Uj sumaj mañakuymanta yachakuna

 1. ¿Imamantataj parlarisun, chantá ima tapuykunamantaj kutichisun?

LEVITASQA israelitasman kayta nerqanku: “Señorniykichej Tata Diosta wiñay wiñaypaj yupaychaychej”, nispa (Neh. 9:4, 5). Chay kutipeqa Biblia nisqanman jina, ni jaykʼaj jina unayta Diosmanta mañakorqanku. Chaytaj Jerusalenpi ruwakorqa, Judiospa tisri (septiembre/octubre) nisqa killankumanta 24 pʼunchaypi, Jesús niraj jamushajtin 455 watapi. Kunanqa imaschus niraj mañakushajtinku kasqanmanta parlarina. Chantá kay tapuykunaman kutichisun: ¿Ima ruwaymantaj israelitas yachasqa karqanku? ¿Imastataj yachakusunman chay kutipi Jehovamanta sumajta mañakusqankumanta? (Sal. 141:2.)

 2. ¿Imatataj israelitasmanta yachakusunman?

² Judiosqa ñaupaj killallapi, Jerusalenpa perqanta watejmanta jatarichiyta tukucharqanku (Neh. 6:15). Chaytataj 52 pʼunchaykunallapi ruwarqanku, chaymantataj Diosta yupaychanankupaj wakichikuyta qallarerqanku. Tisri nisqa killamanta ñaupaj kaj pʼunchaypitaj, plazapi tantakorqanku. ¿Imapaj? Esdrasta, waj levitastapis Diospa Leyninta leesqankuta, sutʼinchasqankuta ima uyarinankupaj . Chaypeqa familias, jinallataj “tukuy yuyayniyoj kajkunamanta pataman” tantasqa karqanku. Paykunataj “sutʼiyaymantapacha chawpi pʼunchaykama” sayasqalla uyarerqanku. Chaymantaqa ashkhata yachakusunman. Kay tiempopeqa sumaj Tantakuna Wasispi tantakuspapis waj imaspi yuyasunman. Ajinapi rikukunchej chayqa imatachus israelitas ruwasqankupi tʼukurisunman. Paykunaqa mana uyarillarqankuchu, manaqa uyarisqanku sonqonkuman chayananta saqerqanku. Diospa Leyninta mana juntʼashasqankuta reparakuspataj, waqarikorqanku (Neh. 8:1-9).

 3. ¿Imatataj israelitas kasukorqanku?

³ Chaywanpis, chay pʼunchayqa mana juchasninkuta willakunankupajchu karqa, manaqa Jehovata kusiywan yupaychanankupaj (Núm. 29:1). Chayrayku Nehemiasqa israelitasman nerqa: “Rispa, allin mikhuyta mikhukamuychej, miskʼi vinotataj ujyarikamuychej. Mana waykʼukojkunaman mikhunata jaywariychej, imaraykuchus kay pʼunchayqa Señorpaj tʼaqasqamin. Ama llakikuychejchu, imaraykuchus Tata Diospa kusikuynenqa kallpachawanchej”, nispa. Israelitastaj chayta kasukuspa niña llakikorqankuchu, “sumaj fiestatataj ruwarerqanku” (Neh. 8:10-12).

 4. ¿Imatataj kurajkuna ruwarqanku, chantá imatataj Chʼujllas nisqa fiestapi ruwakunan karqa?

⁴ Qʼayantenqa, sapa familiamanta kurajkunanku tantakorqanku. ¿Imapaj? Leyta ukhunchanankupaj, imaynatachus juntʼanankupitaj tukʼurinankupaj . Chʼujllas nisqa fiestata, jatun tantakuynintawan chay killapi 15 pʼunchaymanta 22 pʼunchaykama ruwananku kasqanta reparaspataj, wakichiyta qallarerqanku . Chay fiestataqa Josuej tiemponmantapacha mana jaykʼajpis chay jina sumajta ruwakusqachu, “may jatun kusiytaj chaypacha karqa”. Chay fiestapeqa Diospa Leyninta jatunmanta leekunan karqa. Chayrayku, “ñawpaj kaj pʼunchaymantapacha tukukunan pʼunchaykama” chayta ruwarqanku (Neh. 8:13-18).

