“Diospa ujchasqantaqa, ama pipis tʼaqachunchu”

1, 2. ¿Imaynatataj qhariwarmi kausayta qhawananchej kasqa?

TUKUYPIS Jehová Diosta jatunchayta munanchej. Imaraykuchus paylla “jatunchanapaj jina, yupaychanapaj jinataj”. Chantapis Jehová Dios niwanchej: “Jatunchawajkunata jatunchallasajtaj”, nispa (1 Sam. 2:30; Pro. 3:9; Apo. 4:11). Jehová Diosqa munan tukuy runasta, autoridadestapis jatunpaj qhawananchejta (Rom. 12:10; 13:7). Munallantaj qhariwarmi kausayta jatunpaj qhawananchejta.

² Apóstol Pablopis nerqa: “Qhariwarmi kausaytaqa tukuypis jatunpaj qhawachunku. Casarasqaspa puñunankupis llimphu kachun”, nispa (Heb. 13:4). Apóstol Pabloqa mana nisharqachu runas atispaqa qhariwarmi kausayta jatunpaj qhawanankuta. Manaqa nisharqa qhariwarmi kausayta jatunpajpuni qhawanankuta. Tukuypis qhariwarmi kausayta jatunpaj qhawananchej tiyan, astawanraj casados kajkunaqa.

 3. ¿Imatataj Jesús qhariwarmi kausaymanta nisqa? (Patapi kaj dibujota qhawariy).

³ Qhariwarmi kausayta jatunpaj qhawashanchej chayqa, Jesús jina ruwashanchej. Jesusqa qhariwarmi kausayta jatunpaj qhawarqa. Chayrayku fariseos divorciakuymanta tapojtinku, fariseosta yuyaricherqa imatachus Dios ñaupa qhariwarmiman nisqanta. Jesús nerqa: “Qhareqa tatanta, mamantawan saqenqa, iskayninkutaj ujllaña kanqanku”, nispa. Chantá nillarqataj: “Chayrayku Diospa ujchasqantaqa, ama pipis tʼaqachunchu”, nispa (Marcos 10:2-12 leey; Gén. 2:24).

 4. ¿Jehová Dios munarqachu qhariwarmis divorciakunankuta?

⁴ Jesusqa yacharqa Jehová Dios qhariwarmi kausayta qallarichisqanta, manataj separakunankuta munasqanta. Jehová Diosqa mana nerqachu Adanwan Evawan divorciakuyta atisqankuta. Astawanpis munarqa ‘iskayninku’ ujchasqallapuni wiñaypaj tiyakunankuta.

 5. ¿Imataj qhariwarmi kausayta tukuchinman?

⁵ Adán juchallikusqanrayku imaymana llakiykuna tiyan. Por ejemplo, juchallikusqanrayku wañunchej. Wañuytaj qhariwarmi kausayta tukuchin. Chayrayku apóstol Pablo nerqa uj warmej qosan wañupojtin qhariwarmi kausaynin tukukapusqanta, watejmantataj casarakuyta atisqanta (Rom. 7:1-3).

 6. ¿Diospa Leynin casarasqa warmista jarkʼajchu?

⁶ Jehová Diosqa, israelitasman qosqan Leypi sutʼincharqa imaynatachus qhariwarmi kausayta qhawasqanta. Jehová Dios niraj chay Leyta qoshajtin, israelitasqa ashkha warmisniyoj karqanku. Diostaj saqellarqa ashkha warmisniyoj kanankuta. Chaywanpis Diospa Leynenqa warmista, wawasta ima jarkʼaj. Por ejemplo, uj runa uj esclavawan casarasqa kashaspa waj warmiwan casarakuspaqa, chay ñaupa warminman mikhunata, ropata ima qonallanpuni karqa, nitaj tʼaqakunanchu karqa. Diosqa munarqa chay runa ñaupa warminta sajra imasmanta jarkʼanallantapuni, cuidanallantapunitaj (Éxo. 21:9, 10). Kay tiempopeqa mana chay Leyman jinachu kausakunanchej kashan. Chaywanpis chay Leyqa reparachiwanchej Jehová Dios qhariwarmi kausayta jatunpaj qhawasqanta, noqanchejpis jatunpaj qhawananchej kasqanta.

