“Diospa munayninta ruwarqa”

NOETA rikushawajpis jina tʼukuriy. Tumpata samarinanpaj, rakhu vigapi tiyaykukun, arcatataj qhawarishan. Qʼala tʼunasqa kashan, chakisninta, makisnintapis tumpata aysarakun. Lluchʼinapaj machʼapis qʼaparishan, herramientaspis “taj, taj” nirishanku. Noej familianqa jumpʼi suruyta llankʼarishan. Wawasnin, ñojchʼasnin, munasqa warminpis, unaytaña yanapakushanku. Jatun arcataj pisimanta pisi tukuchakushanña, chaywanpis ruwanaqa kanrajpuni.

Runasqa, Noewan familianwan uma muyusqas kasqankuta ninku. Jallpʼata jatun para pʼampananta yuyaspa arcata ruwashasqankumanta, mayta asikunku. Yuyasqankuman jina, Noeqa qhasillata chʼajwakushan. Chantapis chay qhasi manakaj ruwaypi, kausayninta, familianpata ima pʼenqayta usuchishasqanta ninku. Chaywanpis Jehovaqa, kamachin Noemanta mana jinatachu yuyarqa.

Bibliaqa Noemanta nin: “Diospa munayninta ruwarqa”, nispa (Génesis 6:9). ¿Imatataj niyta munan? Noé, Diosta tukuy imapipuni kasukusqanta, sumaj amigonta jinataj munakusqanta. Chayrayku may chhika watasninman, ajinata Noemanta nikorqa: “Creesqanraykutaj [...] kay pacha runasta juchacharqa”, nispa (Hebreos 11:7). ¿Imaynatá chayta ruwarqa? ¿Imatá Noej creeyninmanta yachakusunman?

Noé wiñashajtin, sajra runasqa usqhayllata astawan sajraman tukusharqanku. Abuelonpa tatan Enocpa tiemponpiña ajina karqanku. Enocqa cheqan runa karqa, Dios sajra runasta chinkachinantataj willarqa. Chaywanpis Noej tiemponpeqa, sajra ruwaykuna maytapuni yapakorqa. Chayrayku Jehovaj ñaupaqenpi, “kay pachaqa imaymana juchawan juntʼa karqa” (Génesis 5:22; 6:11; Judas 14, 15). ¿Imaraykutaj runa chay jinatapuni sajrayarqa?

Cielopi may jatun llakiy rikhurisqa. Imaraykuchus uj ángel, Jehovaj contranta oqharikusqa. ¿Imaynamantá? Diosmanta llullata parlaspa, Adantawan Evatawan juchaman tanqasqa, jinamantataj Kuraj Supay Satanasman tukusqa. Noej tiemponpeqa, waj angelespiwan Jehovaj cheqan kamachiyninman churanakorqanku. Paykunaqa janaj pachapi kausayninkuta saqeytawan, runaman tukuspa Jallpʼaman uraykamorqanku, kʼachita warmiswantaj casarakorqanku. Chay oqharikoj, wapuykachaj, paykunallapitaj yuyaj angelesqa, runata mayta pantachisharqanku (Génesis 3:1-5; 6:1, 2; Judas 6, 7).

Ángeles warmiswan casarakusqankoqa, millay jucha karqa. Chayrayku wawasninkoqa, jatunkaray runas karqanku, manchay kallpayojtaj. Chay machu machu runasqa, Jallpʼaman sajra ruwaykunata juntʼaykucherqanku. Chantachá Jehová nerqa: Rikuni “runaspa ashkha millay sajra ruwasqasninkuta, qhepamanpis tukuy sajrallatapuni ruwayta yuyasqankuta”, nispa. Chayrayku, chay sajra runasta 120 watasmantawan chinkachinanta nerqa (Génesis 6:3-5).

