¿Imasmantataq cristianos ayqinanchik tiyan?

“Katarikunaj miraynin, pitaj yachachisorqachej Diospa jamoj kʼajaj phiñakuyninmanta ayqeytari?” (MAT. 3:7.)

 1. ¿Pikunamantataq Biblia ayqisqankumanta nin?

BIBLIATA ñawirisqaykipi, ¿yuyarinkichu pillapis ayqisqanmanta? Wayna Joseqa, Potifarpa warmin paywan puñuykuyta munaptin, ayqirqa (Gén. 39:7-12). Ñawpa tiempomanta cristianostaq, 66 watapi Jerusalenmanta ayqirqanku, Jesuspa kamachiyninta uyarispa, pay nirqa: “Jerusalen llajtata soldadoswan muyurisqata rikuspa, yachaychej [...] Judeapi kajkuna orqosman ayqechunku, Jerusalenpi kajkunataj llajtamanta jawaman llojsichunku”, nispa (Luc. 21:20- 22).

2, 3. a) ¿Ima ninayarqataq Juan Bautista judiospa religionninkuta, kamachiqkunaman nisqan? b) ¿Imatataq Jesús, Juanjina nirqa?

² José, juk warmimanta ayqirqa, ñawpa tiempomanta cristianostaq, Jerusalenmanta ayqirqanku. Kay tiempopi, cristianospis, ayqinallankutaq tiyan. ¿Imamantá? Diospa kʼajaq phiñakuynin pʼunchaymanta. Juan Bautistataq, chaymanta parlaspa, ‘ayqiy’ rimayta, judiosta kamachiqkuna payman riptinku, uqharirqa. Chay runasqa, mana juchayuq kasqankuta yuyaspa, ni imamanta pesachikuqchu kanku. Chantapis, pesachikuspa Juan bautizachikuq runastaqa, pisipaq qhawaq kanku. Chayrayku Juan, mana manchachikuspa puraq uyas kasqankuta nirqa: “Katarikunaj miraynin, pitaj yachachisorqachej Diospa jamoj kʼajaj phiñakuyninmanta ayqeytari? Allinta kawsaychej ari, Diosman kutirikusqaykichejmanta poqoyta jina sutʼita rikuchispa”, nispa (Mat. 3:7, 8).

³ Juan chayta nispa, Diospa phiñakuy pʼunchaynin qayllamuchkasqantaña nichkarqa, chaymanta ayqiyta munaptinkutaq, pesachikusqankuta ruwasqankuwan rikuchinanku karqa. Aswan qhipamantaq, Jesús judiospa religionninkuta kamachiqkunata juchachallarqataq, imaptinchus runa wañuchi yuyayninkuqa, Kuraq Supaypa wawasnin kasqankuta rikuchirqa (Juan 8:44). Chantapis Juanjina, paykunata nillarqataq: “Qamkunaqa, katarispa miraynin kankichik”, nispa, chaymantataq tapurqa: “¿Imaynamantá Gehena juiciomanta ayqiyta atinkichikrí?”, nispa (Mat. 23:33, NM). Chaywanpis, ¿imatá Jesús ninayachkarqa “Gehena” rimayta uqharispa?

 4. ¿Imatá Jesús Gehena rimaywan ninayarqa?

⁴ Gehenaqa, Jerusalenpa jawanpi valle karqa, chaypitaq qʼupata, wañusqa animalesta ima, ruphachiq kanku. Jesustaq chay sutita, wiñaypaq wañuywan kikinchananpaq uqharirqa. Judiospa religionninkuta kamachiqkuna mana Gehenamanta ayqinankuta nispaqa, tukuynin wiñaypaq wañunankuta nichkarqa (Mat. 5:22, 29).

 5. ¿Imaynamantá, Juanpa, Jesuspa nisqan ima juntʼakurqa?