 5. ¿Imatataj israelitas ruwarqanku niraj levitas Jehovamanta mañakushajtinku?

⁵ Chay fiesta tukukusqanmanta iskay pʼunchayninmantaj, israelitasqa 24 tisri nisqa killapi juchasninkuta Diosman willakorqanku. Chay pʼunchayqa mana mikhunapajchu, nitaj fiestata ruwanapajchu karqa. Astawanqa ayunota ruwarqanku, qhashqa pʼachastataj churakorqanku, Diospa Leyninta mana kasukusqankumanta llakisqa kashasqankuta rikuchinankupaj. Chay paqarinpeqa kinsa horastapuni Diospa Leyninta ujtawan leekorqa. Tardenpitaj “runasqa juchasninkuta willakorqanku, chantá Señorninku Tata Diosta yupaycharqanku” . Chay kutipi levitasqa llajtaj sutinpi Jehovamanta ni jaykʼaj jina unayta mañakorqanku, qallariypi nerqanchej jina (Neh. 9:1-4).

 6. ¿Imaraykutaj levitas Diosmanta sumajta mañakuyta aterqanku, imatá chaymanta yachakunchej?

⁶ Levitasqa Diospa leyninta leeyman yachasqa karqanku, chayrayku sumajta Diosmanta mañakuyta aterqanku. Mañakuyta qallarishaspataj Jehovaj ruwasqasninmanta, imayna kʼachachus kasqanmanta ima nerqanku. Chantá israelitas mayta juchallikusqankuta nerqanku, nitaj Jehová “jatun” khuyakuyninta rikuchinanpaj jinachu kasqankuta (Neh. 9:18, 19, 27, 28, 31). Noqanchejpis, sichus levitas jina Diospa Palabranpi sapa pʼunchay tʼukurisun chayqa Diosmanta sumajta mañakuyta atisun. Ajinamanta, Pay parlanawanchejta saqesun, noqanchejpis sumajta paywan parlayta atisun (Sal. 1:1, 2).

 7. ¿Imatataj levitas mañakorqanku, imatá chaymanta yachakunchej?

⁷ Levitasqa uj imallata paykunapaj mañakorqanku. Chaytataj mañakuyta tukuchashaspallaña ruwarqanku, nerqankutaj: “Chayraykumari, Diosniyku, jatun Dios, atiyniyoj, manchachikunataj kanki. Qanqa munakuyniykipi trato ruwasqaykita mana saqenkichu. Ama pisipaj qhawaychu tukuy llakiy taripasqanta reyesniykuta, kurajkunaykuta, sacerdotesniykuta, profetasniykuta, ñawpa tatasniykuta, jinataj tukuy aylluntinta, Asiriamanta reyespa tiemponkumantapacha kunankama”, nispa (Neh. 9:32). ¿Imatá chaymanta yachakunchej? Niraj noqanchejpaj imatapis mañakushaspaqa Jehovataraj jatunchana, agradecekuna ima kasqanta.

8, 9. 1) ¿Imaynatataj levitas mañakuyta qallarishaspa llampʼu sonqo kasqankuta rikucherqanku? 2) ¿Imasmantataj levitas parlarqanku?

⁸ Levitasqa imatachus mañakunankupi sumajta tʼukurerqanku. Chaywanpis llampʼu sonqowan reparakorqanku mana Jehová munasqanman jinapunichu jatunchayta atisqankuta. Chantapis sutenqa “tukuy yupaychaymanta, jatunchaymanta ima aswan patapi” kasqanta yacharqanku, chaynejta jatun sutinta pataman oqharejta saqenanta mañakorqanku (Neh. 9:5).