Noeqa uj sumaj warmiwan casarakorqa, 500 watasniyojña kashajtintaj kinsa wawasnin nacerqanku: Sem, Cam, Jafet ima.a Noewan warminwanqa, chay jina sajra runas chaupipi, ¡manachá wawasninkuta uywayta atillarqankuchu! Sajra ruwaykunamanta jarkʼanankupaj, mayta kallpachakunanku karqa. Yachanchej jina, wawasqa ‘manchay kallpayoj, mentasqa’ runasta rikuspa, paykuna jina kayta munanku. Chayrayku Noej wawasnenqa, ichapis chay jatunkaray runas jina kayta munaj kanku. Chantapis paykunaqa, chay mana sonqoyoj runaspa millay ruwasqasninkumanta uyarerqankuchá. Noewan warminwanqa, mana chaymanta jarkʼayta aterqankuchu. Chaywanpis Jehová Diosmanta yachachiyta aterqanku, pichus sajra ruwaykunata chejnikun. Paykunaqa wawasninkuta entiendechinanku karqa, chay maqanakuykuna, oqharikuykuna ima, Jehovaj sonqonta nanachisqanta (Génesis 6:6).

Kay tiempomanta tatasqa, Noemanta warminmanta ima, mayta yachakunkuman. Imaraykuchus kunanpis, Jallpʼanchejqa maqanakuykunawan, oqharikuykunawan juntʼa kashan. Wawasta kusichinapaj imaspis, chaykunata rikuchinapaj wakichisqa kanku. Chaywanpis yachayniyoj tatasqa, wawasninkuta chaykunamanta jarkʼanankupaj, Jehová Diosmanta yachachinku. Pichus chay sajra ruwaykunata chejnikun, tukuchenqataj (Salmo 11:5; 37:10, 11). Noewan warminwanqa, sajra runas chaupipipis allin wawasta uywayta atikusqanta rikucherqanku. Wawasninkoqa, kʼacha runas karqanku, sumaj warmiswantaj casarakorqanku, pikunachus paykuna jinallataj, cheqa Dios Jehovata tukuy imapi kasukuyta munarqanku.

Uj pʼunchay, Noej kausaynin ujllata tijrakorqa. Jehovaqa, may munasqa kamachinman kay sajra pachata tukuchinanta nerqa. Kamacherqataj: “Ruway uj arcata gofer maderamanta”, nispa (Génesis 6:14).

Arcaqa mana uj barcochu karqa, wakin yuyanku jina. Astawanpis uj jatun caja jina karqa, barcomanqa tuytuyta atisqallanpi rijchʼakorqa. Jehovaqa Noeman arca mashkhatachus midinanta, imaynachus kananta ima willarqa. Chantapis ukhunta jawantawan machʼawan lluchʼirananta kamacherqa. ¿Imapaj chayta ruwanan karqa? Jehová sutʼincharqa: “Noqaqa jatun parata parachimusaj yakoqa kay pachata pʼampanankama, [...] Jallpʼa patapi tukuy ima kawsajkuna wañonqanku”, nispa. Chantá nillarqataj: “Qan yaykunki arcaman, jinallataj yaykonqanku churisniyki, warmiyki, ñojchʼasniyki ima”, nispa. Chantapis Noeqa, tukuy laya animalesta arca ukhuman yaykuchinan karqa. Imajtinchus arcapi kaj animaleslla, jatun paramanta salvakunanku karqa (Génesis 6:17-20).

Noeqa arcata ruwaspa mayta llankʼanan karqa. ¿Imayna jatuntaj kanan karqa? Saytʼunman 135 metrosniyoj jina, kinrayninman 22,50 metrosniyoj jina, sayayninmantaj 13,50 metrosniyoj jina. Arí, kay tiempopi aswan jatun madera barcotapis atipanan karqa. Chantá, ¿imaynatá Noé chay kamachiyta qhawarqa? Mana ruwananpaj, ¿achakistachu churarqa? Chayrí, ¿munasqanman jinallachu arcata ruwanman karqa? Biblia nin: “Noeqa ruwarqa, Dios imaynatachus payman nisqanman jina”, nispa (Génesis 6:22).

