“Munakuypi puriychej”

1-3. ¿Imaraykutaj Jehová jina wajkunata munakuna tiyan?

“ASWAN kusisqa kanchej wajman qorispa, qorichikunamanta nisqaqa” (Hechos 20:35). Jesusqa kayta nispa nisharqa munakusqanchejrayku wajkunaj allinninkuta maskʼanata. Wajkuna munakuwanchej chayqa kusikunchej, jinapis astawan kusikunchej wajkunata munakusqanchejrayku yanaparispa.

² Jehová Diostaj chayta sumajta yachan. Kay tʼaqamanta ñaupaj yachaqanaspi yachakorqanchej jina, Jehová munakuyniyoj kasqanmantaqa ashkhata yachakusunman. Jehovaqa ni pi jina unaymantapachaña munakuwanchej. Chayrayku Bibliaqa nin Jehová ‘kusikuyniyoj Dios’ kasqanta (1 Timoteo 1:11).

³ Munakuyniyoj Diosninchejqa munan pay jina wajkunata munakunanchejta. Efesios 5:1, 2 nin: “Diospa munasqa wawasnin kaspa, pay jina ruwaychej. Jinallataj munakuypi puriychej”, nispa. Jehová jina wajkunata munakuspaqa aswan kusisqa kanchej. Chantapis kusikunchej imaraykuchus yachanchej Jehovata kusichishasqanchejta. Payqa Palabranpi niwanchej ‘purajmanta munanakunata’ (Romanos 13:8). Chanta, ¿imaraykutaj ‘munakuypi purinallapuni’ tiyan?

4, 5. ¿Imaraykutaj hermanosninchejta munakunanchej tiyan?

⁴ ¿Imaraykutaj hermanosninchejta munakuna tiyan? Imaraykuchus cheqa cristianos kanchej. Hermanosta mana munakuspaqa mana ujchasqachu kasunman, nitaj Jehovaj ñaupaqenpipis allinpaj qhawasqachu kasunman. Chayrayku kaypi yachakusun imaraykuchus wajkunata munakunata.

⁵ Jesusqa wañuchinankupaj uj chʼisi faltashajtin discipulosninman nerqa: “Uj mosoj kamachiyta qoykichej: Purajmanta munanakuychej. Imaynatachus noqa munakorqaykichej ajinallatataj qankunapis purajmanta munanakuychej. Qankunachus purajmanta munanakunkichej chayqa, tukuy yachanqanku discipulosniy kasqaykichejta”, nispa (Juan 13:34, 35). “Imaynatachus noqa munakorqaykichej” nispaqa, Jesús nisharqa pay jinallataj wajkunata munakuna kasqanta. 29 yachaqanapi yachakorqanchej jina, Jesusqa wajkunata munakusqanrayku, paykunaj allinninkutaraj ñaupajta maskʼarqa. Noqanchejpis Jesús jinallataj wajkunata munakuna. Purajmanta munanakusqanchejtaqa Diosta mana yupaychaj runaspis reparananku tiyan. Imaynatachus Jesús munakuwarqanchej ajinata purajmanta munanakusun chayqa, Cristoj discipulosnin jina rejsisqa kasunchej.

6, 7. 1) Wajkunata mana munakojtinchej, ¿imaynataj kasunman? 2) ¿Imatá apóstol Pablo 1 Corintios 13:4-8 versiculospi sutʼinchan?

⁶ Wajkunata mana munakojtinchej, ¿imaynataj kasunman? Apóstol Pablo nerqa: “Sichus noqa [mana] munakuyniyojchu kayman chayqa, campanaj sonasqan jinalla kayman chayri platilloj sonasqan jinalla”, nispa (1 Corintios 13:1). Campanaj sonasqanpis platilloj sonasqanpis may sinchʼipuni, ninrita nanachinanpaj jina. ¿Imaraykutaj kay kikinchay may sumaj? Imaraykuchus mana munakuyniyoj runaqa platilloj sonasqan jina, paymanqa mana kʼaskaykullasunmanchu, manaqa karunchakusunman. Chantapis chay runaqa mana sumaj amigosta tariyta atinmanchu. Chayrayku Pablo nillarqataj: “Sitajchus sinchʼita creeyta atiyman orqosta kaymanta jaqayman kuyurichinaypaj jina, manataj munakuyniyojchu kayman chayqa, tukuy ima ruwasqayqa qhasillapaj kanman”, nispa (1 Corintios 13:2). Uj runa mana munakuyniyojchu chayqa, allin imasta ruwayta yachajtinpis Diospa ñaupaqenpi mana allinpaj qhawasqachu. Chayrayku Jehovaqa Palabranpi niwanchej wajkunata munakunata.