⁹ Levitasqa jinata mañakullarqankupuni: “Tata Dios, qanllamin kʼata Dios kanki. Qan ruwarqanki cielota, cielomanta aswan patapi kajtapis, chaypi tukuy chʼaskastapis. Ruwallarqankitaj kay pachata, kaypi tukuy ima kajtapis, mama qochastapis, chaypi tukuy ima kajtapis. Qanqa tukuy imasman kawsayta qonki. Chayraykumari cielopi [kajkunapis] yupaychasunku”, nispa (Neh. 9:6). Arí, Jehovaqa janaj pachapi may chhika chʼaskasta ruwarqa, kay Jallpʼapi tukuy ima kajtapis. Jallpʼapeqa may chhika kausajkuna layankuman jina tiyan. Janaj pachapitaj angelesta ruwarqa, pikunachus Jallpʼa ruwasqa kasqanta rikorqanku (1 Rey. 22:19; Job 38:4, 7). Angelesqa Diospa munayninta llampʼu sonqowan juntʼanku. ¿Imaynamantá? “Salvacionta herenciapaj japʼejkunata” yanapaspa (Heb. 1:14). Noqanchejpis Diospa angelesnin jina llampʼu sonqo kana, ujchasqataj payta sirvina (1 Cor. 14:32, 33, 40).

10. ¿Imatataj yachakunchej Jehová imaynachus Abrahamwan kasqanmanta?

¹⁰ Chaymantataj, levitasqa imaynachus Dios Abramwan kasqanmanta yuyarikorqanku. Abramwan warmin Saraiwanqa mana wawayoj kayta aterqankuchu. Chaywanpis Jehovaqa Abramta 99 watayoj kashajtin, suticharqa Abraham sutiwan, chaytaj niyta munan “ashkha runaspa tatanku” (Gén. 17:1-6, 15, 16). Chantapis, mirayninman Canaán jallpʼata herenciata jina qonanta nerqa. Levitastaj, imaynatachus chayta juntʼasqanmanta kayta nerqanku: “Qanqa Señor Tata Dios, Abramta ajllakoj, chay Dios kanki. Qan payta orqhomorqanki caldeospa llajtanku Urmanta, suticharqankitaj Abraham sutiwan. Rikorqanki qampi sumajta atienekoj runa kasqanta, uj tratotataj paywan ruwarqanki. Nerqankitaj payman qonaykita kay runaspa jallpʼasninkuta: Cananeospata [...]. Paypa mirayninmampis qoyta munasqanki, chay nisqaykitataj juntʼarqanki, imaraykuchus qanqa cheqan kanki”, nispa (Neh. 9:7, 8). Runasqa nisqankuta mana juntʼankuchu, noqanchejtajrí nisqanchejta Jehová jina juntʼanapuni (Mat. 5:37).

11, 12. ¿Imataj niyta munan Jehová suti, imaynatataj Dios paylla chay sutita apayta atisqanta rikucherqa?

¹¹ Jehová suteqa “Pay Imachus Necesitakusqanman Tukun” niyta munan. Arí, Diosqa nisqanta juntʼananpaj tukuy imata ruwayta atin. Ajina karqa Abrahampa miraynin Egiptopi wata runas kashajtinku. Diosqa israelitasta kacharichinanta, Sumaj Jallpʼamantaj yaykuchinanta nerqa. Chayta ruway mana atinapaj jinachu kajtinpis, Jehovaqa mana jinallachu qhepakorqa, manaqa nisqanta juntʼananpaj imachus necesitakusqanta ruwarqa. Ajinamanta, Paylla chay sutita apayta atisqanta rikucherqa.