 7. ¿Diospa Leynin nisqanman jina israelitas divorciakuyta aterqankuchu?

⁷ Jehová Diosqa mana munarqachu qhariwarmis divorciakunankuta. Chaywanpis israelitasman Leyta qosqanpi nerqa uj qhari warminpi “ima pʼenqaytapis tarispa” divorciakuyta atisqanta (Deuteronomio 24:1 leey). Chay Leypeqa mana sutʼincharqachu imachus chay pʼenqay kasqanta. Ichá kanman karqa chʼichi ruwaykuna chayri uj jatun jucha (Deu. 23:14). Chaywanpis Jesuspa tiemponpi judiosqa, imamantapis ‘divorciakullaj’ kanku (Mat. 19:3). Noqanchejqa ni jaykʼaj chay judíos jina kananchejchu tiyan.

 8. ¿Jehová Dios munanchu divorciakunanchejta?

⁸ Profeta Malaquiaspa tiemponmanta runasqa, warminkumanta divorciakullaj kanku chayri tʼaqakullaj kanku. Ichapis divorciakoj kanku Diosta mana yupaychaj jovencitawan casarakunankurayku. Chaywanpis Jehová Diosqa mana divorciakunankuta munarqachu. Chayrayku israelitasman nerqa: ‘Noqa chejnini warminmanta tʼaqakojkunataqa’, nispa (Mal. 2:14-16). Chaytaj yuyarichiwanchej imatachus Adanman Evamanwan nisqanta. Dios nerqa: ‘Qhareqa warminwan ujchakonqa, iskayninkutaj uj runa jinalla kanqanku’, nispa (Gén. 2:24). Jesustaj Tatan jinallataj yuyasqanrayku nerqa: “Diospa ujchasqantaqa, ama pipis tʼaqachunchu”, nispa (Mat. 19:6).

 9. ¿Imatataj Jesús Marcos 10:11, 12 versiculospi sutʼita reparachiwanchej?

⁹ Ichapis wakenqa tapukunkuman: “¿Uj cristiano atinmanchu imallamantapis divorciakuyta watejmantataj wajwan casarakuyta?”, nispa. Chaymanta parlaspa Jesús nerqa: “Pillapis warminmanta divorciakuspa wajwan casarakun chayqa, ñaupa warminta wasanchaspa qhenchachakun. Sichus warmipis qosanmanta divorciakuytawan wajwan casarakunman chayqa, chay warmeqa qhenchachakullantaj”, nispa (Mar. 10:11, 12; Luc. 16:18). Jesuspa nisqanqa sutʼita reparachiwanchej qhariwarmis ujchasqallapuni kanankuta munasqanta, noqanchejpis qhariwarmi kausayta jatunpaj qhawananchejta munasqanta. Pillapis warminmanta divorciakuspa wajwan casarakojqa qhenchachakun. Imaraykuchus imallamantapis divorciakoj qhariwarmisqa, Diospa ñaupaqenpi ‘uj runa jinallapuni kanku’. Chantapis Jesús nerqa: ‘Pillapis warmin mana khuchichakuy juchaman urmajtillan, paymanta divorciakojqa, qhenchachakuyman warminta urmachinman’, nispa. Chay tiempomanta divorciada warmisqa ichapis watejmanta casarakuyta munaj kanku mikhunata, ropatapis mana faltachikunankurayku. Jinamantataj chay warmeqa watejmanta casarakuspa, qhenchachakoj.

10. ¿Ima kajtillantaj uj runa divorciakuyta, watejmantataj casarakuyta atinman?