⁷ ¿Imaynataj munakuyniyoj runa? Chayta yachanapajqa apóstol Pablo imatachus 1 Corintios 13:4-8 versiculospi qhelqasqanta ukhuncharina. Kay versiculosqa mana Dios munakuwasqanchejmantachu, nitaj Diosta munakusqanchejmantachu parlashan, manaqa wajkunata munakunamanta. Apóstol Pabloqa sutʼinchawanchej imaynachus munakuyniyoj runa kasqanta, imaynatajchus mana munakuyniyoj runa kasqanta.

 8. ¿Imaraykutaj pacienciayoj kayta necesitanchej?

⁸ “Munakuyniyoj runaqa pacienciayoj”. Munakuyniyoj kaspaqa wajkunata pacienciawan aguantanchej (Colosenses 3:13). Aguantanapajqa pacienciata necesitanchejpuni. Tukuypis pantaj runas kasqanchejrayku wakin kutis hermanosninchej phiñachiwasunman chayri noqanchej paykuna phiñachiwasunman. Jinapis pacienciayoj kasqanchejqa yanapawasun aguantanapaj, congregacionpitaj ujchasqa kanapaj.

 9. ¿Imasta ruwasqanchejpitaj kʼacha kasqanchej rikukonqa?

⁹ ‘Munakuyniyoj runaqa kʼacha’. Kʼacha kasqanchejqa rikukun wajkunata yanapasqanchejpi, imaynatachus paykunawan parlasqanchejpi ima. Wajkunata munakusun chayqa, yanapata necesitajkunata imaynallamantapis yanaparisun. Ichapis uj machitu hermanonchej sapayakunman, kallpachakunanpajtaj visitarinanchejta necesitanman. Ichapis sapallan wawasninta uywaj mama, chayri mana testigo familiayoj hermana yanaparinanchejta necesitanman. Chantapis ichá uj onqosqa hermano, chayri llakiykunapi rikukoj hermano kʼacha palabraswan kallpacharinata necesitanman (Proverbios 12:25; 17:17). Munakuyniyoj kaspaqa chay hermanosta imaynallamantapis tukuy sonqo yanaparisun (2 Corintios 8:8).

10. Munakuyniyoj kasqanchejrayku, ¿imatataj ruwasun?

¹⁰ “Munakuyniyoj runaqa [...] kusikun cheqa kajmanta”. Munakuyniyoj kaspaqa cheqa kajtapuni parlasun, Bibliapi nin jinataj mana ‘llullasta willanakusunchu’ (Zacarías 8:16). Uj familiarninchej chayri uj amigonchej juchallikojtin, Jehovata munakusqanchejrayku, juchallikojtapis munakusqanchejrayku Jehová nisqanman jina cheqan kajta ruwasun. Chayrayku mana chay ruwasqanta pakaykusunchu, nitaj llullakuspachu pimanpis willasun, nillataj nisunchu: “Chay ruwasqanqa mana ancha juchachu”, nispa. Ichá mana creeyta atillasunchu familiarninchej chayri amigonchej ima juchatapis ruwasqanta. Jinapis payta munakusqanchejrayku munanchej Jehová cheqanchananta, chayman jinataj ruwananta (Proverbios 3:11, 12). Cristianosqa munakuyniyoj kasqanchejrayku ‘tukuy imapi allintapuni puriyta munanchej’ (Hebreos 13:18).

11. “Munakuyniyoj runaqa tukuy imata aguantan” nispa, ¿imata ruwanatataj nishawanchej?

¹¹ “Munakuyniyoj runaqa tukuy imata aguantan”. Griego parlaypeqa “tukuy imata aguantan” nisqa palabras niyta munan “tukuy imata pʼampan” (Kingdom Interlinear). 1 Pedro 4:8 nin: “Munakoyqa ashkha juchasta pʼampan”, nispa. Hermanosninchejta munakuspaqa mana tukuymanchu imapichus pantasqankuta willasun. Ashkha kutispeqa hermanospa pantasqanku mana sinchʼichu kanman, chayrayku chay kutispi pantasqankuta perdonallasun (Proverbios 10:12; 17:9).

12. 1) ¿Filemón imata ruwananpitaj Pablo confiarqa? 2) ¿Imatá Pablomanta yachakunchej?

