10 YACHAQANA

¿Imaraykutaq amigoy sunquyta nanachiwarqarí?

“Llamkʼayniymanta lluqsiytawan autoypi apanaypaq, Karina amigayta maskʼaq riq kani. Chaywanpis pisi tiemponmanqa, autoyraykulla amigay kasqanta repararqani.

”Celularniqta parlaspa chayri celularniqta mensajesta apachispa, autoyman wichariq. Autoypi apasqaymanta mana jaykʼaq pachis niwarqachu, gasolinapaqpis manaña qullqiwan yanapawaqchu. Sapa kutitaq sunquyta nanachinawanpaqjina parlawaq. Ni imata nisqaymantataq ñuqa kikiywan phiñakurqani.

”Juk pʼunchay, allinllamanta nini autoypi manaña pusanayta. Chaymantapachataq manaña waqyamuwaqchu, chaytaq autoypi pusaykachasqayraykulla amigay kasqanta rikuchiwarqa. ¡Mayta sunquy nanawarqa!” (Nicole)

SUMAQ amigos kaqkunapis, allinta apanakuchkaspa jukllata manaña parlapayanakunkuchu. ¿Imaraykutaq sumaq amigospis karunchanakunku?

● Jeremiaspa munasqa amigonqa, wak llaqtaman ripusqanmantapacha manaña Jeremiaswan parlaqchu. Jeremías nin: “Ripusqanmantapacha manaña waqyarimuwasqanqa, sunquyta nanachiwan”.

● Dorisqa, munasqa amigan jukjinayasqanta reparasqa, 5 watataña sumaq amigas kaptinkupis. Doris nin: “Imastachus niwasqanqa, llakichiwaq. Sunquyta nanachinawanpaqjina parlawaq, imastachus allinpaq qhawasqaytapis pisipaq qhawaq. Imaraykuchus ajinata parlawasqanmanta tapuptiytaq, mayta creekusqayta, mana sumaq amiga kasqayta ima niwarqa. Astawanqa, ¡tukuy ima ruwasqay, aswan kʼacha runa kananpaq mana yanapasqantachu niwarqa!”.

● Gloriap munasqa amigan, jukllapi paymanta karunchakurqa, Gloria nin: “Qallariymantapacha allinta apanakuq kayku. Paypaq juk hermananjina kasqayta niwarqa. Chaywanpis, jinallapi manaña ñuqawan tinkuyta munaqchu, llullakuspataq imallatapis niwaq, mana ñuqawan khuska kananpaq”.

● Lauraqa, amigan Danielamanta karunchakurqa, imaraykuchus Daniela, Laurap munakusqanwan riqsinakuyta qallarisqa. Laura nin: “Daniela chay waynawan riqsinakuchkasqayta yachaspapis, paywan unayta telefononiqta parlaq. May llakisqa kachkarqani, munasqa amigay wasanchawasqanmanta, munakusqay wayna saqirpariwasqanrayku ima”.

¿Imaraykutaq manaña parlapayawanchu?

Juchasapa runas kasqanchikrayku, maykʼaqllapis amigoyki phiñachisunanpaqjina imatapis nisunqa chayri imatapis ruwanqa. Ichá qampis pillatapis ajinata phiñachirqanki (Eclesiastés 7:22). Juk sipas Luisa sutiyuq nin: “Mana kanchu mana pantaq runaqa. Wakin kuti, amigosninchikta phiñachinapaqjina imallatapis ruwanchik”, nispa. Chaywanpis amigosninchikwan imallamantapis phiñanakuptinchikqa, allinllamanta parlapayanakuspa allinyakusunman.

Chaywanpis wakin kuti amigosqa, karunchanakullankutaq mana kikinta yuyasqankuta reparakusqankurayku. Yuyarikuy tiempo pasasqanmanjina munayniyki tikrakun, amigosniykip munayninkupis kikillantataq tikrakun. Chayrayku, ¿imatá ruwawaq amigoykiwan manaña ñawpaqtajinachu allinta apanakusqaykita reparaspa?

¿Amigos kallasunmanpunichu?

¿Imanawaqtaq sumaq pantalonniyki llikʼirparikuptin? ¿Wikchʼuwaqchu, siraykuwaqchu? Mana jatunchu llikʼikun chayqa, mayjina sumaqpaqpunichus qhawanki chayqa, siraykunki. Kikillantaq kanman amigoyki imallamantapis qammanta karunchakuptin. Amigoykita may allinpaq qhawanki chayqa paywan allinyakuyta maskʼanki.a

Amigoyki sunquykita nanachisunanpaqjina imatapis nisuptin, ruwaptin ima, Salmo 4:4 yuyaychasqanmanjina ruway, chaypi nin: “Puñoj rishajtiykichej sonqoykichejpi chʼinmanta unanchakuychej”, nispa (Qheshwa Biblia). Arí, amigoykimanta niraq karunchakuchkaspaqa, allinta tʼukuriy. ¿Sunquykita nanachiytapunichu munarqa? Chaymanta iskaychasqa kachkanki chayqa, ¿manachu aswan allin kanman sunquykita mana nanachiyta munasqanta yuyanayki? Achkha kutispi amigoykita perdonayta atinki, “imaraykuchus munakoyqa ashkha juchata pʼampan” (1 Pedro 4:8).

