¿Wiñaypaj munanakuyta atinkumanchu?

1, 2. ¿Pikunataj Cantares libromanta mayta yachakunkuman, imaraykutaj? (Patapi kaj dibujota qhawariy.)

NOVIOWAN noviawan qhawanarikuspa asipayanarikusqankupi tʼukurina. Tukuy mayta munanakusqankuta rikunku. Casarakunankupaj umallirichej hermanoqa paykunata qhawariytawan, ajinallatapunichus manachus munanakunankuta tapurikun. Uj qhariwarmi purajmanta munanakun chayqa, ima chʼampay kajtinpis ujchasqallapuni kanqanku. Llakikunapaj jinataj ashkha qhariwarmis chayta mana ruwankuchu. Chayraykutaj ashkha runas qhariwarmi kajkuna wiñaypaj munanakuyta atisqankutachus, manachus tapukunku.

² Rey Salomonpa tiemponpiña qhariwarmi kausaypi cheqa munakuy mana ancha rikukojchu. ¿Imaraykutaj? Salomón nerqa: “Waranqa qharismanta uj kʼata allin runallata tarerqani. Allin warmitarí tukuy warmis ukhumanta mana ujllatapis allintaqa tarinichu. Kayllata tarini: Diosqa runata cheqanta ruwanampaj ruwarqa; chaywampis runasqa ashkha mana allin imasta maskʼakorqanku”, nispa (Ecl. 7:26-29). Salomonpa tiemponpeqa waj llajtayoj warmis israelitaswan khuska tiyakoj kanku, chay warmisqa Baal lantita yupaychaj kanku, millay kausayniyojtaj karqanku. Chayraykutaj chay warmis jina, israelitaspis ruwayta qallarerqanku. Salomonqa niraj Eclesiastés librota qhelqashaspa, 20 watas ñaupajta uj takiyta qhelqarqa, chay takiytaj mayta munanakoj qharimanta, warmimantawan parlan. Chay takeyqa Bibliapi kashan Cantares sutiwan. Chay libro imatachus nisqanmantaqa casarasqa kajkuna, soltero kajkunapis mayta yachakusunman. Imaraykuchus chay libroqa imaynachus cheqa munakuy kasqanta yachanapaj, imaynatachus chay munakuyta rikuchinapaj ima yanapawanchej.

 3. ¿Imaraykutaj uj qhariwan uj warmiwan mana uj tiempollatachu munanakuyta atinku?

³ (Cantares 8:6 leey.) Wakin Bibliasqa munakuy “Señorpa ninan jina” kasqanta ninku. ¿Imaraykutaj ajinata ninku? Imaraykuchus Jehovaqa payman rijchʼakojta ruwawarqanchej, chayraykutaj munakuyta rikuchiyta atinchej (Gén. 1:26, 27). Jehovaqa, ñaupaj kaj qharita ruwaytawan uj kʼachita warmita ruwaporqa. Adán, ñaupaj kutirayku Evata rikuspa, may kusiywan munakusqanta rikucherqa. Evapis qosanman qayllaykuytachá munarqa. Imaraykuchus Jehovaqa payta Adanpa wajtanmanta ruwarqa (Gén. 2:21-23). Jehová payman rijchʼakojta ruwawasqanchejrayku munakuyta atinchej, chayraykutaj uj qhariwan uj warmiwan munanakusqankoqa mana uj tiempollapajchu, manaqa tukuy kausayninkupaj.

4, 5. ¿Imamantataj Cantares libro parlan?

⁴ Cantares libroqa, uj qhariwan uj warmiwan imaynatapunichus munanakuyta atisqankuta rikuchin. Chay libropeqa, ovejasta michej waynamanta, Sunem chayri Sulem llajtayoj kʼachita sipasmanta ima parlan. Chay sulamitaqa hermanosninpa uva huertasninpi llankʼasharqa, chay huerta qayllapitaj Salomón, soldadosnin ima kasharqanku. Salomón chay sipasta rikuytawan, payman pusanankuta soldadosninman nerqa. Payman pusajtinkutaj chay sipasta may kʼachita kasqanta nerqa, ashkha regalostataj qorqa. Chay sipastaj, ovejasta michej waynata munakusqanta, payllawan kayta munasqanta ima rikucherqa (Cant. 1:4-14). Ovejasta michej waynaqa, munakusqan sipasta maskʼaspa Salomón kasharqa chaykama rerqa. Munasqan sipaswan tinkuspataj, munanakusqankuta may kʼachita palabraswan ninakorqanku (Cant. 1:15-17).