¹² “Munakuyniyoj runaqa [...] tukuy imata creen”. Mosoj Testamento (1985) Bibliataj nin: “Munacuyniyoj cayka: [...] tucuy allincunapi facilta creej”, nispa. Munakuyniyoj kaspaqa mana yuyanchejchu hermanosninchej sajra sonqowan imatapis ruwashasqankuta. Astawanpis tukuy imata allinta ruwashasqankupi creenchej, paykunapitaj confianchej.a Chayta reparana apóstol Pablo Filemonman cartata apachisqanpi. Pabloqa Filemonman nerqa esclavon Onésimo kutipojtin munakuywan japʼikapunanta, imaraykuchus Onesimoqa Filemonpa wasinmanta ayqekorqa, qhepamantaj cristianoman tukorqa. Pabloqa mana Filemonta obligarqachu Onesimota japʼikapunanpaj, manaqa kʼachallamanta nerqa imatachus ruwananta. Payqa confiarqa Filemón munakuyninrayku cheqan kajta ruwananpi. Chayrayku nerqa: “Allinta yachani kasunawaykita. Chayrayku qhelqamushayki, nisusqaymantapis astawanraj ruwanaykita yachaspa”, nispa (Filemón 21). Hermanosninchejta munakuspaqa allin kajta ruwanankupi atienekusun, allin imasta ruwanankupajtaj yanapasun.

13. Munakuyniyoj kasqanchejrayku, ¿hermanosninchej imasta ruwanankutataj suyanchej?

¹³ “Munakuyniyoj runaqa [...] tukuy imata suyan”. Munakuyniyoj kaspaqa hermanosninchejpi confianchej, paykunapaj allin imas kanantataj suyanchej. Sichus uj hermano “wistʼuykushan, manataj reparakunchu chayqa”, suyanchej munakuywan yanaparejtinku kasukunanta (Gálatas 6:1). Pisi creeyniyoj hermanosmantapis suyanchej aswan qhepaman sinchʼi creeyniyoj kanankuta. Chantapis paykunawan pacienciakunchej sinchʼi creeyniyoj kanankupaj yanaparispa (Romanos 15:1; 1 Tesalonicenses 5:14). Sichus uj familiarninchej chayri uj amigonchej Jehovamanta karunchakun chayqa, suyanchej yuyayninman churakuspa watejmanta kutinpunanta chinkasqa qhari wawa jina (Lucas 15:17, 18).

14. 1) ¿Ima kutispitaj sinchʼita sayananchej tiyan? 2) Munakuyniyoj kasqanchejrayku, ¿imatá ruwasun?

¹⁴ “Munakuyniyoj runaqa [...] tukuy imapi sinchʼita sayan”. Munakuyniyoj kaspaqa ima llakiy kajtinpis chayri ima problemapi rikukuspapis sinchʼita sayasun. Chay llakiykunataj jamunman Diosta mana rejsej runasmanta chayri hermanosninchejmanta. Pantaj runas kasqanchejrayku, wakin kutis hermanosninchejqa imatachus nisqankuwan chayri ruwasqankuwan sonqonchejta nanachiwasunman (Proverbios 12:18). Ichá congregacionpipis mana yuyasqanchejman jinapunichu imatapis ancianos ruwankuman. Manachayrí uj jatunpaj qhawasqa hermano phiñachinawanchejpaj jina imatapis ruwanman. Chayrayku ichá nisunman: “¿Cristiano kashaspachu kunan chayta ruwanqa?” nispa. Congregacionpi chay imasta rikuspa, ¿congregacionmanta karunchakusunchu? Jehovatapis, ¿manañachu sirvisun? Munakuyniyoj kaspaqa mana chayta ruwasunchu, nitaj hermanosninchejpa pantasqasninkuta qhawasunchu, manaqa allin ruwasqasninkuta qhawasun. Munakuyniyoj kaspaqa uj hermano parlaspa chayri ruwaspa pantajtinpis, Jehovata kasukullasunpuni, hermanostapis yanapallasunpuni (Salmo 119:165).

15. 1) ¿Imaraykutaj mana envidiakunanchejchu tiyan? 2) ¿Imataj yanapawasun mana envidiakunapaj?