Ichá wakin kutiqa, qam juchayuq kawaq amigoyki sunquykita nanachisusqanmanta. Sutʼinchanapaq; amigoyki imatachus payllaman willasqaykita, wakkunaman willan chayqa, ¿manachu qam juchayuq kanki willasqaykirayku? Chantá amigoyki asipayasunki chayqa, ¿manachu achkhata parlasqaykirayku, chayri mana yuyaychakuspalla parlasqaykirayku asipayasunki? (Proverbios 15:2.) Chayrayku tapurikuy: “Amigoy astawan jatunpaq qhawanawanpaq, ¿imayna runachus kasqayta allinchanaychu tiyan?”.

“¿Manachu allin kanman parlarinanchik?”

Amigoyki sunquykita nanachisusqanta mana qunqayta atinkichu chayqa. ¿Imatá ruwawaq? Allin kanman amigoykiwan parlarinayki. Chaywanpis phiñasqa kachkaspaqa ama amigoykiwan parlaychu. Biblia nin: “Usqhayta phiñakoj runaqa chʼajwata rikhurichin; mana usqhayta phiñakojri chʼajwata thasnun”, nispa (Proverbios 15:18). Chayrayku amigoykiwan parlarinaykipaq phiñasqa kaskaykita thasnukunantaraq suyay.

Amigoykiwan parlanaykipaqjinaña kachkanki chayqa, mana “sajramanta sajrallatataj kutichiy[tachu]” maskʼachkasqaykita yuyarikuy (Romanos 12:17). Astawanpis allinyakuyta, amigosllapuni kayta ima, maskʼachkasqaykita yuyariy (Salmo 34:14). Chayrayku tukuy sunquwan amigoykiwan parlay. Ichá kayta niwaq: “Unayña amigos kanchik, ¿icharí? Chayrayku, ¿manachu allin kanman parlarinanchik imaraykuchus ñuqawan phiñakusqaykimanta?”. Imaraykuchus phiñakusqanta yachasqaykiqa, paywan allinyakunaykipaq yanapasunqa. Chaywanpis, imaraykuchus phiñakusqanta mana willasuyta munaptinpis paywan allinyakuyta maskʼasqaykirayku astawan allin sientekunki.

Tukuchanapaq; ‘mana allin amigosqa, kanqapuni’, chaywanpis chayqa mana ninayanchu “wawqemantapis aswan munakuyniyoj” amigota, mana jaykʼaq tarinaykita (Proverbios 18:24). Arí, wakin kuti sumaq amigospis phiñanakunku. Chayrayku maykʼaqllapis amigoykiwan phiñanakuspaqa, paywan allinyakunaykipaq mayta kallpachakuy. Ajinata ruwaspa, wiñay tukusqa runajina yuyasqaykita rikuchinki.

ASTAWAN YACHAKUNAYKIPAQ ÑAWPAQ KAQ LIBROMANTA 8 YACHAQANATA ÑAWIRIY

[Sutʼinchaynin]

BIBLIAMANTA

“Atisqaykichejman jina tukuy runaswan allimpi kausakuychej.” (Romanos 12:18)

JUK YUYAYCHAY

Amigoykimanta pantasqata mana yuyanaykipaq, parlasusqanta allinta uyariy (Proverbios 18:13).

¿YACHARQANKICHU?

Sumaq amigoqa, amigonpa kawsayninpi mana anchata satʼikunchu (Proverbios 25:17). Amigonta wakkunawan kananta mana saqiqqa, chayri tukuy tiempo amigollanwan kayta munaqqa, mana amigosniyuq qhipakunqa.

¡RUAYTA QALLARIY!

Amigoywan sunquyta nanachiwasqanmanta parlasaq chayqa, ajinata parlayta qallarisaq... ․․․․․

Amigoypaq may phiñasqa kaspapis, paywan allinyakuyta maskʼasaq. Chaypaqqa kayta ruwanay tiyan... ․․․․․

Kay yachaqanamanta, ¿imatá tatayta chayri mamayta tapuyta munani? ․․․․․

QHAWASQAYKIMANJINA

● ¿Imaraykutaq iskay amigos karunchanakunkumanrí?

● Amigoyki sunquykita nanachisunkiman chayqa, ¿ima kutispitaq perdonayta atiwaq? ¿Ima kutispitaq allinyakunaykipaq paywan parlarinayki kanqa?

● Amigoyki sunquykita mayta nanachisusqanmanta, ¿imatá yachakuwaq?

● Amigoyki sunquykita mana nanachisunanpaq, ¿imatá ruwayta atiwaq?

[95 paginapi sutʼinchaynin]

“Ñawpaq watasman kutiyta atiyman chayqa, amigoy ni imapi pantananta mana suyaymanñachu. Imapichus pantasqanta qhawanaymantaqa, parlawasqanta allinta uyariyman, yanapaytataq maskʼayman. Kunan yachani piwanpis amigosllapuni kanapaqqa, phiñanakuyninchikta allinchayta yachananchik kasqanta.” (Keenon)

[94 paginapi dibujo/foto]

Imaynatachus llikʼisqa pʼachata allinchayta atiwaq, kikillantataq amigoyki qamwan phiñakusqanta allinchayta atiwaq