¹⁰ Jesusqa yachacherqa uj qhariwarmi divorciakuyta atisqanta qosa chayri warmi khuchichakuy juchapi urmajtillan. Pay nerqa: “Pillapis warminmanta divorciakuspa wajwan casarakun chayqa, qhenchachakun. Warmin khuchichakuy juchaman urmajtillan paymanta divorciakuyta atin”, nispa (Mat. 19:9). Waj kutipipis Jesús nillarqataj uj runaqa warmin khuchichakuy juchaman urmajtillan divorciakuyta atisqanta (Mat. 5:31, 32). Chay iskaynin kutispitaj Jesusqa “khuchichakuy” palabrata oqharerqa. Chay palabrataqa oqharikun, tukuy laya khuchichakuymanta parlanapaj, nisunman qhenchachakuymanta, qolqerayku khuchichakuymanta, solteropura qhariwarmi jina puñuykuymanta, qharipura chayri warmipura khuchichakuymanta, animaleswan khuchichakuymanta ima. Chayrayku uj qosa khuchichakuy juchapi urmajtin, warmenqa munaspaqa atin divorciakuyta. Divorciakuspaqa Diospa ñaupaqenpi manaña casadoschu kanku, jinamantataj atin watejmanta casarakuyta.

11. Uj cristiano, ¿imajtintaj warmin chayri qosan wasanchajtinpis mana divorciakuyta munanmanchu?

¹¹ Jesusqa mana nerqachu uj warmi qosanmanta divorciakunanpuni kasqanta qosan khuchichakuy juchapi urmajtin. Ichá chay warmeqa qosan wasanchajtinpis mana divorciakuyta munanmanchu. Ichá qosanta munakusqanrayku perdonayta munanman, qosantapis ninman iskayninku kallpachakunankuta qhariwarmi jina allinta kausakunankupaj. Chaywanpis chay warmi divorciakunman chay, manataj watejmanta casarakunman chayqa, ashkha llakiykunapi rikukunman. Ichapis qolqeta, mikhunata, ropata ima faltachikunman chayri qhariwarmi jina puñuykuyta faltachanman. Chantapis ichá sapayakunman, divorciakusqankurayku ichá wawasninpis umphuyapunkuman. Chantapis ichá wawasninta mana yanapayta atillanmanchu Diosta sirvinallankupajpuni (1 Cor. 7:14). Chayrayku nisunman qosanku chayri warminku khuchichakuy juchapi urmasqanrayku divorciakojkunaqa, ashkha llakiykunapi rikukunankuta.

12. ¿Imaspitaj profeta Oseas rikukusqa?

¹² Profeta Oseaspa kausaynenqa reparachiwanchej Diosninchej qhariwarmis ujchasqallapuni kanankuta munasqanta. Diosqa profeta Oseasta kamacherqa Gómer sutiyoj warmiwan casarakunanta. Dios nerqa: “Riy warmillikamuy uj phisu warmiwan, wawasniyojtaj kay chay warmiwan, jinamanta phisu warmej wawasnin kanankupaj”, nispa. Jinamantataj Gomerwan Oseaswan uj qhari wawitayoj karqanku (Ose. 1:2, 3). Tiemponmantaj Gomerqa waj qharipajsina iskay wawasniyoj karqa, ujnenqa imillita karqa, ujnintaj qharisitu. Gómer ashkha kutista Oseasta wasanchajtinpis, Oseasqa mana paymanta divorciakorqachu. Tiemponmantaj Gomerqa Oseasta saqerparerqa, esclavamantaj tukorqa. Chaywanpis Oseasqa Gomerta rantikaporqa (Ose. 3:1, 2). Jehová Diosqa chaywan rikuchisharqa israelitas waj dioskunata yupaychajtinkupis, sapa kuti paykunata perdonasqanta.

13. 1) ¿Imatataj Oseas ruwasqa Gomerta perdonasqanrayku? 2) ¿Imatataj qhariwarmis Oseasmanta yachakunkuman?