¹⁵ “Munakuyniyoj runaqa mana envidiakunchu”. Munakuyniyoj kaspaqa mana envidiakusunchu wajkunaj kapuyninkumanta, ima bendicionestachus japʼisqankumanta, imastachus ruwayta yachasqankumantapis. Envidiakuspaqa noqallanchejpi yuyanchej, chaytaj noqanchejpaj mana allinchu, nitaj wajkunapajpis. Chantapis congregacionpi niña ujchasqachu kasunman. ¿Imataj yanapawasun mana envidiakunapaj? (Santiago 4:5). Wajkunata munakuy. Munakuyniyoj kaspaqa waj runa allin imasniyoj kajtinpis kusikusunchej (Romanos 12:15). Chantapis mana envidiakusunchu wajkuna imatapis allinta ruwayta yachasqankurayku allinpaj qhawasqa kasqankumanta.

16. Hermanosta munakusun chay, ¿imastataj mana ruwasunchu?

¹⁶ “Munakuyniyoj runaqa [...] mana may kasqanta yuyakunchu, nitaj jatunchakunchu”. Munakuyniyoj kaspaqa mana jatunchakusunchu imastachus sumajta ruwayta yachasqanchejmanta chayri imaspichus allin riwasqanchejmanta. Sichus sapa kuti predicacionpi allin riwasqanchejmanta, congregacionpi ima ruwanastachus japʼisqanchejmanta jatunchakuspa willasun chayqa, hermanosta mana yanapasunchu. Astawanpis paykunata yuyachisunman Jehovapaj llankʼasqanku ancha pisi kasqanta. Hermanosta munakuspaqa Jehovata yupaychaypi imastachus ruwasqanchejmanta mana jatunchakusunchu, astawanpis reparasun Jehovaj yanapaynillanwan chayta ruwasqanchejta (1 Corintios 3:5-9). Apóstol Pablo nerqa jina munakuyniyoj runaqa mana jatunchakunchu. Dios Parlapawanchej Biblia nin: “Nitaj pay quiquinta curajpaj khawacunchu”, nispa. Munakuyniyoj kaspaqa mana yuyasunchu aswan sumaj kasqanchejta (Romanos 12:3).

17. Munakuyniyoj kaspa, ¿imastataj mana ruwasunchu?

¹⁷ “Munakuyniyoj runaqa mana pʼenqay imasta ruwanchu”. Pʼenqay imasta ruwaj runaqa wajkunatapis pʼenqaypi rikhurichillantaj. Chay imasta ruwaj runaqa mana munakuyniyojchu, imaraykuchus mana piensanchu chay ruwasqan wajkunata llakichinanpi. Munakuyniyoj runarí wajkunawan kʼacha, paykunaj allinninkutataj maskʼan. Chayrayku munakuyniyoj kaspaqa wajkunawan kʼachas kasun, Jehovata kusichinapaj jina imatapis ruwasun, hermanosninchejtapis respetasun. Munakuyniyoj kaspaqa mana pʼenqay imasta ruwaspa purisunchu, imaraykuchus chayta ruwaspaqa hermanosninchejta phiñachisunman (Efesios 5:3, 4).

18. Munakuyniyoj runa, ¿nisqantapunichu valechin?

¹⁸ “Munakuyniyoj runaqa [...] mana payllapajchu imatapis munan”. Munakuyniyoj runaqa mana piensanchu paypa nisqanpuni aswan sumaj kasqanta, nitaj nisqanman jinapunichu imapis ruwakunanta munan. Chantapis mana wajkunata obliganchu pay jina yuyanankupaj, pay munasqanman jinataj ruwanankupaj. Chayta ruwaspaqa runaykachashanman. Bibliataj nin: “Runaykachajqa desgraciaman chayanqa”, nispa (Proverbios 16:18). Hermanosninchejta munakuspaqa, imatachus yuyasqankuta jatunpaj qhawasun, atikojtintaj imatachus ruwanata niwasqanchejman jina ruwasun. Chayta ruwaspaqa Pablo nisqanman jina ruwashanchej. Pay nerqa: “Sapa uj maskʼallachunpuni wajkunaj allinninta, amataj paypa allinnillantaqa”, nispa (1 Corintios 10:24).

