Bibliap 62 kaq libron: 1 Juan

Qillqaq: Apóstol Juan

Maypitaq qillqakurqa: Efesopi chayri qayllanpi

Maykʼaqtaq qillqakuyta tukukurqa: 98 wata chayniqpi

JUANQA, Jesuspa munasqa apostolnin, maytapuni chiqa kaqta munakurqa. Chaytaq Jesusjina yuyananpaq yanaparqa. Chayrayku payqa, munakuymanta achkhata parlan qillqasqasninpi. Chaywanpis payqa mana wawa sunquchu karqa, imaraykuchus Jesús ajinata suticharqa: “[Boanerges] Qhon Qhompa Churisnin”, nispa (Mar. 3:17). Chantá Juan, kimsa cartasninpi chiqa kaqta, chiqan kaytawan sutʼinchanapaq qillqarqa, imaraykuchus Pablo nirqa, Diosta wasanchaq runas rikhurimunankuta, chay kutipaqtaq rikhurichkarqankuña. Chayrayku kay kimsa cartasninta, maychus tiemponpipuni qillqarqa, chay tiempomanta cristianos ‘Kuraq Supayta atipanankupaq’ (2 Tes. 2:3, 4; 1 Juan 2:13, 14; 5:18, 19).

² Kay cartaspaq kapuyninta qhawarispaqa, nisunman cartas, Mateo, Marcos Evangeliosmanta, jinallatataq, Pedrop, Pablop, cartasninmantapis, aswan qhipaman qillqakusqanta. Tiempopis manaña unayjinachu karqa. Qutuchakuykuna rikhurichkaptinqa, judíos mayta paykunata chiqnikurqanku, chaywanpis kay cartaqa, manaña chaymanta parlanchu, nillataq juk pʼitillatapis Hebreo qillqakunmanta uqharinchu. Mana chayqa, ‘tukukuy pʼunchaymanta’ parlan, jinallatataq ‘Cristop contranpi sayariqkuna ashkhas rikhurimunankumanta’ parlan (1 Juan 2:18). Payqa achkha kutita, “wawitasniy” nin chay cartata ñawiriqkunata, paymantataq ñuqa “kuraq runa” nispa nin (1 Juan 2:1, 12, 13, 18, 28; 3:7, 18; 4:4; 5:21; 2 Juan 1; 3 Juan 1). Tukuy kaykuna, Juan, kimsa cartasninta astawan qhipata, qillqasqanta rikuchiwanchik. Chantapis 1 Juan 1:3, 4 pʼitikunapi nisqanmanjina, ichá Juan Evangeliotaqa chay tiempollapitaq qillqanman karqa. Apóstol Juanqa, kay kimsa cartasninta wañunan qayllapiña kachkaptin, Efesop qayllanpichá qillqanman karqa; chayrayku 98 wata chayniqpi qillqakusqanta nikun.

³ Juanpa ñawpa kaq cartanqa, mayta rikchʼakun Juan Evangeliowan, Chaytaq sutʼita rikuchiwanchik apóstol Juanpuni kay cartata qillqasqanta. Juan cartanta qallarichkaspa kayta nirqa: “Chay kawsayqa wiñay kawsay [...]. Payqa Dios Tatawan karqa, noqaykumantaj rikuchikuwarqayku”, nispa; kay rimaykunaqa, maytapuni rikchʼakun Juan Evangeliop qallariyninpi qillqakusqanwan. Chantapis kay Fragmento Muratoriano, unay tiempomanta qillqaqkuna: Ireneo, Policarpo, Papías ima, tukuyninku (II siglomanta), kay carta Diospa yuyaychasqan kasqanta rikuchinku.a Eusebio (260-342 watas qayllanpi) nisqanmanjina, kay carta chiqa kasqanmanta, mana jaykʼaq iskaychakusqanta nin.b Chaywanpis wakin Bibliata tikrachiq runasqa, 1 Juan 5:7 pʼiti tukukuyninpi, 8 pʼiti qallariyninpiwan kayta yapaykunku: “Kinsa kanku willajkunaqa: [Janaj pachapi Dios Tata, paypa churin, Santo Espirituwan. Paykunataq ujlla kanku. Kay pachapi willajkunapis kinsallataq kanku]: Santo Espíritu, yaku, yawar ima, Kinsantintaj uj kikinta willanku” (Qheshwa Biblia [1986]). Kay rimaykunata yapaykusqankuqa, mana rikhurinchu ni mayqin ñawpa tiempomanta Griego qillqakunapi. Chaytaqa paykunalla yapaykunku, Dios trinidad kasqanta yachachinankupaq, chantapis kay yachachiy Bibliamanta jamun ninankupaq. Kunan pʼunchaykunamanta achkha Bibliaspiqa —catolicospata, protestantes nisqaspata ima— manaña chay rimaykuna, chay pʼitipikunapi rikhurinchu (1 Juan 1:1, 2).c