⁵ Salomonqa Jerusalenman kutipushaspa chay sipasta pusarqa. Ovejasta michej waynataj qhepankuta rerqa (Cant. 4:1-5, 8, 9). Salomonqa tukuy imata ruwarqa chay sipaspa sonqonta suwayta munaspa, nitaj aterqachu (Cant. 6:4-7; 7:1-10). Chayrayku chay sipasta wasinman ripojta saqerqa. Chay sipastaj munakusqan waynaman nerqa: “Usqhayta tʼiju[muy] ari, munasqáy; taruka jina”, nispa (Cant. 8:14).

 6. ¿Imaraykutaj Cantares libropi mana yachayta atillanchejchu pichus parlashasqanta?

⁶ Salomonpa qhelqasqan takeyqa “tukuy takiykunamanta aswan sumaj takiy” kasqanta nikun (Cant. 1:1). Salomonqa chay takiyta qhelqashaspa may kʼachituta qhelqayta munasqanrayku mana willarqachu pikunachus parlashasqankuta. Chayrayku wakin kutis mana yachayta atillanchejchu pichus parlashasqanta. Jinapis reparayta atinchej pichus parlashasqanta imatachus nisqankupi.a

7, 8. Ovejasta michej waynawan, chay sipaswan, ¿imaynatá munakuyninkuta rikuchinakorqanku? Sutʼinchay.

⁷ Ovejasta michej waynawan chay sipaswanqa kʼacha palabraswan ‘munakusqankuta’ ninakorqanku. Ichapis chay ninakusqankoqa uj jina rijchʼawasunman. Imaraykuchus chay takiy qhelqakusqanmanta 3.000 watasña kashan. Chantapis paykunaj costumbresninkoqa mana kay tiempopi jinachu karqa. Jinapis entiendeyta atisunman imaynatapunichus munanakusqankuta. Sutʼincharinapaj, ovejasta michej waynaqa munakusqan sipasman nerqa: “Ñawisniykeqa ulinchusman rijchʼakun”, nispa (Cant. 1:15). Chay sipaspis paymanta nerqa: “Ñawisnenqa [...] ulinchus jina [chayri palomas jina] lechewan mayllasqa jina”, nispa (Cantares 5:12 leey). Chay sipasqa, munasqan yana ñawi kasqanrayku, lechepi mayllakoj palomaswan ñawinta kikincharqa.

⁸ Ovejasta michej waynawan chay sipaswanqa mana kʼachitu rijchʼayniyoj kasqankuraykullachu munanakorqanku. Chay waynaqa chay sipasta munakoj miskʼi simiwan wajkunata parlapayasqanrayku (Cantares 4:7, 11 leey). Chayrayku chay sipasman nerqa: “Simiykimantaqa abeja miskʼi tʼakakamun. Qalluyki urapeqa abeja miskʼiwan, lechewan kashan”, nispa. Chay waynapajqa munakusqan sipaspa parlasqan uj sumaj miskʼi jina, leche jinataj karqa. Chantapis chay wayna nillarqataj: “Qanqa kʼachitapuni kanki, munasqetáy. Qampeqa manapuni ima mana allimpis kanchu”, nispa. Ajinata nisqanqa rikuchin chay wayna chay sipasta mana kʼachita kasqanraykullachu munakusqanta, manaqa kʼacha kaykunasniyoj kasqanrayku.

 9. 1) Qhariwarmi kajkuna, ¿imayna munakuytataj rikuchinanku tiyan? 2) ¿Imaraykutaj casarasqa kajkuna munakuyta rikuchinakunanku tiyan?

