Mana kay pachamanta runasjinachu yuyana

IMASTACHUS runas jatunpaq chayri pisipaq qhawasqankuqa, tiempo pasasqanmanjina sapa suyupi mana kikinchu. Chayrayku, Bibliapi imamantapis ñawirispaqa, may unayña qillqakusqanta yuyarina. Chaytaq, imastachus chay tiempopi allinpaq chayri mana allinpaq qhawasqankuta yachanapaq yanapawasun, manataq yuyasqanchikmanjinallachu kanqa.

Sutʼincharinapaq, Griegopi Qillqasqaspiqa, jatunpaq qhaway, pʼinqaypaq qhaway ima, rimaykuna achkha kutista rikhurin. Kay rimaykunata sumaqta japʼiqanapaqqa, jaqay tiempopi imaynatachus qhawasqankutaraq yachananchik tiyan.

Ñawpa siglopi imastachus allinpaq qhawakusqanmanta

Juk yachayniyuq runa nin: “Greciapi, Romapi, Judeapi ima tiyakuqkunaqa, jatunpaq qhawachikuyta maskʼaq kanku, nitaq pʼinqaypi rikhuriyta munaqchu kanku. [...] Jatunpaq qhawachikuyta, may riqsisqa kayta munasqankurayku ima, kawsayninkutapis wañuy pataman churaq kanku”, nispa. Chayrayku, runasqa imallatapis ruwanankupaq wakkuna yuyasqankumanjina ruwaq kanku.

Chay tiempopi qhapaq runas, wakcha runas ima, may jatunpaq qhawachikuyta munaq kanku. Chaywanpis, jatunpaq qhawachikuyqa mana jukllamantachu karqa, manaqa imaynatachus wakkuna payta qhawasqankumanta. Wak runas, juk runata jatunpaq qhawanankupaqqa, paykuna suyasqankumanjina chayri munasqankumanjina, chay runa ruwanan karqa. Chantá runasqa, may qhapaq, may yachayniyuq ima kasqanta sutʼita rikunanku karqa. Chantapis, wakkunamanta aswan sumaqta ruwaspa jatunpaq qhawachikullaqtaq kanku. Chaywanpis, juk runata pʼinqaypi rikuchinankupaqqa, wak runaspa ñawpaqinpi, kʼumuykachachiq, asipayaq ima kanku. Juk runa, pʼinqaypi rikhurisqanqa mana sunqu yuyaynin juchachasqanraykuchu karqa, manaqa wakkuna juchachasqankurayku.

Jesús, juk casarakuman pillapis waqyarisqa kaspa, “ñawpajpi” chayri “qhepanejpi” tiyakunanmanta parlachkaspa, chay tiempopi jatunpaq qhawasqa kaymanta, pisipaq qhawasqa kaymanta ima, parlachkarqa (Luc. 14:8-10). Jesuspa discipulosninqa, iskay kutitajina “mayqenninkuchus kurajpaj qhawasqa” kasqankumanta siminakurqanku (Luc. 9:46; 22:24). Chaytaq, judíos jatunpaq qhawachikuyta mayta maskʼasqankuta rikuchirqa. Astawanqa, religionta kamachiqkuna, runaswan jatunpaq qhawachikuyllapi yuyaq kanku. Chayrayku Jesuspa willayninta pʼinqaypi rikuchiyta munarqanku, nitaq atirqankuchu (Luc. 13:11-17).

Yachakusqanmanjina, ñawpa siglopi judiospaq, romanospaq, griegospaq ima, “carcelpi wisqʼasqa kay, runaspa ñawpaqinpi juchachasqa kay” ima, aswan pʼinqaypaq qhawasqa karqa. Carcelpi wisqʼachikuq mana juchayuq kaptinpis, familianpaq, amigosninpaq, llaqta masisninpaq ima, pʼinqaypi rikhuriq. Wakkuna qhasillamanta juchachasqanku manaña allinchakuyta atisqanrayku, pisipaq qhawakuq, wakkunapis manaña allinpaqchu qhawaq kanku. Chaywanpis pʼachata lluchʼuchikuy chayri jasutʼichikuy aswan pʼinqay karqa, imaptinchus runasqa asipayaq, mayta kʼumuykachachiq ima kanku.