¹² Levitasqa Jehovamanta kaytawan nerqanku: “Qan rikorqanki ñawpa tatasniyku Egiptopi ñakʼarisqankuta, chay Puka Qocha nisqapipis qan uyarerqanki qhaparikamususqankuta. Faraonpa contrampi, jinataj kamachisnimpajpis, chay jallpʼapi tukuy runaspa rikunanta jatuchaj tʼukuna imasta qan rikucherqanki. Qan rikorqanki imaynatachus israelitasta wapu wapulla may llakiyta ruwasqankuta. Jinamanta sutiyki may uyarisqa kashan kunankama. Ñawpaqenkupi jatun qochata iskayman rakʼerqanki, chay jatun qochaj chawpintataj chʼaki pampata jina israelitas chimparqanku. Qhatiykamojkuna enemigonkuta ukhunkama pʼultiykurarqanki, ukhu qochaman rumita choqaykunchej, ajinata”, nispa. Chantataj, ñaupa tatasninkurayku imastachus ruwasqanmanta kayta nerqanku: “Japʼikaporqanku Canaán jallpʼata. Chay llajtayoj runastaqa paykunaj ñawpaqenkupi kʼumuykachacherqanki [...]. Sumaj jarkʼachasqa llajtasta japʼikaporqanku, sumajta poqoj jallpʼastapis, tukuy allin imawan juntʼasqa wasista, yaku jallchʼana qochasta, uva huertasta, olivo sachʼasta, waj poqoj sachʼastapis. Mikhorqanku sumajta sajsakunankukama, wirayarqanku, chay jatun khuyakuyniykipitaj kusikorqanku”, nispa (Neh. 9:9-11, 24, 25).

13. ¿Imatataj Jehová israelitasman qorqa payta yupaychanankupaj, paykunarí imatá ruwarqanku?

¹³ Diosqa nisqanta juntʼananpaj tukuy imata ruwarqa. Sutʼincharinapaj, israelitasmanqa Egiptomanta llojsisqankutawan leyesta qorqa. ¿Imapaj? Imaynatachus Payta yupaychanankuta yachanankupaj. Chayrayku levitas nerqanku: “Chaymanta Sinaí orqoman uraykʼamorqanki, janaj pachamantataj paykunawan parlamorqanki. Cheqan kamachisqasniykita qorqanki, cheqan yachachiykunata, leyesta, sumachaj kaj kamachiykunata ima”, nispa (Neh. 9:13). Jehovaqa israelitasta ajllarqa llajtan kanankupaj, Sumaj Jallpʼatapis paykunaman qonman karqa. Chayrayku, Jehovaqa paykunata yachacherqa sutinpi purej llajta kanankupaj. Paykunatajrí chayta usqhayllata qonqaporqanku (Nehemías 9:16-19 leey).

14, 15. 1) ¿Imaynatá Jehová israelitasman khuyakuyninta rikucherqa? 2) ¿Imatataj Jehovamanta yachakunchej?

¹⁴ Israelitasqa Sinaí orqopi nerqanku Diospa Leyninta juntʼanankuta, pisi tiemponmantajrí iskay jatun juchaspi urmarqanku. Chʼin pampapi kashajtinku mana khuyakunapaj jinachu kajtinkupis, Jehovaqa mana saqerparqachu. Chayrayku levitas Jehovaman jinata nerqanku: “Qanqa jatun khuyakuyniykirayku chʼin pampapi mana paykunata saqerparerqankichu. [...] Tawa chunka watas juntʼata [...] mikhuyta qorqanki, manataj jaykʼajpis imallankupis piserqachu. Pʼachasninkupis mana thantakorqachu, nitaj chakisninkupis punkerqachu”, nispa (Neh. 9:18, 19, 21). Kunanpis Jehovaqa payman cheqa sonqo kananchejpaj tukuy imata qowanchej. Ni jaykʼaj chʼin pampapi wañorqanku chay israelitas jinaqa kanachu. Paykunaqa mana kasukusqankurayku, pisi creeyniyojtaj kasqankurayku wañorqanku. “Qhelqasqataj kashan noqanchej yachaqakunanchejpaj ama paykuna jina ruwananchejpaj, kay qhepa pʼunchaypi kawsajkunapaj” (1 Cor. 10:1-11).

