Bibliap 52 kaq libron: 1 Tesalonicenses

Qillqaq: Pablo

Maypitaq qillqakurqa: Corintopi

Maykʼaqtaq qillqakuyta tukukurqa: Ichapis 50 watapi

APÓSTOL Pablo 50 wata chayniqpi, iskay kaq kutitaña misionerojina willaq lluqsichkaspa Tesalonicamanta Macedonia llaqtapi juk qutuchakuyta sayarichirqa. Juk watanman jinataq, Corinto llaqtapi Silvanowan (Hechos libropi Silas sutiyuq), Timoteowan ima kachkaspa, payqa Tesalonicamanta hermanosman qillqayta munarqa, chay hermanosta sunquchananpaq, iñiyninkupi wiñanankupaq ima. Ichapis 50 watap tukukuyninpi kay cartata qillqarqa. Pablop qillqasqasninmanta kay cartaqa, Bibliap wak librosninwan ñawpaqta khuskachakurqa. Griego simipi qillqasqasmantataq, Mateo librolla kay cartata ñawparinman karqa.

² Kay carta chiqapuni kasqanqa, sutʼita rikukun. Qallarinapaqqa, Pablo nin pay kikin kay cartata qillqasqanta, chantapis kay cartapi nisqanqa, mana Bibliamanta wak librosninwan churanakunchu (1 Tes. 1:1; 2:18). Ñawpa tiempomanta achkha qillqasqaspi, chaykunamanta kay Fragmento Muratoriano nisqapi, kay carta chiqapuni kasqanta rikuchiwanchik. Chantapis, unay tiempomanta religionkunata kamachiqkunaqa, 1 Tesalonicenses cartamanta parlallarqankutaq, chaykunamantataq Ireneo (II siglomanta) kay cartata sutinmanta uqharirqa. Chantapis kay 200 wataniqmanta Papiro Chester Beatty núm. 2 (P ⁴⁶) nisqapi, 1 Tesalonicenses carta rikhurin, kikillantataq III siglomanta (P³⁰) wak papiropi, 1 Tesalonicenses, 2 Tesalonicenses rikhurin, kay papirotaq Bélgica suyumanta Gante llaqtapi tarikun.a

³ Tesalónica llaqtapi qutuchakuymanta wak cartaspi parlakusqanqa, Pablo chay hermanosninmanta mayta llakikusqanta rikuchin. Kay hermanosqa, qutuchakuy rikhurisqanmantapacha, qhatiykachasqas, chiqnisqas ima karqanku. Lucas, Hechos libropi 17 tʼaqanpi willan, Pablowan Silaswan Tesalónica llaqtaman chayasqankuta, “maypichus judiospa ujnin sinagogan karqa, chayman”. Pabloqa, kimsa sabadosta Diospa Palabranmanta allinta sutʼincharqa. Chantapis, chay musuq qutuchakuyta allinta sayarichiqjina paypaqpis llamkʼallarqataq. Kaykunata ruwanapaqtaq mana pisi tiempollatachu qhipakunman karqa (Hech. 17:1; 1 Tes. 2:9; 1:6, 7).

⁴ Hechos 17:4-7 pʼitikunapi sutʼimantapuni rikuchin, imaynatachus Pablo Tesalónica llaqtapi runasman willasqan mayta yanapasqanta. Chayrayku judiosqa, phiñakuspa tukuy llaqtata Pablop contranpi uqharikunankupaq tantarqanku, imaraykuchus Pablotaqa, Diosmanta willasqanpi allin rirqa. Chantapis Jasonpa wasinman yaykuspa, payta wak hermanostawan qhatatispa kamachiqkunap ñawpaqinman aparqanku, qhaparispa: “Kaykunaqa tukuynejpi runasta chʼajwachinku. Kunanqa kaymanñataj jamusqanku. Jasonqa paykunata wasimpi japʼikushan. Kay tukuyninkutaj mana kasunkuchu Cesarpa kamachisqasninta. Paykunaqa ninku waj rey kasqanta Jesús sutiyoj” nispa. Chaymanta Jasón chay wak hermanos ima, qullqita saqisparaq kacharichisqa karqanku. Chayrayku Pablowan Silaswan, hermanosninkurayku, paykunarayku ima tuta Berea llaqtaman ripurqanku. Chaywanpis Tesalónica llaqtapi, qutuchakuyqa sayachisqaña karqa.

⁵ Judiosqa, Pablota Berea llaqtakama qhatirqanku, chaypipis willayninta chʼinyachiyta munallarqankutaq. Chayrayku payqa, Atenas llaqtaman ripurqa. Chaywanpis Tesalónica llaqtapi hermanosninta imaynatachus ñakʼarichkasqankuta, yachayta munarqa. Chayrayku payqa, iskay kutipi Tesalónica llaqtaman kutiyta munarqa, ‘Satanastaq jarkʼaykurqa’ (1 Tes. 2:17, 18). Pabloqa, imaynatachus musuq qutuchakuymanta hermanos ñakʼarichkasqankuta yachaspa, paykunamanta llakikuspa ima, Timoteota Tesalónica llaqtaman kacharqa, hermanosta sunquchananpaq, iñiyninkupitaq sinchita sayanankupaq. Timoteo allin willaykunawan kutirimuptintaq, Pabloqa mayta kusikurqa, imaraykuchus hermanosninqa, qhatiykachasqa kaspapis, iñiyninkupi sinchita sayachkallarqankupuni. Jinata sayasqankuqa, Macedoniamanta Acayamanta, hermanosta sumaqta yanaparqa (1:6-8; 3:1-7). Pabloqa, hermanosnin sinchita sayasqankumanta, Jehová Diosman graciasta qurqa, chaywanpis Diospaq llaqtanpi ñawpasqankumanjina yanapata, yuyaychanata ima necesistasqankuta yachallarqataq. Chayrayku Corinto llaqtapi Silvano, Timoteo ima paywan kachkaptin, Tesalonicensesman ñawpa kaq cartanta qillqarqa.