⁹ Kay tiempomanta casarasqa cristianospajqa, casarakoyqa mana papelpi firmaykuyllachu. Astawanpis paykunaqa cheqamantapuni munanakusqankuta rikuchinku. Chantá, ¿imaynataj chay munakuy? ¿Biblia nisqanman jina wajkunata munakunchej chay munakuychu? (1 Juan 4:8.) ¿Familianchejman munakuyta rikuchinchej chay munakuychu? ¿Amigosninchejman rikuchinchej chay munakuychu? (Juan 11:3.) Chayrí, ¿uj qhari uj warmiman munakuyta rikuchisqan munakuychu? (Pro. 5:15-20.) Qhariwarmi kausaypeqa tukuy kay munakuykuna rikukunan tiyan. Chayrayku qhariwarmi kajkuna ashkha ruwanasniyoj kaspapis parlasqankupi, ruwasqasninkupi ima, chay munakuyta rikuchinakunanku tiyan. Ajinata ruwanqanku chayqa ujchasqas, kusisqas ima kanqanku. Wakin suyuspeqa tatas ajllanku wawasninku pikunawanchus casarakunankuta. Ajina kajtinpis may allin kanman qhariwarmi kajkuna, rejsinakusqankuman jina munakuyninkuta rikuchinanku. Ajinamanta astawan munanakonqanku, astawan ujchasqataj kanqanku.

10. Purajmanta munakuyta rikuchinakunanku, ¿imaynatá casarasqa kajkunata yanapanman?

¹⁰ Casarasqa kajkuna munakuyninkuta rikuchinakunku chayqa, astawan ujchaykukunku. Cantares libro nisqanman jina, Salomón chay sipasman nerqa: “Jaluchustaqa qorimanta ruwapus[qayki], qolqewan kʼachanchasqata”, nispa. Chantapis ‘killa jina kʼachita, inti jina kʼancharishaj’ ima kasqanta nillarqataj (Cant. 1:9-11; 6:10). Chaywanpis chay sipasqa ovejasta michej waynata munakorqa. ¿Imataj chay sipasta yanaparqa munakusqan waynata mana wasanchananpaj? (Cantares 1:2, 3 leey.) Chay sipasqa munakusqan waynaj nisqanta yuyarikorqa. Imaraykuchus chay waynaj nisqasnenqa “vinomantapis aswan miskʼi” paypaj karqa. Sapallan kashaspataj chayta yuyarikuspa kusikorqa, imaraykuchus chayqa umanpaj aceite jina karqa (Sal. 23:5; 104:15). Casarasqa kajkuna purajmanta sapa kuti munakuyninkuta rikuchinakunankoqa may sumaj, imaraykuchus chayqa munakuyninku wiñananpaj yanapan. Chay munakuymanta yuyarikusqankutaj munakuyninku mana chinkananpaj yanapan.

11. ¿Imatá casarakuyta munajkuna yachakunkuman sulamita imatachus Salomonpa wasinpi kaj warmisman nisqanmanta?

¹¹ Casarakuyta munajkunaqa, sulamitamanta mayta yachakunkuman. Chay sipasqa, Salomonta mana munakorqachu. Chaytataj sutʼita Salomonpa wasinpi kaj warmisman willarqa. Pay nerqa: “Ama munakuyniyta noqapi rijchʼarichiychejchu, sonqollaymanta munakuyniy llojsimunankama”, nispa (Cant. de Cant. 2:7; 3:5, NM). ¿Imatá kaymanta yachakusunman? Pillawanpis usqhayllata rejsinakuyta qallariy mana allinchu kasqanta. Astawanpis cheqamanta munakusqanchej qhariwan chayri warmiwan casarakunapajqa pacienciawan suyakunata yachakunchej.

12. ¿Imaraykutaj sulamita, ovejasta michej waynata mayta munakorqa?

¹² ¿Imaraykutaj sulamita, ovejasta michej waynata mayta munakorqa? Imaraykuchus paypajqa may alajito karqa. Makisninpis “qorimanta barras jina” karqa, chakisnintaj “marmol nisqa rumimanta sayantas jina”. Chaywanpis chay waynaqa mana kallpayojllachu, nitaj alajitullachu karqa. Astawanpis Jehovata munakoj, kʼacha kaykunasniyojtaj karqa. Sulamitataj chayta sumajta yacharqa. Chayrayku chay waynaqa paypaj “sachʼaspa chawpinkupi manzana sachʼa” jina karqa (Cant. 2:3, 9; 5:14, 15).

13. ¿Imaraykutaj ovejasta michej wayna sulamitata mayta munakorqa?

