¿Pitaq yanapata mañakuqkunata yanapanqa?

“Diosníy, reyman qoy qampa cheqan kayniykita, justiciaykitapis [...]. Payqa wajchata salvanqa paymanta mañakojtin.” (SAL. 72:1, 12.)

 1. ¿Imatá Davidpa kawsaynin Diospa khuyakuyninmanta yachachiwanchik?

¡KAY salmoqa mayta sunquchawanchik! Ichapis israelta kamachiq David qillqarqa, payqa ñawpa wataspi Betsabewan qhinchachakusqanmanta pesachikuspa, Diosmanta mañakurqa: “Khuyaj sonqo kasqaykiwan tukuy juchasniyta pampachay [...]; juchayta mana qonqayta atinichu. [...] Nacekusqaymantapacha sajra kani. Mamaypa wijsanmantapacha juchasapa kani”, nispa (Sal. 51:1-5). Arí, Jehovaqa khuyakuyniyuq, juchasapa kasqanchiktataq yachan.

 2. ¿Imatá Salmo 72 niwanchik?

² Jehovaqa, may llakiypi kawsakusqanchikta sumaqta yachan, chayrayku yanapayta munawanchik. Chaypaqtaq juk kamachiqta churan, “payqa wajchata salvanqa paymanta mañakojtin; mana piniyoj ususqa runatapis salvallanqataj, mana pi yanapajtimpis. Llampʼu sonqoyojkunata khuyakonqa, wajchakunatataj wañuymanta salvanqa” (Sal. 72:12, 13). Rikunchikjina Salmo 72, imaynatachus chʼampaykunasninchik allinchakunanmanta parlan. Kay Salmo, Davidpa churin Salomonpa kamachiyninmanta parlaptinpis, Diospa Churin Jesucristop kamachiynin imaynachus kananta rikuchillantaq. Jesusqa, runasta tukuy saqra imasmanta kacharichinqa.

¿Imatá Salomonpa kamachiynin rikuchin?

 3. ¿Imatataq Salomón mañakurqa, imatá Jehová qurqa?

³ Davidqa, machituña kachkaspa churinta kamachiq kananpaq churarqa. Chantapis, kamachiqjina imastachus juntʼananta churinman sutʼincharqa (1 Rey. 1:32-35; 2:1-3). Jehovaqa, aswan qhipaman Salomonman musquypijina rikhurispa, jinata nirqa: “Mañakuway imatachus munasqaykita”, nispa. Salomontaq kayta mañakurqa: “Kamachiykimanqa jatun [chayri kasukuq] sonqota qoway, jatun yachaytawan, aylluykita allinta kamachinaypaj jina, sajra kajta allin kajtapis reparanaypaj”, nispa. Diosqa, llampʼu sunqu kasqanta rikuspa mañakusqanmantapis astawanraq qurqa (1 Rey. 3:5, 9-13).

 4. ¿Imatá juk reina Salomonpa kamachiyninmanta nirqa?

⁴ Salomonqa, Jehová bendecisqanrayku sumaqta kamachirqa. Runasqa, ni jaykʼaqjina may allinpi kusisqa kawsakurqanku (1 Rey. 4:25). Chayrayku Salomonpa kamachiynintaqa, achkha runas rikuyta munarqanku, juknintaq Sabamanta reina karqa, payqa achkha kamachisninwan rispa, Salomonman jinata nirqa: “Llajtaypi kashaspa, uyarerqani [...], chay uyarisqayqa cheqapuni kasqa. [...] Chaywampis mana khuskallantapis niwasqankuchu; yachayniykeqa, kapuyniykipis uyarisqaymanta aswanraj kasqa”, nispa (1 Rey. 10:1, 6, 7). Chaywanpis Salomonpa yachayninqa, Jesuspa yachayninwan mana kikinchakunmanchu. Jesusllataq pay kikinmanta nirqa: “Kaypi kajtajrí, Salomonmanta nisqaqa aswan kuraj”, nispa (Mat. 12:42).

Kuraq Salomonpa kamachiyninqa allinninchikpaq

 5. ¿Imatá Salmo 72 rikuchin, chantá imatataq Cristop kamachiyninmanta yachachiwanchik?