IMAYNATATAQ YANAPAWANCHIK

¹³ Pablo, kay cartapiqa, hermanosninta munakusqanta, paykunamanta llakikusqanta ima, rikuchin. Pabloqa compañerosninwan khuska, maytapuni munakuyninkuta rikuchirqanku, chantapis mana Diospa allin willaynillantachu paykunaman willarqanku; astawanqa kawsayniykutapis wañuy pataman paykunarayku churarqanku, kaytaq paykunajina ruwananchikpaq yachachiwanchik. Kunanpis, ¡tukuy superintendentes, kayjina munakuyta qutuchakuypaq rikuchichunku! Ajina munakuyta rikuchiptinkuqa, tukuyta tanqanqa, paykunapis munakuyninkuta rikuchinankupaq, Pablo nisqanmanjina: “Señortaj munakuyniykichejta astawan, astawan wiñachichun qankuna ukhupi, chantá tukuy runaspajpis, imaynatachus noqaykupis qankunata munakuyku, ajinata”. Kayjina munakuyta sunqumantapacha Diospa llaqtan ukhupi rikuchiptinchikqa, tukuyta kallpachasunchik. Kay munakuyqa hermanosta yanapan ‘sunqusninkupi llimphu kawsaypi kallpachasqa kanankupaq, mana kʼamiyniyuqtaq Diospa ñawpaqinpi, Señorninchik Jesucristop, tukuy akllakusqasninwan kutimunankama’. Chantapis kay saqra millay ruwayniyuq pachamanta, cristianosta tʼaqan, Diospa ñawpaqinpi allin qhawasqa, llimphu kawsaypi Diospa munayninmanjina kanallankupaqpuni (3:12, 13; 2:8; 4:1-8).

¹⁴ Kay cartapi rikuchin ancianos, qutuchakuyta allinmanta munakuywan yanapanankuta. Tesalónica llaqtamanta hermanosqa, Diosta yupaychanankupaq chiqa sunqus, sunqu kʼajayniyuq ima kaspapis, wakin ruwayninkupi chiqanchakunankuraq karqa. Jina kaptinpis Pabloqa, achkha kutipi hermanosninpa kʼacha kayninkumanta parlarqa. Chayta yachanapaq, kay yuyaychaykunata qhawarina: millay khuchichakuymanta yuyaychananpaqqa, ñawpaqtaqa Diosta yupaychaspa allinta purisqankuta nirqa, chaymantataq “astawan ajinallatapuni” ruwanankuta nin, llimphu ruwayninkuwan Diospa llamkʼayninta jatunpaq qhawaspa. Munakuyninkumanta parlaytawantaq, chay munakuyninkuta “astawan astawan” ajinata rikuchinallankutapuni kamachin, ruwanankuta ruwaspa, allin kawsaytataq runap ñawpaqinpi rikuchispa. Pabloqa, allin yuyaywan hermanosninta, ‘allin kaqllatapuni paykuna ukhupi tukuypaqpis ruwanankuta’ kamachirqa (4:1-7, 9-12; 5:15).

¹⁵ Pabloqa, 4 kutita kay cartapi Jesuspa ‘kutimuyninmanta’, parlan. Rikukusqanmanjina Tesalonicamanta hermanosqa, kay yachaymanta manchayta yachayta munachkarqanku. Pablo chay llaqtapi kachkaspa maytapuni Diospa Reinonmanta runaman willarqa, chay llaqtamanta churanakuq runaspis paymanta ajinata nirqanku: “Kay tukuyninkutaj mana kasunkuchu Cesarpa kamachisqasninta. Paykunaqa ninku waj rey kasqanta Jesús sutiyoj”, nispa (Hech. 17:7; 1 Tes. 2:19; 3:13; 4:15; 5:23). Tesalonicamanta hermanosqa, Diospa Reinonpi suyakuyninkuta, iñiyninkuta ima churarqanku, chayrayku ‘janaq pachamanta Diospa Churinta suyachkarqanku, pitachus Dios wañusqasmanta kawsarichimurqa’, ajinamanta Diospa phiñakuyninmanta salvasqa kanankupaq. Kikillantataq kunan pʼunchaykunapi Diospa Reinonpi suyakuqkuna, kay 1 Tesalonicenses cartapi nisqanta ruwananku tiyan, munakuypi wiñanankupaq, chiqa sunquwan juchamanta tʼaqakuspa ima. Ajinamanta, ‘Diospa wawasninjina kawsakunqanku, imaraykuchus Diosqa, Reinonman paykunata waqyarqa’ (1 Tes. 1:8, 10; 3:12, 13; 2:12).

[Sutʼinchaynin]