¹³ Sulamitaqa may kʼachita karqa. Chayraykutaj rey Salomonpis sojta chunka reinasniyoj, pusaj chunka tanta warmisniyoj, ashkha sipaskunasniyoj kashaspa sonqonta suwayta munarqa. ¿Ovejasta michej wayna sulamitata kʼachita kasqanraykullachu munakorqa? Mana. Astawanpis Jehovata munakusqanrayku, kʼacha kaykunasniyoj kasqanrayku ima munakorqa. Chantapis sulamitaqa kʼumuykukoj sonqoyoj karqa. Pay kikinmantataj nerqa: “Sarón vallemanta rosa tʼika [jinalla] kani”, nispa. Ovejasta michej waynapajtaj sulamitaqa “khishkas chawpipi lirio tʼika” jina may kʼachita karqa (Cant. 2:1, 2; 6:8).

14. Casarakuyta munajkuna, ¿imatá yachakunkuman ovejasta michej waynamanta, sulamitamanta ima?

¹⁴ Jehovaqa munan kamachisnin “creejwanpuni” casarakunankuta (1 Cor. 7:39). Chaytaj niyta munan casarakunapaj Jehovaj testigollanwan rejsinakuna kasqanta. ¿Imaraykutaj? Imaraykuchus qhariwarmi kausaypi chʼampaykunata atipananku kanqa. Iskayninku Jehovata munakonqanku chayqa kusisqas kausakonqanku. Casarakuyta yuyashanki chayqa, ovejasta michej wayna jina, sulamita jina ruway. Jehovata munakoj, kʼacha kaykunasniyoj runata casarakunaykipaj maskʼakuy.

15. ¿Imaynatá rejsinakojkuna sulamita jina ruwankuman?

¹⁵ (Cantares 4:12 leey.) Ovejasta michej waynaqa, munakusqan sipas “perqawan muyurisqa huerta jina” kasqanta nerqa, mayqenmanchus paylla yaykuyta atej. ¿Imaraykú chayta nerqa? Imaraykuchus chay sipasqa ovejasta michej waynallata munakoj. Paywan casarakunan kasqanraykutaj, mana wasancharqachu, nitaj Salomontapis kasuta ruwarqachu. Chay sipasqa uj perqa jina karqa, manataj uj punku jinachu (Cant. 8:8-10). Kunanpis rejsinakojkunaqa, piwanchus casarakonqanku chayta mana wasanchanankuchu tiyan, nitaj jaykʼajpis waj warmita chayri waj qharita qhawakunankuchu tiyan.

16. ¿Imatataj casarakuyta munajkuna Cantares libromanta yachakunkuman?

¹⁶ Ovejasta michej waynaqa, sulamitata puriykacharej rinankupaj wajyarerqa. Sulamitatataj hermanosnin mana kacharqankuchu, astawanpis uvas huertasninkuta qhawajta kacharqanku. ¿Imaraykutaj? ¿Nichu hermanankupi atienekorqanku? Chayrí, ¿yuyarqankuchu sajra imasta ruwanankuta? Mana. Astawanpis hermanankuta jarkʼayta munarqanku, nitaj juchapi urmananta munarqankuchu (Cant. 1:6; 2:10-15). ¿Imatá chaymanta rejsinakojkuna yachakunkuman? Diospa ñaupaqenpi llimphu kanallankupajpuni kallpachakunanku kasqanta. Chayrayku mana sapallanku chʼin lugarespi kanankuchu tiyan. Munakuyninkuta rikuchinakusqankutaj Diospa ñaupaqenpi llimphu kanan tiyan.

17, 18. ¿Imatá yachakorqanki Cantares libromanta?

¹⁷ Jehová Dios casarasqa kausayta qallaricherqa, tukuy kausayninkupi ujchasqa kanankupaj. Qhariwarmi kajkunaqa qallariypi mayta munanakunku. Chaywanpis ujchasqallapuni kanankupajqa, munakuyninkuta rikuchinakunallankupajpuni mayta kallpachakunanku tiyan (Mar. 10:6-9).

¹⁸ Casarakuyta yuyashanki chayqa, qanpaj jina qharita chayri warmita maskʼakuy cheqamanta munakunaykipaj. Tarispataj chay munakuyta wiñachillaypuni, mana ni jaykʼaj chinkapunanpaj. Cantares libropi yachakunchej jina, cheqa munakoyqa kanpuni, chay munakuytaj “Señorpa ninan jina” (Cant. 8:6, Qheshwa Biblia).