⁵ Kuraq Salomonpa kamachiyninpi, ima bendicioneschus kananta yachanapaqqa, Salmo 72 qhawarina (Salmo 72:1-4, ñawiriy). Jesusqa, “Allin Kawsayta Apamoj Rey”, kay Salmotaq, Jehová, Jesuspa kamachiyninta allinpaq qhawasqanta rikuchin (Isa. 9:6, 7). Cristoqa, Dios kamachisqanmanjina “wajchaspaj [ñakʼariqkunapaq] justiciata ruwa[nqa]”, chantapis “salvanqa wajchaspa wawasninkuta”. Arí, paypa kamachiyninpiqa, allin kawsay kanqa, chiqan kaqmanjinataq tukuy imata ruwanqa. Chantapis, Jesús Jallpʼapi kachkaspa ruwasqasninqa, Diospa Reinon Waranqa Wataspaq kamachiyninpi imastachus ruwananta rikuchiwanchik (Apo. 20:4).

 6. Jesús Jallpʼapi ruwasqan, ¿imaynatá kamachiyninpi tʼukurinapaq yanapawanchik?

⁶ Jesús Jallpʼapi kachkaspa ruwasqanqa, imastachus runasrayku ruwananta rikuchin. Jinamanta Salmo 72 nisqanta juntʼanqa, kunantaq chayta qhawarina. WJesús ñakʼariqkunamanta khuyakusqanqa, mayta tʼukuchiwanchik (Mat. 9:35, 36; 15:29-31). Juk kutiqa, lepra unquyniyuq runa mañakurqa: “Munankichus chayqa, atinki sanoyachiwayta”, nispa. Jesustaq kutichirqa: “Arí, munani; llimphuchasqa kay”, nispa. Chay runa thañipusqanqa, ¡may kusiy karqa! (Mar. 1:40-42). Wak kutipitaq Cristoqa, churin wañupusqanmanta waqachkaq viudawan tinkurqa, paymanta mayta “khuya[kurqa]”, chayrayku churinta nirqa: “Sayariy”, nispa. Paytaq kawsaripurqa (Luc. 7:11-15).

7, 8. ¿Imaynatá Jesús unqusqasta thañichinanpaq atiyniyuq kasqanta rikuchirqa?

⁷ Jesusqa, Jehová atiyta qusqanrayku milagrosta ruwarqa. Sutʼincharinapaq, juk warmita thañichisqanmanta parlarina. “Payqa chunka iskayniyoj watastaña yawar apaywan onqosqa karqa”. Chantapis, “unaytaña ñakʼarerqa jampejkunawan jampichikuspa, tukuy kapuyninta tukuchinankama”, chaywanpis manapuni thañikurqachu. Chayrayku achkha runaspa chawpinman yaykuspa, Jesuspa pʼachanta llamkhaykuq rirqa, chayta ruwaspataq “yawar apayni[yuq]” warmismanta ley nisqanta pʼakichkarqa (Lev. 15:19, 25). Cristotaq, paymanta atiy lluqsisqanta reparakuspa, pichus llamkharisqanta tapurqa. Chay warmitaq, “Jesusman chimpaykorqa manchariywan kharkatitispa. Ñawpaqenman qonqoriykukuspataj, imachus paypi ruwakusqanta willarqa”. Jesusqa, Jehová chay warmita thañichisqanta yacharqa, chayrayku kʼachamanta nirqa: “Wawáy, creesqaykirayku salvasqa kanki. Kunanqa sonqo tiyaykusqa ripuy; onqoyniykimanta sanoyasqaña kanki”, nispa (Mar. 5:25-27, 30, 33, 34).

⁸ Jesusqa, Diospa atiyninwan unqusqasta thañichirqa, chantapis chayta ruwachkaqta rikuqkunaqa, tʼukuchkaqchá qhipakurqanku. Ajina karqa, Urqupi manaraq yachachichkaspa, unqusqasta thañichichkaptin (Luc. 6:17-19). Juan Bautistaqa, Jesús Mesiaspuni kasqanta yachananpaq, iskay discipulosninta kacharqa, paykunapis tʼukuchkaqchá qhipakurqanku. Imaptinchus Jesús ‘achkha runasta sanuyachiqta nanayninkumanta, unquyninkumanta, supayniyuqkunatapis kacharichiqta. Jinallataq achkha ciegosta qhawarichiqta’ rikurqanku. Cristoqa, paykunaman nirqa: “Juanman willamuychej imastachus rikusqaykichejta, uyarisqaykichejta ima: Ciegosqa rikunku, suchusqa puririnku, leprayojkuna llimphuchasqa kanku, joqʼaras uyarinku, wañusqas kawsarimunku, wajchasmampis evangelio willakun”, nispa (Luc. 7:19-22). Juantaq, chayta uyarispa, ¡maytachá sunquchakurqa!