Kaykunamantaqa, kurkupi wañuchisqa kay aswan pʼinqay karqa. Chaymanta juk yachayniyuq runa Martin Hengel sutiyuq nin: “Wata runasta juchachakuptinku wañuchiq kanku, chaytaq kʼumuykachachiq, ñakʼarichiq, aswan pʼinqaypitaq qhawachiq”, nispa. Chay tiempomanta runasqa, jinata juchachakuqkunap familiaresninkuta, amigosninkuta ima, chay runata chiqnikunankupaq tanqaq kanku. Jesús kurkupi wañuchisqa kasqanrayku, paypa qhipanta riyta munaqkunaqa, asipayasqas kanankuta yacharqanku. Achkha runasqa, kurkupi wañuchisqa runap qhipanta riyta, mana allinpaqchu qhawarqanku. Chayrayku Pablo nirqa: “Noqanchejtajrí willanchej Cristoqa [kurkupi wañuchisqa, NM] kasqanmanta. Judiospajtaj chay willayqa miskʼana jina, mana judío kajkunapajtaj wampu runaj thawtisqan jina”, nispa (1 Cor. 1:23). Ñawpa cristianos, ¿imaynatá chay chʼampayta atiparqanku?

Ñawpa cristianospa yuyasqankumanta

Ñawpa siglomanta cristianosqa, Diospa kamachiykunasninta jatunpaq qhawarqanku, pʼinqaypi mana rikhuriyta munaspataq, ni ima saqrata ruwarqankuchu. Chayrayku apóstol Pedro qillqarqa: “Ama mayqenniykichejpis runa wañuchis kaychejchu, nitaj suwaspis. Amataj sajrata ruwaychejchu, nillataj wajkunaj imasninmampis satʼikuychejchu, ama chay imasmanta ñakʼarichisqa kanaykichejpaj”, nispa (1 Ped. 4:15). Chaywanpis Jesusqa, discipulosnin qhatiykachasqa kanankuta nirqa (Juan 15:20). Chayrayku Pedro qillqarqa: “Sichus pipis Cristopi creej kasqanrayku ñakʼarichisqa kanman chayqa, ama pʼenqakuchunchu, astawanqa chaynejta Diosta jatunchachun Cristojta kasqanrayku”, nispa (1 Ped. 4:16). Arí, jaqay tiempopiqa pillapis Cristop qhipanta risqanrayku ñakʼarichisqa kaspa mana pʼinqakuptinqa, chay runas yuyasqankuta qhisacharqa.

Chay tiempomanta cristianosqa, mana chay runasjinachu yuyananku karqa. Sutʼincharinapaq, runas yuyasqankumanjina, Mesiasqa mana kurkupichu wañunan karqa. Chaywanpis cristianosqa, Jesús Mesías kasqanta yachasqankurayku wakkuna asipayaptinkupis, qhipanta rirqanku. Cristopis nirqa: “Sichus pipis kunan tiempo khuchichakoj juchasapa runas ukhupi noqamanta, nisqasniymantawan pʼenqakun chayqa, chay runamantapis Runaj Churenqa pʼenqakullanqataj, Dios Tatampa jatun kaynimpa kʼanchaynimpi, ajllasqa angelesninwan ima jamuynimpi”, nispa (Mar. 8:38).

Kunanpis runasqa, Jesuspa yachachiykunasninta saqinapaq, kikillantataq tanqawanchik. Ichá vecinosninchik, yachaywasimanta chayri llamkʼayninchikmanta compañerosninchik, khuchichakuyman, suwakuyman chayri wak saqra ruwaykunaman tanqawasunman. Chantapis Diosta kasukusqanchikrayku pʼinqaypi churawasunman, jina kaptin, ¿imatá ruwasunman?

