarzenia w niej opisane tworzą tło innych wersetów biblijnych. Psalmy 123 i 129 mają swój historyczny odpowiednik w przeżyciach Nehemiasza i pozostałych Żydów zaangażowanych w odbudowę murów Jerozolimy (Neh 4:1-5, 9; 6:1-14). Kiedy Jehowa skłonił Artakserksesa do wykonania Jego woli przez wydanie zezwolenia na odbudowę tych fortyfikacji, potwierdziły się słowa z Przysłów 21:1: „Serce króla jest w ręku Jehowy jak strumienie wody. Zwraca je On, gdzie chce” (Neh 2:4-8).
Zarówno w Księdze Ezdrasza (2:1-67), jak i Nehemiasza (7:6-69) podano liczbę mężczyzn z różnych rodów (domów), którzy wrócili z Zerubbabelem z niewoli babilońskiej. Obie relacje zgodnie mówią, że było ich 42 360, nie licząc niewolników i śpiewaków (Ezd 2:64; Neh 7:66). Różnią się jednak w liczbach dotyczących poszczególnych rodów, a ich suma w obu wypadkach jest znacznie mniejsza niż 42 360. Wielu biblistów przypisuje te rozbieżności błędom kopistów. Nie można tego całkowicie wykluczyć, ale istnieją też inne prawdopodobne wyjaśnienia.
Ezdrasz i Nehemiasz mogli oprzeć swe wykazy na różnych źródłach. Na przykład Ezdrasz mógł wykorzystać dokument z rejestrem osób wyrażających gotowość powrotu do ojczyzny, a Nehemiasz — spis tych, którzy rzeczywiście wrócili. Skoro część kapłanów nie potrafiła udowodnić swego pochodzenia (Ezd 2:61-63; Neh 7:63-65), najprawdopodobniej ten sam kłopot mieli też inni Izraelici. Wówczas liczba 42 360 mogła obejmować członków konkretnych rodzin oraz wielu tych, którzy nie byli w stanie ustalić swego rodowodu. Później jednak niektórym mogło się to udać, co tłumaczyłoby, dlaczego mimo różnic w poszczególnych danych łączna liczba jest taka sama.
[Ramka na stronie 168]
GŁÓWNE MYŚLI KSIĘGI NEHEMIASZA
Wydarzenia towarzyszące odbudowie murów Jerozolimy oraz późniejszemu oczyszczeniu Żydów z niewłaściwych praktyk
Akcja rozpoczyna się przeszło 80 lat po powrocie Żydów z niewoli babilońskiej
Odbudowa murów Jerozolimy pomimo sprzeciwu
Przebywający w Suzie Nehemiasz dowiaduje się o opłakanym stanie murów Jerozolimy; modli się do Jehowy o wsparcie, po czym prosi władcę Persji Artakserksesa, żeby mu pozwolił odbudować miasto i jego mury; król wyraża zgodę (1:1 do 2:9)
Przybywszy do Jerozolimy, Nehemiasz dokonuje nocą przeglądu zrujnowanych murów, następnie wyjawia Żydom, że zamierza je odbudować (2:11-18)
Cudzoziemcy Sanballat, Tobiasz i Geszem sprzeciwiają się odbudowie; najpierw uciekają się do szyderstw, później wspólnie spiskują, by walczyć przeciwko Jerozolimie; Nehemiasz uzbraja budowniczych i kontynuuje prace (2:19 do 4:23)
Intrygi przeciw Nehemiaszowi kończą się fiaskiem i po 52 dniach mur jest gotowy (6:1-19)
Poświęcenie muru; podczas uroczystości dwa pochody i chóry dziękczynne wyruszają po murze w przeciwnych kierunkach i spotykają się przy świątyni; nastaje wielka radość (12:27-43)
Uporządkowanie spraw w Jerozolimie
Po ukończeniu muru Nehemiasz zabezpiecza Jerozolimę bramami i wyznacza zadania odźwiernym, śpiewakom oraz Lewitom; władzę nad miastem powierza Chananiemu i Chananiaszowi (7:1-3)
Nehemiasz przystępuje do sporządzenia rodowodów; odnajduje księgę wpisów rodowodowych tych, którzy przybyli z Babilonu wraz z Zerubbabelem; kapłani niemogący dowieść swego pochodzenia zostają odsunięci od służby, „dopóki się nie pojawi kapłan z Urim i Tummim” (7:5-73)
Jerozolima ma za mało mieszkańców, toteż przez rzucenie losów wyznacza się co dziesiątego z ludu, żeby w niej zamieszkał (7:4; 11:1, 2)
Dążenie do poprawy stanu duchowego Żydów
Zamożni Żydzi zgadzają się zwrócić swym ubogim braciom to, co niesłusznie ściągnęli od nich jako odsetki (5:1-13)
Podczas publicznego zgromadzenia Ezdrasz odczytuje Prawo Mojżeszowe, a niektórzy Lewici je objaśniają; lud płacze, lecz zostaje zachęcony do radowania się, gdyż ten dzień jest święty; wszyscy cieszą się też z tego, że zrozumieli, co im przeczytano (8:1-12)
Następnego dnia dzięki czytaniu Prawa lud dowiaduje się o Święcie Szałasów; z wielką radością obchodzi to święto (8:13-18)
Na zorganizowanym potem zgromadzeniu Żydzi wyznają swe grzechy i przypominają sobie, jak Jehowa traktował ich naród; zobowiązują się przysięgą do przestrzegania Prawa, wystrzegania się małżeństw z cudzoziemkami oraz do łożenia na utrzymanie świątyni i tych, którzy w niej usługują (9:1 do 10:39)
Po poświęceniu muru jeszcze raz zostaje publicznie odczytane Prawo; gdy Żydzi się dowiadują, że Ammonici i Moabici nie mogą wejść do zboru, zaczynają oddzielać od Izraela „całą mieszaną społeczność” (13:1-3)
Po dłuższej nieobecności Nehemiasz wraca do Jerozolimy i stwierdza, że wiele zmieniło się na gorsze; oczyszcza sale jadalne, nakazuje wspierać Lewitów i śpiewaków dziesięciną, wprowadza obowiązek przestrzegania sabatu i przywołuje do porządku tych, którzy poślubili cudzoziemskie żony (13:4-30)