 9. ¿Imatá Jesús milagrosta ruwasqan rikuchirqa?

⁹ Jesusqa, Jallpʼapi kachkaspa runasta thañichirqa, kawsarichirqa ima. Chaywanpis mana wiñaypaqchu karqa, imaptinchus chay runasqa wañupurqanku. Milagrosta ruwasqanqa, Kamachiqjina Diospa Reinonmanta kachkaptin, runasman wiñaypaq bendicionesta qunanta rikuchirqa.

Jallpʼaqa paraisoman tukunqaña

10, 11. a) ¿Machkha tiempopaqtaq Reinop bendicionesnin kanqa, imaynataq Jesús kamachichkaptin kawsay kanqa? b) ¿Pitaq Cristowan Paraisopi kanqa, imatataq wiñaypaq kawsakunanpaq ruwanan kanqa?

¹⁰ Paraisopi imaynatachus kawsakunanchikpi tʼukurina (Salmo 72:5-9, ñawiriy). Diospa kamachisninqa, Jallpʼa kʼacha huertaman tukuptin, intiwan, killawan manaña kanankukama, nisunman wiñaypaq kusisqa kawsakunqanku. Kamachiq Jesucristoqa, tukuy runaspaq, ‘qhurasta qarpaq parajina kanqa, jallpʼata qarpaq chhullajinataq’, ajinamanta llakiyninkuta chinkachispa samarichinqa.

¹¹ Kay salmo juntʼakunan pʼunchaypi, kʼacha huertapi wiñaypaq kusisqa kawsakunanchikpi tʼukuriptinchik, ¿manachu sunqunchik qhallallarin? Jesuswan khuska kurkupi warkhusqa kaq runaqa, Jesús “ñuqawan Paraisopi kanki” niptin, jinatachá sientekurqa (Luc. 23:43, NM). Chay runaqa, Cristop Waranqa Watas Kamachiyninpi kawsarimunqa. Paypa kamachisqanta kasukuptintaq, wiñaypaq mana unquspa kusisqa kawsakunqa.

12. ¿Imatá musuq pachapi saqrata ruwaq runas kawsarimuspa ruwayta atinqanku?

¹² Kuraq Salomón Jesucristo kamachichkaptinqa, “cheqan [runas]” tʼikarinqanku nisunman may allinpi kawsakunqanku (Sal. 72:7). Cristoqa, Jallpʼapi kachkaspa, munakuyninta, kʼacha sunquyuq kasqanta ima, rikuchirqa. Musuq pachapipis kikillantataq rikuchinqa. Chantapis, tukuy runas, ‘sajrata ruwajkuna’ kawsarimuqkunapis, Diospa kamachiykunasninta kasukuspa, kusisqa kawsakuyta atinqanku (Hech. 24:15). Chaywanpis, Jehovap kamachisqanta mana kasukuqkunaqa, chinkachisqa kanqanku. Ajinamanta, musuq pachapi allin kawsay wiñaypaq kanqa.

13. ¿Maykamataq Kuraq Salomón kamachinqa, imaraykutaq wiñaypaq allin kawsay kanqa?

¹³ Kuraq Salomonqa, Jallpʼantinta kamachinqa, salmopi ninjina: “Kamachichun jatun qochamanta ujnin jatun qochakama, Éufrates Mayumanta kay pachaj kʼuchusninkamataj. Chʼin pampaspi tiyakojkuna qonqorikuchunku ñawpaqempi. Enemigosnimpis uyamanta jallpʼaman laqʼakuchunku”, nispa (Sal. 72:8, 9). Chaytaq juntʼakunqapuni (Zac. 9:9, 10). Reinota, bendicionesninta ima, jatunpaq qhawaqkunaqa, kamachiyninta tukuy sunqu kasukuspa, Cristop ñawpaqinpi “qonqoriku[nqanku]”. Juchasninkumanta mana pesachikuqkunataq, “pachak watas[niyuq kaptinkupis]” chinkachisqa kanqanku (Isa. 65:20). Arí, saqra runasqa, chinkachisqa kaspa “uyamanta jallpʼaman laqʼaku[nqanku]”.