⁵ Judiospa religionninkuta kamachiqkunaqa, Jesusta, discipulosninta ima, qhatiykachasqankurayku astawanraq juchachakurqanku. Chaymanta imaynatachus Juan, Jesús ima, nirqankujina, Diospa phiñakuy pʼunchaynin chayamurqa. Chay kutipiqa, Jerusalenpaq, Judeapaq ima, karqa, munaqkunataq ayqinkuman karqa. Jehovap phiñakuyninqa, Romamanta soldados Jerusalenta, templontawan 70 watapi thuñichkaptinku, rikukurqa. Arí, mana jaykʼaqjina Jerusalenpaq, “jatun ñakʼariy” karqa, imaptinchus achkha judíos wañurqanku chayri presochachikurqanku. Chaywanpis chayqa, wak jatun ñakʼariyta rikuchirqa, chay ñakʼariytaq llulla cristianospaq, wak llulla religionespa ima, qayllapiña kachkan (Mat. 24:21).

Qhipapaq Diospa phiñakuy pʼunchaynin

 6. Ñawpa tiempomanta qutuchakuypi, ¿imataq rikhuriyta qallarirqa?

⁶ Ñawpa cristianosmanta wakinqa, Diospa llaqtanta wasanchaspa churanakurqanku, wak hermanostapis pantachillarqankutaq (Hech. 20:29, 30). Jesuspa apostolesnin kawsachkaptinku, Diospa llaqtanta wasanchaspa churanakuqkuna, mana ancha karqachu, wañuptinkutaq, chiqa kaqmanta tʼaqakuspa achkha llulla religionkuna rikhurirqa. Kay tiempopiqa, achkha religiones kan, chaykunataq cristianos kayku nillankutaq chaywanpis, mana juk yuyayllachu kanku. Bibliaqa, cristiano nichikuqkunap religionninkuta apaykachaqkuna rikhurinanmanta parlarqa: “Diosta mana kasoj juchasapa runaqa sutʼiman rikhurenqa, pichus wiñay chinkayman rinampaj churasqa kachkan chay”, nispa. “Señor Jesustajri payta wañuchenqa [...] jamuynimpitaj jatun kaynimpa kʼanchayninwan chay runata chinkarparichinqa.” (2 Tes. 2:3, 6-8.)

 7. ¿Imarayku cristiano nichikuqkunap religionninkuta apaykachaqkunata, “Diosta mana kasoj juchasapa runa”, nispa sutichakun?

⁷ Cristiano nichikuqkunap religionninkuta apaykachaqkunaqa, may chhika runasta chʼawkiyanku, llulla yachachiykunawan, costumbreswan, mana Bibliap nisqanmanjina kawsayman tanqasqankuwan ima. Chayrayku, Jehovaqa, ñawpa tiempopi judiospa religionninkuta kamachiqkunatajina, “Diosta mana kasoj juchasapa” runamanta kaqkunata, mana jaykʼaq kawsarimunankupaq chinkachinqa (2 Tes. 1:6-8, Apo. 21:8). Chantá, ¿ima kanqa llulla cristianoswan, wak religioneswan ima, chʼawkiyachikuqkunamanta? Kay tapuyman kutichinapaqqa, yuyarina imachus Jerusalenmanta karqa, qayna pacha 607 watapi thuñikusqantawan.

“Babiloniamanta ayqeychej”

8, 9. a) ¿Imatataq Jeremías Babiloniapi presochasqa judiosman willarqa? b) ¿Imaynatá judíos, Medopersiamanta soldados Babiloniata urmachiptin, lluqsirqanku?

⁸ Profeta Jeremiasqa, qayna pachamanta 607 watapi Jerusalén thuñisqa kananta nirqa. Chantapis, nillarqataq Diospa llaqtan presochasqa apasqa kananta, jinallataq “qanchis chunka watasninman” kutimunankutapis (Jer. 29:4, 5, 10). Kay profetaqa, Babiloniapi judiospaq, sumaq willayniyuq karqa: Paykunaqa, Babiloniap llulla religionninkuwan mana chʼichichakunankuchu karqa. Ajinallamanta, Jerusalenman kutispa Diospa templonta sayarichinankupaq, wakichisqa kankuman karqa. Chay tiempotaq, Medopersiamanta soldados Babiloniata qayna pacha 539 watapi urmachiptinku chayamurqa. Persiamanta kamachiq iskay kaq Ciroqa, juk kamachiyta urqhurqa judíos llaqtankuman kutispa, templota sayarichinankupaq (Esd. 1:1-4).