⁴ Juanqa ‘Cristop contranpi sayariqkunap’ pantasqa yachachiyninkumanta, ‘munasqa hermanosninta’, ‘wawitasninta’, jarkʼananpaq qillqarqa (2:7, 18). Ichapis, chay Cristop contranpi sayariqkuna runasqa, Griegospa yachachiyninwan chhapusqa kachkarqanku chayri Diosta tukuymanta astawan riqsiyku, niqkunawan chhapukuchkarqanku.d Juan, Diosta wasanchaspa paypa contranpi sayaykup runasta, mana allinpaq qhawasqanta rikuchinanpaqqa, kimsamanta parlan: juchamanta, munakuymanta, Cristop contranpi sayariqkunamanta ima. Juchamanta, munakuymanta, Cristop contranpi sayaykup runasmanta, ima. Juchamanta parlaspa, Juanqa Jesucristop wañuynillan juchata pampachanapaq kasqanta nirqa. Chay parlasqantaq rikuwanchik, Cristop contranpi sayaykup runas yuyasqanku, mana juchayuq kasqankuta, nitaq Jesuspa wañuyninta necesistasqankuta. Juan chiqa munakuymanta sutʼinchachkaspa, rikuchin, imaynatachus Cristop contranpi sayaykup runaspa ‘yachayninkuqa’, paykunallapi yuyaq runasman, mana munakuyniyuq runasman ima, tukuchirqa. Chantapis Juanqa, llulla yachachiyninkumanta sutʼinchan, kayta yachispa: Jesusqa, Cristopuni, paytaq niraq jallpʼaman jamuchkaspa janaqpachapi kawsarqaña, aychallikuspataq Diospa churinjina jamurqa paypi creeqkunata salvananpaq (1:7-10; 2:1, 2; 4:16-21; 2:22; 1:1, 2; 4:2, 3, 14, 15). Juanqa sutʼita chay llulla yachachiqkunata “Cristoj contrampi sayarejkuna” kasqankuta nin, chantapis rikuchillantaq imaynatachus riqsiyta atisunman Diospa wawasninta, Kuraq Supaypa wawasninta ima (2:18, 22; 4:3).

⁵ Kay carta mana juk qutuchakuyllapaqchu, manaqa tukuy qutuchakuykunapaq qillqakurqa. Imaptinchus kay cartap qallariyninpi, tukukuyninpi ima, mana ima napaykuypis tarikunchu. Chayrayku wakinqa, ima qillqapis kanman jinalla qhawanku, manataq juk cartata jinachu. Kay cartapi “qankunaman” nisqanqa achkha runasman qillqasqanta, rikuchiwanchik.