Jesusqa khuyakuwasun, yanapawasun

14, 15. ¿Imaraykutaq Jesús llakiyninchikta yachasqanmanta, ‘wakchasta paymanta mañakuptinku salvananmanta’ ima, mana iskaychakunchikchu?

¹⁴ Juchasapa runaspa kawsayninqa, ¡may llakiy!, chayrayku yanapata necesitanku. Chaywanpis juk suyakuy tiyan (Salmo 72:12-14, ñawiriy). Kuraq Salomonqa, mayta khuyakuwanchik. Payqa, juchasapa kasqanchikta, imaynachus ñakʼariy kasqanta ima, yachan, imaptinchus pay kikin chiqan kaqmanjina ruwananrayku, mayta ñakʼarirqa. Jehovaqa, ñakʼariykunata muchunanta saqillarqa. Arí, Jesusqa, sinchitapuni ñakʼarirqa, “jumpʼiynintaj jatuchaj yawar sutʼuykuna jina pampaman sutʼorqa” (Luc. 22:44). Kurkupi warkhusqa kachkaspataq, nirqa: “Diosníy, Diosníy, imaraykutaj saqerpariwankiri?”, nispa (Mat. 27:45, 46). Chaywanpis Jehovamanta, ni nanay, ni Satanás ñakʼarichisqanpis karuncharqachu. Wañupunankamataq chiqa sunqu karqa.

¹⁵ Arí, Jesusqa llakiykunapi rikukusqanchikta sumaqta yachan. Chayrayku, “payqa wajchata salvanqa paymanta mañakojtin; mana piniyoj ususqa runatapis salvallanqataj, mana pi yanapajtimpis”. May munakuq Tatantaq, “wajchakunata uyarin”, “sonqo pʼakisqasta thañichin, nanasqasninkutataj jampiykun” (Sal. 69:33; 147:3). Jesusqa, “pisi kallpa kasqanchejta yachaspa, khuyawanchej, imaraykuchus payqa juchaman urmanapaj tanqasqa karqa noqanchej jina” (Heb. 4:15). Jesús janaqpachapi kamachichkasqanmanta, tumpamantawan saqra ruwaykunata chinkachinanmanta ima, ¡mayta kusikunchik!

16. ¿Imaraykutaq Salomón runasmanta khuyakurqa?

¹⁶ Salomonqa, “llampʼu sonqoyojkunata khuyak[urqa]”. Mana sumaq yachayniyuq kasqanraykullachu, nitaq runaspa llakiyninkuta reparayta atisqanraykullachu manaqa, kawsayninpi llakiykunata rikusqanrayku. Amnón sutiyuq wayqinqa, Tamar ñañanta abusarqa, chayraykutaq Absalón wawqin, Amnonta wañuchichirqa (2 Sam. 13:1, 14, 28, 29). Aswan qhipamantaq Absalonqa, Davidpa cuentanmanta kamachiyta munarqa, chaywanpis mana atirqachu, Joabtaq Absalonta wañuchirqa (2 Sam. 15:10, 14; 18:9, 14). Adonías wawqinpis, kamachiq yaykuyta munallarqataq. Yaykuspaqa, Salomonta wañuchinmanchá karqa (1 Rey. 1:5). Chantapis Salomón, runaspa ñakʼariyninta entiendesqantaqa, Templota Diosman jaywachkaspa mañakusqanpi, rikuchirqa. Chay mañakuypiqa, runas sapa juk “llakiynimpi, chayri nanaynimpi” ñakʼarisqanta nirqa. Chantá mañakullarqataq: “Paykunata perdonapunki, sapa ujninkumantaj ruwasqankuman jina qopunki”, nispa (2 Cró. 6:28-30).

17, 18. ¿Ima llakiykunataq Diospa kamachisninta ñakʼarichin, imataq paykunata kallpachanman?