Noeqa arcata sayachinanpaj, sachʼasta kʼutorqa, kʼullusta qhataterqa, chantá vigasta, tablasta, waj imasta ima ruwarqa. Arcaqa kinsa alto patasniyoj kanan karqa, ukhunpitaj ashkha cuartosniyoj. Chantapis techo uranpi ventanaswan muyurisqata, uj ladopi punkuyojta ima ruwanan karqa. Techoj chaupinpis, yaku ladosninta surunanpaj jina tumpa oqharisqa kanan karqa. Arcaqa 40 chayri 50 wataspi jina tukuchakorqa (Génesis 6:14-16).

Noeqa familian arcata ruwaysikusqanmanta, ¡maytachá kusikorqa! Imajtinchus watas pasasqanman jina, tukuchasharqankuña. Chaywanpis Noeqa, waj llankʼaytawan ruwanan karqa, chaytaj mana atinapaj jinallachu karqa. Bibliaqa, Noé “cheqan kajta willaj” runa kasqanta nin (2 Pedro 2:5). Arí, chay sajra runasman chinkachisqa kanankuta willarqa. ¿Imaynatá chay willayta japʼikorqanku? Jesucristo nerqa: “Paykunaqa mana imatapis reparakorqankuchu”, nispa. Arí, chay runasqa mikhusharqanku, ujyasharqanku, casarakusharqankutaj. Noetarí mana uyarillarqankupischu (Mateo 24:37-39). Ichapis chay machu machu runasqa, Noeta, familianta ima, asipayarqanku, qhapariykorqanku, maqaytapis munarqanku.

Chaywanpis Noewan familianwan mana saykʼorqankuchu. Runa tiemponkuta usuchishasqankuta, uma muyusqa kashasqankuta ima nejtinkupis, arcata ruwallarqankupuni. Cristiano familiasqa, Noemanta, familianmanta ima, mayta yachakunkuman. Imaraykuchus Biblia nin jina, “manchay sajra pʼunchaykuna[pi]” kausashanchej (2 Timoteo 3:1). Jesustaj kay tiempo, Noej tiempon jinallataj kananta nerqa. Chayrayku cristianosqa, Noemanta yuyarikunkuman, imaraykuchus tiemponpi jinallataj, runasqa Diospa Reinonmanta willayta mana uyariyta munankuchu, asipayakunku, qhatiykachanku ima.

Noeqa arcata tukuchasharqaña. Pay 600 watasniyoj kashajtintaj, tatan Lamec wañuporqa.b Phishqa watanmantaj, abuelon Matusalén 969 watasniyoj wañuporqa. Biblia nisqanman jinataj, paylla chay jina unayta kausarqa (Génesis 5:27). Matusalenwan Lamecwanqa, ñaupa runa Adanpa tiempollanmantataj karqanku.

Matusalén wañupusqan watapi, Jehová Noeman kamacherqa: “Arcaman yaykuy tukuy familiaykiwan”, nispa. Chantapis tukuy laya animalesta arcaman yaykuchinanta nerqa. Llimphupaj qhawasqa uywasmanta qanchista, mana llimphupaj qhawasqa kajkunamantataj, uj chinatawan, uj orqollatawan (Génesis 7:1-3).

Tukuy laya animalesta jamojta rikoyqa, tʼukunapaj jinachá karqa. Wakenqa phawaspa jamusharqanku, wakintaj qhatatakuspa, phinkispa chayri ñakʼayta purispa. Chantapis imaymana karqanku, juchʼuykuna, jatuchaj, phiñas, mansos ima. Chaywanpis Noeqa, arcaman animalesta yaykuchinanpaj, mana qhatiykacharqachu, nitaj munajta mana munajta aysarqachu. Imajtinchus Biblia nisqanman jina, animalesqa “Noewan khuska [...] arcaman yaykorqanku” (Génesis 7:9).