19. Wajkuna sonqonchejta nanachiwajtinchej, ¿munakuyniyoj kasun chay imatá ruwasun?

¹⁹ “Munakuyniyoj runaqa [...] mana usqhayllata phiñakunchu, nitaj yuyarikullanpunichu contranpi ima sajrata ruwasqankumantapis”. Munakuyniyoj runaqa mana chay ratochu phiñakun wajkuna imatapis nisqankumanta chayri ruwasqankumanta. Wajkuna sonqonchejta nanachinawanchejpaj jina imatapis nejtinku chayri ruwajtinku phiñakunchejpuni. Mana qhasillamantachu phiñakojtinchejpis, munakuyniyoj kasun chayqa, mana phiñasqallapunichu qhepakusun (Efesios 4:26, 27). Pipis nisqanwan chayri ruwasqanwan sonqonchejta nanachiwajtinchejqa, mana uj libropi jinachu yuyayninchejpi chayta waqaychasun sapa kuti yuyarikunapaj. Astawanqa munakuyniyoj kasqanchejrayku, munakuyniyoj Jehová jina ruwasun. 26 yachaqanapi yachakorqanchej jina, Jehovaqa perdonanapaj jina kajtinchej perdonawanchej. Pay perdonawanchej chayqa, juchasninchejta qonqayman churan, manataj chay juchasninchejmanta yuyarikuspa castigawanchejchu. Maytapuni Jehovaman agradecekunchej juchasninchejta qonqayman churasqanmanta.

20. ¿Imatá mana ruwasunchu uj hermano juchanrayku sufrejtin?

²⁰ “Munakuyniyoj runaqa mana kusikunchu mana cheqan kajmantaqa”. Waj Bibliaspitaj nin: “Munakuyniyoj runaqa millayta ruwajkunamanta mana kusikunchu”, nispa. Munakuyniyoj kaspaqa mana kusikunchejchu millay imasmantaqa, nitaj khuchichakuy juchatapis allinpajchu qhawanchej. ¿Imatá ruwasunman uj hermano juchallikojtin, chay juchanraykutaj sufrejtin? Munakuyniyoj kaspaqa mana sufrisqanmanta kusikusunchu, nitaj nisunchu: “Kunanqa yachachun a”, nispa (Proverbios 17:5). Jinapis mayta kusikunchej uj hermano juchanmanta pesachikuspa Jehovaman kutinpojtin.

21-23. 1) ¿Imatá apóstol Pablo niyta munasharqa “munakoyqa mana jaykʼajpis tukukonqachu” nispa? 2) ¿Imatataj qhepan yachaqanapi yachakusun?

²¹ “Munakoyqa manapuni jaykʼajpis tukukonqachu”. Chayta nispa, ¿imatá apóstol Pablo niyta munasharqa? Ñaupaj versículos nisqanman jina, Pabloqa parlasharqa ñaupa cristianos espiritunejta imasta ruwanankupajchus atiykunata japʼisqankumanta. Chay atiykunata japʼisqankoqa rikucherqa recién qallarej congregacionta Jehová allinpaj qhawasqanta. Jinapis mana tukuy cristianoschu onqosqasta sanoyachinankupaj, profetas jina willanankupaj, waj qalluspi parlanankupaj atiyta japʼerqanku. Ajina kajtinpis chay japʼisqanku imasqa tukukapunan karqa, imaraykuchus uj tiempollapaj karqa. Jinapis uj ima mana tukukunanchu karqa. Chaytaj ima atiyta japʼisqankumantapis aswan sumaj karqa, wiñaypajtaj. Chayrayku Pabloqa nerqa ‘aswan sumaj ñan’ kasqanta (1 Corintios 12:31). Chanta, ¿imataj chay kashan? Munakuy.

²² Munakoyqa “mana jaykʼajpis tukukonqachu”. Kunankama Jesuspa discipulosnenqa munanakusqanchejrayku rejsisqas kanchej. Jallpʼantinpeqa Jehovaj testigosnin ajinata munanakunku. Paykunaqa wiñaypaj munanakonqanku, imajtinchus Jehovaqa kasukoj kamachisninman wiñay kausayta qonqa (Salmo 37:9-11, 29). Tukuy atisqanchejta ruwanallapuni ‘munakuypi purinapaj’, ajinamanta aswan kusisqa kasunchej. Chantapis wiñaypaj kausakuspaqa wajkunata munakullasunpuni, munakuyniyoj Tatanchej Jehová jina.

²³ Kay libropeqa Jehová imaynachus kasqanmanta ashkhata yachakunchej. Yachakorqanchej imaynatachus Jehová atiyninwan yanapawasqanchejta, cheqan kajman jina imatapis ruwasqanta, yachayniyoj kasqanta, munakuwasqanchejta ima. Kay yachaqanapi yachakorqanchej purajmanta munanakuna kasqanta. Qhepan yachaqanapitaj yachakusun imaynatachus Jehovata munakunata.