¹⁷ Arí, sapa jukpis, ñawpaqta kawsayninpi ñakʼariykunapi rikukusqanrayku “nanayni[nwan]” ñakʼarin. Marya sutiyuq hermanamanta parlarina, payqa 30 watasniyuq, nintaq: “May kusisqa kawsakuyta atiyman, chaywanpis kawsayniypi ñawpaqta ñakʼariykunapi rikukusqayqa, wakin kuti pʼinqachiwan, phiñachiwan ima, chayraykutaq mayta llakikuspa waqarikuni. Chay llakiykunataqa, qaynapis kanmanjina yuyarikuni. Chaykunataq ni imapaq kasqayta, juchayuq kasqayta ima, yuyachiwan”, nispa.

¹⁸ Diospa kamachisninqa, achkhas chayjina llakiykunapi rikukunku. ¿Imataq kallpachanman? Mary imachus payta yanapasqanmanta nin: “Qutuchakuypiqa, achkha amigosniyuq, hermanosniyuq kani, paykunaqa mayta kusichiwanku. Jehová allin kawsayta qunawanchikpi tʼukurisqaypis yanapallawantaq. Chay tiempo chayamuptin, llakiyniyqa kusiyman tukunqa”, nispa (Sal. 126:5). Jesucristopi atienekuyqa, ¡may sumaqpuni! Imaptinchus Dios, payta Rey kananpaq akllarqa. Jesusmanta Bibliapi nikurqa: “Llampʼu sonqoyojkunata khuyakonqa, wajchakunatataj wañuymanta salvanqa. Ñakʼarichispa sarojkunaj makisninkunmanta runasta salvanqa, imaraykuchus paypajqa kawsayninku may valorniyoj”, nispa (Sal. 72:13, 14). Kay rimaykuna, ¡mayta sunquchawanchik!

Musuq pachapi achkha mikhuna kanqa

19, 20. a) Salmo 72 nisqanmanjina, ¿imastataq Cristo kamachichkaspa allinchanqa? b) ¿Pitaq jatunchasqa kanqa, imaynataq bendicionesta apamunanmanta sientekunchik?

¹⁹ Kuraq Salomón kamachichkaptin, imaynachus kawsay kananpi tʼukurina, chaypiqa ‘achkha trigo kanqa; urqu puntaspipis trigoqa wayrawan pukllanqa’ (Sal. 72:16). Yachanchikjina, trigoqa mana urqu puntaspichu tarpukun, chaywanpis kay rimaykunaqa, jallpʼantinpi sumaqta puqunanta niyta munan. Salomonpa tiemponpiqa, Libanopi sumaqta puquq, musuq pachapipis “Libanopi[jina]” sumaqta puqunqa. Achkha mikhuna kanqa, nitaq pipis yarqhaymanta wañunqachu. Tukuy runas, “jatun mikhuyta waki[chisqa], miskʼi mikhuykunawan” miskʼirichikunqanku (Isa. 25:6-8; 35:1, 2).

²⁰ ¿Pitaq chay achkha bendicionesmanta jatunchasqa kanqa? Jehová, payqa Wiñaymanta Wiñaykama Dios, Tukuyta Kamachiqtaq. Chay pʼunchaypiqa, juk kunkalla kay takiypa tukukuyninta takirisunchik: “[Jesus]pa sutenqa wiñaypajpuni kachun, allin kaynintaj inti jina unaypaj kachun. Kay pachapi kaj chhika runasqa paynejta bendecisqa kachunku. Kusikuyniyojmin, nispa tukuy ayllus kutichichunku. Diosninchej, Israelpa Tata Diosnin bendecisqa kachun. Pay sapallanmin jatuchaj imasta ruwan. Jatun sutenqa wiñaypaj yupaychasqa kachun. Kay pachantimpi jatun kaynenqa juntʼa kachun. Ajina kachun, ajinapuni kachun” (Sal. 72:17-19).

[Sutʼinchaynin]

¿Imatá kutichiwaq?

• ¿Imatataq Salmo 72 rikuchiwanchik?

• ¿Pitaq Kuraq Salomón, maykamataq kamachiynin chayanqa?

• Salmo 72 nisqanmanta, ¿mayqin bendiciontataq mayta suyakuchkanki?

[29 paginapi dibujo/foto]

¿Imatá Salomonpa kamachiynin rikuchin?

[32 paginapi dibujo/foto]

Kuraq Salomonpa kamachiyninpi kawsakunapaq kallpachakuyqa, ¡may allinpuni!