Wakin runasqa mana chayta creeyta atinkuchu. Ninkutaj: “Nichá chay chhika animales mana imanakuspa ujllapi kausankumanchu”, nispa. Jinapis kaypi tʼukuriy, ¿manachu tukuy imata Ruwaj Dios, animalesta kamachinanpaj, mansoyachinanpajtaj atiyniyoj kanman? Yuyarina, Jehová Diosqa jatun Puka Qochata kicharerqa, Intitapis pachanpi sayarparicherqa. ¿Manachu animalesta arcaman yaykuchiyta atinman karqa? Atinmanpuni karqa, chaytataj ruwarqa.

Diosqa, animalesta ichapis waj jinamanta salvayta atinman karqa. Chaywanpis jatun yachayninpi arcapi salvayta ajllarqa. Jinamantataj tukuy kausajkunata qhawananpaj, runapi atienekusqanta rikucherqa (Génesis 1:28). Ashkha tatas, Noemanta wawasninkuman yachachinku, Jehová mana runasllatachu manaqa animalestapis jatunpaj qhawasqanta rikuchinankupaj.

Jehovaqa, Noeman qanchis pʼunchaymantawan jatun para jamunanta nerqa. Noewan familianwanqa, mana tiempoyojchá kasharqanku. Imajtinchus animalesta maychus kanankupi churananku karqa. Chantapis uywa mikhunata, familia imatachus necesitasqanta ima, apaykunanku karqa. Noej warmin, ñojchʼasninpis, arca tiyakunapaj jina kananpaj, maytachá wakicherqanku.

¿Runasrí? ¿Imatá ruwarqanku? Jehová, Noeta llankʼayninta ima bendecisqanta rikuspapis, manapuni kasukorqankuchu. Animalesta arcaman yaykojta rikuspapis, manapuni reparakorqankuchu. Kunanpis runaqa, qhepa pʼunchaykunapi kashasqanchejta sutʼita rikojtinkupis, mana kasukunkuchu. Chaytapis apóstol Pedro nerqa jina, ashkha runas Diospa nisqanmanta asikunku, nitaj creenkuchu (2 Pedro 3:3-6). Noewan familianwanqa, jinallapitajchá rikukorqanku.

¿Maykʼajtaj chay runas manaña asipayarqankuchu? Biblia nisqanman jina, Noé familianta, animalesta ima arcaman yaykuchejtin, “Diosqa arcaj punkunta wisqʼaykorqa”. Asipayajkuna, ni chaywanpis mancharerqankuchu chayqa, parata rikuspa manañachá kikinta yuyarqankuchu. Imajtinchus paraqa pʼuñumanta jina jichʼakamorqa, Jehová nisqanman jinataj, tukuy Jallpʼata pʼampaykorqa (Génesis 7:16-21).

Chay sajra runas wañusqankumanta, ¿Jehová kusikorqachu? Mana (Ezequiel 33:11). Astawanpis kutin kutita, sajra ruwasqasninkumanta kutirikunankuta nerqa. Chantá, ¿kasukuyta atinkumanchu karqa? Arí, Noé jina ruwankuman karqa chayqa, mana wañunkumanchu karqa. Noeqa tukuy imapi Diosta kasukorqa, “creesqannejtataj” tiemponmanta “runasta juchacharqa”. Arí, kausaynenqa Diosta kasukuy atikusqanta sutʼita rikucherqa. Chantapis Noej creeynenqa, payta, familianta ima salvarqa. Kikin creeyniyoj kasunchej chayqa, noqanchej, familianchej ima salvakuyta atisunman. Qanpis, Noé jinallataj Jehová Diospa munayninta ruwayta atiwaj, jinamantataj wiñaypaj amigon kanki.