⁹ May chhika judíos Babiloniamanta lluqsispa, llaqtankuman kutipurqanku (Esd. 2:64-67). Kutipuspataq, Jeremiaspa nisqanta juntʼachkarqanku (Jeremías 51:6, 45, 50, ñawiriy). Chaywanpis, ¿imá karqa mana llaqtankuman tukipuyta atiqkunamantarí? Paykunaqa profeta Danieljina, Babiloniapi qhipakurqanku, Diospa bendicionninwan kachkarqanku. Chantapis, Babiloniapi qhipakuqkunaqa, chiqa yupaychaypi kanallankupuni karqa, chay yupaychay Jerusalenpi kaptinpis, Babiloniap llulla religionninmanta, karunchakunanku karqa.

10. ¿Ima juchastataq Jatun Babilonia ruwan?

¹⁰ Kay tiempomanta runasqa, tukuy imaymana llulla religionespi kachkanku, chaykunataq, Babilonia llaqtapi qallarirqanku (Gén. 11:6-9). Chay llulla religionestataq, “Jatun Babilonia, Phisu Warmispa Maman, Kay Pachapi Millay Kaj Imaspatapis”, nispa sutichakun (Apo. 17:5). Kay chhika tiempopi rikukusqanmanjina, llulla religión kay pachamanta kamachiqkunata, yanapan. Millay juchasninkumanta jukqa, jatuchaq maqanakuykunata qallarichisqanku, maypichus achkha runas wañunku (Apo. 18:24). Chantapis, religionninkuta kamachiqkunaqa, wawaswan puñuykunku, wakjinasmanta ima, millayta khuchichakunku, cristiano nichikuqkunap religionninkuta apaykachaqkunataq, chay millay ruwaykunata qhawallanku. ¿Qhasimantachu Jehová llulla religionesta chinkachiyta munan? (Apo. 18:8.)

11. Niraq Jatun Babilonia chinkachkaptin, ¿imatá chiqa cristianos ruwanankupuni tiyan?

¹¹ Chiqa cristianosqa, jatun Babilonia chinkananta yachanchik, chayrayku llulla religionpi kaqkunaman willananchik tiyan. Chaytataq ruwasunman, Bibliata, ‘allin kamachi, yuyayniyuqpa’ —pitachus Jesús llaqtanman “horampi mikhunata jaywanampaj” kamachirqa— publicacionesninta ima, runaman jaywaspa (Mat. 24:45). Chayrayku, pillapis astawan Bibliamanta yachakuyta munaptin, yachachinchik, ajinamanta reparanankupaq imaptinchus usqhayllata, ‘Jatun Babilioniamanta’ ayqinanku tiyan (Apo. 18:4).

Lanti yupaychaymanta ayqina

12. ¿Imaynatá Dios lanti yupaychayta qhawan?

¹² Jatun Babiloniap, juk millay ruwayninqa, lantista yupaychasqan. Diosqa, chay lantista ‘millaypaq’ qhawan (Deu. 29:17). Diospa munayninta ruwayta munaqqa, mana lantista yupaychananchu tiyan, imaptinchus payllataq nin: “Noqa Tata Dios [Jehová] kani; chaymin suteyqa. Wajkunamanqa jatun kayniyta mana qosajchu, nitaj noqata yupaychana kajtapis lantisman qosajchu”, nispa (Isa. 42:8).

13. ¿Imayna yupaychaymantataq ayqinallanchiktaq tiyan?