¹³ Uj hermano khuchichakuy juchapi urmajtenqa, warmin tʼukurinan tiyan divorciakunanpichus manachus. Jesús nerqa uj qosa chayri uj warmi khuchichakuy juchapi urmajtin, mana juchapi urmajqa divorciakuyta atisqanta, watejmantataj wajwan casarakuyta atisqanta. Ajina kajtinpis, mana juchapi urmajqa khuchichakuy juchapi urmajta perdonayta atinman. Oseaspis Gomerta watejmanta japʼikaporqa. Gomertataj nerqa: “Ama khuchichakuyñachu, nitaj pi qharimampis entregakuychu”, nispa. Chay tiempopitaj Oseasqa Gomerwan mana puñuykorqachu (Ose. 3:3). Oseasqa chaymantaraj Gomerwan watejmanta puñuykorqa. Jehová Diosqa chaywan rikuchisharqa watejmanta israelitasta tukuy sonqo japʼikapunanta, payman qayllaykunankutataj saqenanta (Ose. 1:11; 3:3-5). Qhariwarmisqa Oseasmanta yachakunkuman qosankuta chayri warminkuta perdonayta. Uj qosa warmin wasanchajtinpis paywan watejmanta puñuykojtenqa, warminta perdonasqanta rikuchin (1 Cor. 7:3, 5). Puñuykusqankutawantaj manaña divorciakuyta atinkumanchu. Astawanpis kallpachakunanku tiyan iskayninku aswan ujchasqa kanankupaj, Jehová Dios chayta munasqanrayku.

14. ¿Imaspitaj qhariwarmis rikukunkuman?

¹⁴ Tukuy qhariwarmis ujchasqas kanankupaj kallpachakunanku tiyan. Imaraykuchus Jehová Dioswan, Jesuswanqa qhariwarmis ujchasqas kanankuta munanku. Chaywanpis pantaj runas kasqanchejrayku wakin qhariwarmisqa, mana kallpachakunkuchu ujchasqa kanankupaj (Rom. 7:18-23). Chayraykuchá apostolespa tiemponkupipis wakin qhariwarmisqa ashkha problemaspi rikukorqanku. Chaynejta apóstol Pablo nerqa: “Warmeqa qosanmanta ama tʼaqakuchunchu”, nispa. Chaywanpis wakin qhariwarmisqa tʼaqanakorqanku (1 Corintios 7:10, 11 leey).

15. Problemaspi rikukoj qhariwarmis, ¿imapajtaj kallpachakunanku kanman?

¹⁵ Apóstol Pabloqa mana nerqachu imaraykuchus wakin qhariwarmis tʼaqanakusqankuta chayri separakusqankuta. Ichapis uj warmeqa separakoj uj imitaraykulla, manataj qosan khuchichakuy juchapi urmasqanraykuchu. Imajtinchus qosan khuchichakuy juchapi urmanman karqa chayqa, warmeqa divorciakuyta atinman karqa, wajwantaj casarakuyta atinman karqa. Apóstol Pablo nerqa: ‘Qosanmanta tʼaqakoj warmeqa, kakuchun mana wajwan casarakuspa. Manachayrí qosanwan allinyakapuchun’, nispa. Chayqa reparachiwanchej separasqa kajkunaqa Diospaj casarasqallapuni kasqankuta. Apóstol Pabloqa qhariwarmista yuyaycharqa ni mayqenninku khuchichakuy juchapi urmajtinkoqa, imamantapis allinyakunankupaj kallpachakunankuta, ujchasqallapuni kanankupaj. Problemaspi rikukoj qhariwarmisqa ancianoswan yanapachikoj kanku. Ancianostaj ni mayqenman kutikuspa Diospa Palabranwan yuyaychaj kanku.