IMAYNATATAQ YANAPAWANCHIK

¹¹ Ñawpa tiempomanta cristianospa pʼunchayninpijina, kunan pʼunchaykunapipis, “Cristoj contrampi sayarejkuna ashkhas rikhurimunku”, cristianostaq kaymanta yachananku tiyan. Chiqa cristianosqa, sinchita chʼipakunanku tiyan ‘qallariymantapacha uyarisqankumanta, maypichus jukkuna jukkunawan munanakunankuta yachachin’ chaypi; jinallataq Diosmanta mana karunchakunqankuchu, paypa chiqa yachachiyninpi kaspa, kawsayninkupi chiqan yachachiymanjina ruwaspa ima (2:18; 3:11; 2:27-29). Chantapis Juan nirqa: “Kay pachapi tiyan aychaj sajra munaynin, ñawispa rikusqanta munapayay, imatapis ruwasqanmanta, kapuyninmantataj runaykachay ima”, kaykunamanta kʼamisqan, cristianosta maytapuni yanapan, imaptinchus cristiano kani niqkunaqa, kay pachap yuyayninpi qullqi maskʼaypi ima kachkanku. Chiqa cristianosqa, kay pachap yuyayninmanta, munayninmanta ima tʼaqakunku, imaraykuchus ‘Diospa munayninta ruwaqlla, wiñay kawsayta tariyta atisqanta’ yachanku. Kunan pʼunchaykunapi runasqa, may chhika religionespi tʼaqasqas, chiqninakuypi, munayninkuta ruwaypi ima kachkanku. Chayrayku, may allinpuni Diospa palabranta yachakuyqa, paypa munayninta ruwaypis (2:15-17).

¹² Juanpa ñawpa kaq cartanqa, kaykunata yachachiwanchik: Kʼanchayqa Diosmanta jamun, laqhayaytaq Kuraq Supaymanta jamun, chiqa kaqtataq chinkachin; Diosmanta jamuq yachachiyqa, kawsayta qun, Cristop contranpi sayaykup runas yachachiynintaq, llulla; qutuchakuypi hermanospa munakuyninqa, Dioswan, churinwan ima, khuskachan, qutuchakuymanta ‘tʼaqakuspa lluqsiqkunataq’ Cainjina chiqnikunku, jinapitaq yachakun mana chiqa cristianosmantachu kasqankuta. (2:19; 1:5-7; 2:8-11, 22-25; 3:23, 24, 11, 12). Tukuy kaykunata sumaqta yachaspa, ñuqanchikqa, ‘kay pachap yuyayninmanjina kawsayta atipananchik’ tiyan. ¿Imaynatataq chayta ruwasunman? Iñiyninchikpi sinchita sayaspa, ‘Diosta munakuspa’, kamachisqasninta juntʼaspataq (5:3, 4).

¹³ Kay cartapiqa, ¡maytapuni ‘Diospa munakuyninmanta’ yachachin, chaytaq sunqunchikta kuyurichiwanchik! Kay 2 tʼaqapiqa, sumaqmantapuni sutʼinchan kay pachata munakuyqa, Diosta munakuywan mana kikinchu kasqanta. Chaymantá niwanchik, “Diosqa munakuymin” nispa (4:8, 16). ¡Chay munakuytaq mayta yanapawanchik! Chay munakuytaq sumaqmantapuni rikukun, Dios ‘churinta kachamuptin, kay pachapi kaq chhika runasta salvananpaq’ (4:14). Chay munakuytaq sunqunchikpi payta munakunanchikpaq tanqanawanchik tiyan, chay ruwasqanta may jatunpaq qhawanapaq, yanapanawanchiktaq tiyan mana manchachikuspa, apóstol Juanjina ninanchikpaq: “Dios ñaupajta munacuwaskanchejraycu nokanchejka munakunchej”, nispa (1 Juan 4:19, Dios Parlapawanchej [DP]). Munakuyninchikqa, Diosninchikpatajina, Churinpatajina kanan tiyan, ruwasqanchikwan, wakpa allinninta maskʼaspa ima rikuchinanchikpaq yanapawasun. Imaynatachus Jesús kawsayninta ñuqanchikrayku qurqa, “ajinata noqanchejpis hermanosninchejrayku kawsayninchejta churananchej” tiyan. Chantapis mana simillamantachu munakuyninchikta rikuchina, “astawanqa cheqamanta ruwasqasninchejwan rikuchinanchej” tiyan, chayrayku hermanosninchik llakiypi kachkaptinku khuyakuywan yanaparina tiyan (3:16-18). Kay carta rikuchisqanmanjina, munakuy, Diosmanta chiqata yachay ima, Dioswan, Churinwan ima kaqkunata, jukchan (2:5, 6). Juanqa, chay khuskachasqa munakuypi, Jesuswan kamachiqkunata, jinata nin: “Nokanchejka uj sonkolla causacunchej chay cheka caj Dioswan, wawan Jesucristonejta. Payka cheka Diospunimin” (1 Juan 5:20, DP).

[Sutʼinchaykunasnin]