¹⁵ Israelitasqa Sumaj Jallpʼapiña kashaspa, cananeospa diosesninkuta yupaychaspa millay imasta ruwarqanku, wawasninkutapis chay diosesman qʼolacherqanku. Chayrayku, Jehovaqa waj naciones paykunata ñakʼarichinanta saqerqa. Chaywanpis pesachikojtinkoqa perdonaj, enemigosninkumantapis jarkʼaj. Chaytaj “ashkha kutista” karqa (Nehemías 9:26-28, 31 leey). Chayrayku levitas nerqanku: “Ashkha watasta qanqa paykunawan pacienciakorqanki. Espirituykiwan, profetasniykinejtataj paykunaman willachej kanki kamachisqasniykita juntʼanankuta; chaytapis manallataj kasojchu kanku. Chayraykutaj waj nacionespa makisninkuman paykunata jaywaykorqanki”, nispa (Neh. 9:30).

16, 17. 1) ¿Imaynapitaj israelitas mana ñaupa tatasninku jinachu karqanku? 2) ¿Imatataj israelitas reparakorqanku, imatá chayrayku ruwarqanku?

¹⁶ Babiloniamanta kutimuspapis israelitasqa juchapi urmallarqankutaj. Chaywanpis mana ñaupa tatasninku jinachu karqanku. Levitas kayta nillarqankupuni: “Kunantaj qhawariy, ñawpa tatasniykuman jallpʼata qorqanki chaypa poqoyninmanta mikhunankupaj, chay kikin jallpʼallapitaj wata runas kashayku. Tukuy poqochisqasniykoqa, juchasniykurayku reyesta pataykuman churarqanki, chaykunallapaj kashan. [...] Chayrayku may llakisqa kashayku”, nispa (Neh. 9:36, 37).

¹⁷ Chayta nispa, ¿Jehová sajra kasqantachu nisharqanku? Mana. Astawanqa cheqanchasqa kananku kasqanta reparakorqanku, nerqankutaj: “Qanqa mana ni ima juchayojchu kanki tukuy imas qhatiriwasqaykumantaqa, imaraykuchus qanqa cheqa sonqowan imatapis ruwawayku, noqaykutajrí sajra kajta ruwayku”, nispa (Neh. 9:33). Mañakuyta tukuchashaspataj, israelitasqa Diospa Leyninman jina kausanankupaj uj tratota ruwarqanku (Nehemías 9:38 leey; 10:29). Chayta juntʼanankutapuni rikuchinankupajtaj, qhelqasqa tratoman 84 kurajkuna sutisninkuta qhelqaykorqanku (Neh. 10:1-27).

18, 19. 1) ¿Imatataj ruwananchej tiyan mosoj pachaman yaykunapaj? 2) ¿Imatataj mañakunallanchejpuni tiyan, imaraykú?

¹⁸ Noqanchejpis, mosoj pachapi kausayta munanchej chayqa Jehová cheqanchanawanchejta saqekuna. Apóstol Pablo nerqa: “Mana pi wawapis kanchu wanachinapaj tatampa mana jasutʼisqanqa”, nispa (Heb. 12:7). Chaypajtaj, Diosta cheqa sonqollawanpuni yupaychana, espíritu santonwantaj yanapachikuna. Jatun juchapi urmaspataj tukuy sonqo pesachikuna, cheqanchawasqanchejtataj llampʼu sonqowan japʼikuna, ajinallamanta Jehová perdonawasun.

¹⁹ Jehovaqa tumpamantawan sutinta jatunchanqa, Egiptomanta israelitasta kacharichinanpaj imastachus ruwasqanmanta aswan tʼukuna imasta ruwaspa (Eze. 38:23). Chantapis, imaynatachus israelitas Sumaj Jallpʼaman yaykorqanku, ajinallatataj tukukuykama cheqa sonqo kajtinchejqa mosoj pachaman yaykusun (2 Ped. 3:13). ¡Chaymá sumaj suyakoyqa! Chayrayku, Diospa sutin jatunchasqa kananta mañakunallapuni. Qhepan yachaqanapeqa waj mañakuymantañataj parlarisun, mayqenchus kunan, wiñaypajtaj Jehová allinpaj qhawanawanchejpaj yanapawasun.