¹³ Bibliaqa, wakjina yupaychaykunamanta parlallantaq, chaykunamanta juknintaq, munapayay kachkan (Col. 3:5, DIOS PARLAPAWANCHEJ). Munapayayqa, wakpa kapuyninta munay kasqanta nisunman (Éxo. 20:17). Satanasman tukuq angelqa, Diosjina yupaychasqa kayta saqra munapayay, sunqunpi saphichakunanta, saqirqa (Luc. 4:5-7). Munapayaynintaq Jehovap contranpi uqharikuspa Evata chʼawkiyananpaq tanqarqa, Evapis mana paypaqta kaqta munapayarqa. Adanpis lantita yupaychaq kasqanta nillasunmantaq, imaptinchus payqa, warminwan khuska kayta munapayaynin, Diosta kasukunanmanta, aswan patapi kananta saqirqa. Diospa phiñakuy pʼunchayninmanta ayqiyta munaqkunaqa, munapayaywan mana atipachikuspa, Jehovallata yupaychananku tiyan.

“Ayqeychej khuchichakuy juchamanta”

14-16. a) ¿Imaraykutaq Josep ruwasqan, khuchichakuyman mana urmanapaq, yanapawasunman? b) ¿Imatá ruwasunman, millay yuyay jamuwaptinchik? c) ¿Imatá ruwasunman khuchichakuymanta ayqinapaq?

¹⁴ Kay 1 Corintios 6:18, ñawiriy. Potifarpa warmin, Josewan puñuykuyta munachkaptin, Joseqa ayqirqa. ¡Solteros, casados ima, payjina ruwanapaq kallpachakuna! Josep conciencianqa, sumaq kallpachasqañachá karqa, imatachus Jehová khuchichakuymanta yuyasqanpi tʼukurisqanrayku. Khuchichakuy juchamanta ayqinapaqqa, tukuy imata ruwana tiyan, mana wakpa warminta chayri qusanta munapayanapaq. Biblia yuyaychawanchik: “Chayrayku wañuchiychej ari qankunapi: [...] Khuchichakuyta, millay ruwayta, sajra imasta munapayayta, sajra kajta moqʼeyta, anchata qolqeta munapayayta ima; chayqa lantita yupaychaywan ninakun. Chay imasrayku Diospa kʼajaj phiñakuynin urmamonqa mana kasojkunaj patanman” (Col. 3:5, 6).

¹⁵ Pablo nisqanmanjina, “Diospa kʼajaj phiñakuynin urmamonqa”. Kay pʼunchaykunapi runasqa, khuchichakuyta munayninkuwan atipachikuspa, kawsanku. Paykunajina mana khuchichakunapaqqa, Diosmanta espíritu santonta mañakuna tiyan. Chantapis Bibliata ukhunchayta, tantakuykunaman riyta, willayninchikta ima, mana saqinanchikchu tiyan, ajinamanta ‘espiritumanjina manataq aychap munayninmanjinachu kawsasqanchikta rikuchisun’ (Gál. 5:16).

¹⁶ ‘Espiritumanjina kawsayta’ munaptinchikqa, qʼala runasta telepi, revistaspi, wak imaspi ima, mana qhawasunchu, nillataq imatapis khuchichakuyman tanqanawanchikpaqjina kaqta, uyarisunchu. Chaykunamantaqa, mana parlarinallanchikpischu tiyan, nitaq chaykunawan chanzakusunmanchu, imaptinchus chayqa “manapuni Diospa ajllakusqasnimpaj jinachu” (Efe. 5:3, 4). Jinallamanta Diospa phiñakuy pʼunchayninmanta ayqiyta munasqanchikta, musuq pachanpi tiyakuyta munasqanchikta ima, rikuchisun.

‘Qullqi munaymanta’, ayqina

17, 18. ¿Imarayku qullqi munaymanta ayqinanchik tiyan?

¹⁷ Pablo Timoteoman ñawpaq kutipi qillqachkaptin, ima kamachiykunatachus wata runas cristianos juntʼanankuta sutʼincharqa, imaptinchus wakinqa, cristiano patronesninkumanta qullqita urqhuyta munarqanku. Ichá qutuchakuymanta wakinqa, hermanosnikumanta aprovechakuchkarqanku. Chayrayku Pablo, ‘chiqan kaqmanjina kawsayta, mana qullqita japʼinapaqchu kasqanta’, nirqa. Ichapis chay chʼampaykunaqa, ‘qullqita munayrayku’ rikhurichkarqa, imaptinchus chay munakuyqa, qhapaqkunata, wakchastapis urmachinman (1 Tim. 6:1, 2, 5, 9, 10).