16. Mana Testigowan casarasqa kajkuna, ¿ima problemapi rikukuspapis separakunankupi yuyanankuchu kanman?

¹⁶ Kunantaj qhawarinachej mana Testigowan casarasqa kajkuna ima problemapi rikukuspapis separakuyta atisqankutachus manachus. Bibliaqa niwanchej uj runaqa qosan chayri warmin khuchichakuy juchapi urmajtillan divorciakuyta atisqanta. Chaywanpis Bibliaqa mana ninchu imamantachus qhariwarmis separakunanku kasqanta. Apóstol Pablo nerqa: “Sichus uj warmej qosan, Señorninchejpi mana creespapis paywan tiyakullaytapuni munan chayqa, warmeqa ama qosanta saqerpachunchu”, nispa (1 Cor. 7:12, 13). Chaytaqa noqanchejpis kasukunanchej tiyan.

17, 18. ¿Wakin qhariwarmis ashkha problemaspi rikukuspapis allintachu ruwasqanku mana separakuspa?

¹⁷ Wakin kutispi mana Testigo qosaqa ruwasqasninwan rikuchin manaña warminwan ‘tiyakuyta’ munasqanta. Ichapis mana Testigo qosaqa warminta llakiyta maqanman chayri mana qolqeta qoyta munanmanchu manachayrí mana saqenmanchu Jehová Diosta yupaychajta. Chaykunata ruwaspapis mana Testigo qosaqa ichá señoranmanta mana separakuyta munanmanchu. Chaywanpis wakin hermanasqa ajinapi rikukuspa qosankumanta separakorqanku. Wakin hermanastaj ajinapi rikukuspapis mana separakorqankuchu. Astawanpis mana saykʼuspa kallpachakorqanku qhariwarmi jina aswan ujchasqa kanankupaj.

¹⁸ Separakoj qhariwarmisqa Diospa ñaupaqenpi casarasqallapuni kanku. Separasqa kaspaqa ichapis qolqeta, mikhunata, ropata ima faltachikunkuman chayri qhariwarmi jina puñuykuyta faltachankuman. Chantapis ichá sapayakunkuman, separakusqankurayku ichá wawasninkupis umphuyapunkuman. Chantapis ichá wawasninkuta mana yanapayta atillankumanchu Diosta sirvinallankupajpuni. Chayraykuchá apóstol Pablo qhariwarmis ujchasqallapuni kanankupaj jinata nerqa: “Mana creej qosajta casado kausaynenqa warminrayku llimphu. Ajinallataj mana creej warmejta casado kausayninpis qosanrayku llimphu. Mana jina kanman chayqa, wawasninkupis chʼichipaj qhawasqa kankuman. Kunanrí paykunaqa llimphus kanku”, nispa (1 Cor. 7:14). Ashkha hermanosqa, mana Testigo qosankuwan chayri warminkuwan ashkha problemasniyoj kaspapis mana separakorqankuchu. Chay hermanosqa mana pesachikunkuchu chayta ruwasqankumanta. Imaraykuchus wakinpataqa mana Testigo qosanku chayri warminku Jehová Diosta yupaychashanku (1 Corintios 7:16 leey; 1 Ped. 3:1, 2).

19. ¿Imaynatataj jallpʼantinmanta congregacionespi ashkha qhariwarmis kausakunku?

¹⁹ Jesusqa divorciomanta parlarqa, apóstol Pablotaj tʼaqanakuymanta chayri separakuymanta. Iskayninkutaj munarqanku cristiano qhariwarmis ujchasqas kanankuta. Jallpʼantinmanta congregacionespeqa ashkha qhariwarmis tiyan, paykunataj sumajta kausakunku. Ichá congregacionninchejpipis sumajta kausakoj qhariwarmis tiyan. Ichá repararqanchej qosan warminta mayta munakusqanta, warminpis qosanta mayta munakusqanta, respetasqantataj. Chay jina qhariwarmista rikuspaqa, reparanchej casarakojkunaqa ujchasqas kausakuyta atisqankuta. May chhika qhariwarmisqa ujchasqa kausakuspa Diosta kasukushasqankuta rikuchinku. Dios nerqa: “Qhareqa tatanta, mamantawan saqespa, warminman ujchaykukonqa, iskayninkutaj ujllaña kanqanku”, nispa (Efe. 5:31, 33).