Paykunajina ruwana

Jesusqa, Jehovaman chiqa sunqu kananpaq, saqra runatajina wañuchinankuta saqirqa. Arí, “payqa [kurkupi, NM] ñakʼarerqa pʼenqaypi rikhurinanta mana kasu[ta] ruwaspa” (Heb. 12:2). Paytaqa laqʼarqanku, thuqaykurqanku, pʼachanta lluchʼurqanku, jasutʼirqanku, asipayarqanku, kurkumantaq clavaykurqanku (Mar. 14:65; 15:29-32, NM). Chaywanpis, Jesusqa jinata wañuchinankuta mana manchachikurqachu. Payqa, mana runawanchu allinpaq qhawachikuyta maskʼarqa, manaqa Jehovap ñawpaqinpi allinpaq qhawasqa kayta munarqa. Tatanqa, Jesusta wata runatajina wañuchiptinkupis mayta jatuncharqa, paywan kananpaqtaq wañuymanta kawsarichimurqa. Chayrayku Filipenses 2:8-11 nin: “[Jesucristoqa], kʼumuykukorqa, paytaj kasukoj kaspa, wañuykama chayarqa. Jinataj [kurkupi, NM] wañorqa. Chayrayku Diosqa payta maytapuni jatuncharqa tukuy kaj chhika patapi kanampaj, uj sutitataj qorqa, tukuy sutismanta aswan sumaj sutita. Ajinamanta Jesuspa sutimpi qonqorikonqanku janaj pachapi tukuy kajkuna, kay pachapi kajkuna [...]. Tukuy runastaj rimarenqanku Jesucristo Señor kasqanta, chaynejta Dios Tata jatunchasqa kanampaj”, nispa.

Chaywanpis Jesusqa, imaynatachus wañunan kasqanmanta llakikurqa, imaptinchus ichá kurkupi wañuspa, Tatanpa sutinta pisipaq qhawachinman karqa. Chayrayku Tatanmanta mañakurqa: “Noqamanta karunchay, nakʼarinay kashan, chayta”, nispa. Chaywanpis Tatanpa munaynintapuni ruwarqa (Mar. 14:36). Astawanraq Jesusqa, mana pʼinqakuspa tukuy imata muchurqa, pʼinqakuymanta mana chay runasjinachu yuyasqanrayku.

Jesuspa discipulosninpis wisqʼasqas, chiqnisqas, jasutʼisqas, pʼinqachisqas ima, karqanku. Chaywanpis, chay tiempomanta runaspa yuyasqankuta qhisacharqanku (Mat. 10:17; Hech. 5:40; 2 Cor. 11:23-25). Jesuspa qhipanta rinankupaqqa, kurkunkuta uqharikunankuta, sumaqta yacharqanku (Luc. 9:23, 26).

¿Imatá ñuqanchikmanta nisunman? Kay pachamanta runasqa, Dios, yachayniyuqtajina, atiyniyuqtajina, allinpaq qhawasqanta, wampupaq, pisi kallpayuqpaq ima, qhawanku (1 Cor. 1:25-29). Kay pachamanta runasjina yuyananchikqa, mana allinchu kanman.

Kay pachamanta runaswan allinpaq qhawachikuyta munasunchik chayqa, imatachus ñuqanchikmanta yuyasqallankupi yuyasun. Chaywanpis Jesusjina, ñawpa cristianosjina ima ruwayta munasunchik, Jehovap amigontaq kayta munasunchik chayqa, jatunpaq qhawasqa kaymanta, pʼinqaypaq qhawasqa kaymanta ima, Jehovajina yuyanapaq kallpachakusun.

[4 paginapi dibujo/foto]

Jesusqa, mana kay pachamanta runasjinachu pʼinqaymanta yuyarqa