¹⁸ Ichapis yuyarikunki pillamantapis, qullqirayku chayri qhapaqyayta munasqanrayku, Diosta wasanchasqanmanta (Jos. 7:11, 21; 2 Rey. 5:20, 25-27). Pablo, Timoteoman jinata nirqa: “Qamrí, Diospa kamachin, karunchakuy chay tukuy imasmanta. Astawanqa, chiqan kaqta, Diospa munayninmanjina kawsayta, iñiyniyuq kayta, munakuyniyuq kayta, muchuyniyuq kayta, llampʼu sunqu kayta ima, maskʼallaypuni”, nispa (1 Tim. 6:11, NM). Arí, Diospa phiñakuy pʼunchayninpi salvasqa kayta munaqqa, chay yuyaychayta kasukunqa.

‘Waynaspa saqra munayninkumanta, ayqiy’

19. ¿Imatataq waynas necesitanku?

¹⁹ Proverbios 22:15, ñawiriya. Bibliap yuyaychasqanqa, waynuchuta yanapan, wampu kaynin, juchaman urmachinayaptinpis. Waynap tatasnin, mana Diosta yupaychaptinkupis, Diospa yuyaychasqanwan yanapachikunman. Qutuchakuymanta ancianospa allin yuyaychayninkuqa, mayta yanapallanmantaq. Pillapis Bibliap nisqanmanjina waynata yuyaychaptin, tukuy sunqu japʼikunan tiyan, jinamanta kusisqa kawsanqa mana kunallanchu, manaqa qhipamanpis (Heb. 12:8-11).

20. ¿Imatá wayna, saqra munaykunamanta ayqinanpaq, ruwanan tiyan?

²⁰ Kay 2 Timoteo 2:20-22, ñawiriy. Achkha waynas Bibliap yuyaychayninta mana kasukusqankurayku, wampujina ruwanku, ni piwan atipachikuyta munaspa, munapayaypi, khuchichakuypi, qullqi munakuypi, aychap munayninta maskʼaypi ima, kachkanku, nisunman ‘waynaspa saqra munayninkupi’ kasqankuta. Bibliataq chaykunamanta ayqinanchikta, kamachin. Diosta yupaychaq wayna, chay ruwaykunamanta ayqinanpaq, tukuy imaymana saqra masichakuymanta, jarkʼakunan tiyan. Chantapis Diospa yuyaychasqanmanjina, kʼacha kaykunata kawsayninpi rikuchinanpaq, kallpakunallanpuni tiyan ‘llimphu sunquwan Señorpa sutinta uqhariqkunajina’, kananpaq.

21. ¿Imatataq Jesús ovejasninpaq ruwananta nirqa?

²¹ Wayna chayri machu runa kaspapis, ‘mana riqsisqaspa parlayninkumanta’ ayqinanchik tiyan, chʼawkiyaqkunatapis qhisachana tiyan. Jinamanta Jesuspa ovejasnin kasqanchikta rikuchisun (Juan 10:5). Chaywanpis Diospa phiñakuy pʼunchayninmanta ayqinapaqqa, munayninmanjina, kʼacha kaykunata rikuchina tiyan. Qhipan yachaqanapi, imaynatachus qanchis kʼacha kaykunata kawsayninchikpi rikuchinanchikta qhawasun. Chaytataq, ukhunchananchikpuni tiyan, imaptinchus Jesús nin: “Noqaqa paykunaman wiñay kawsayta qoni, manataj jaykʼajpis chinkanqankuchu; makisniymantataj paykunata mana pipis qhechuwanqachu”, nispa (Juan 10:28).

[Sutʼinchaynin]

¿Imatá kutichiwaq?

• ¿Imatá Jesús, tiemponmanta religionta kamachiqkunaman nirqa?

• ¿Imapí tiemponchikmanta may chhika runas kachkanku?

• ¿Imasta yupaychaymantataq, ayqina tiyan?

[12, 13 paginaspi dibujos/fotos]

¿Imasmantá cristianos ayqinanchik tiyan?