Phiñakuyta ñitʼiykukuspa saqra kaqta atipana

“Munasqa hermanosníy, ama ima sajramantapis pagachikuychejchu, [...] astawanqa sajra kajta allin kajwan atipa[llaychikpuni].” (ROM. 12:19, 21.)

1, 2. ¿Imataq kimsa chunka tawayuq cristianospi rikukurqa?

JUK sucursal tukuchakusqantawan juk tantakuy ruwakurqa, chaymantaq 34 Jehovamanta sutʼinchaqkuna avionpi richkarqanku. Chay avionqa, gasolinata churachikunanpaq juk karu lugarpi tiyaykurqa, chaypiqa 1 horallata sayanan karqa, chaywanpis fregarpakusqanrayku, 44 horasta sayarqa. Pasajerosqa, mikhuna, yaku ima, pisi kasqanrayku, nitaq allinchu baños kasqanrayku, aeropuertopi llamkʼaqkunawan phiñakurqanku. Hermanostaq, mana phiñakurqankuchu.

² Hermanosqa, tantakuypa tukukuynillanmanña chayarqanku. Saykʼusqas kaspapis, paykunata waqyariqkunawan kusirikunankupaq qhipakurqanku. Tiemponmantaq, mana phiñakuspa pacienciawan suyakusqankuta, wak runas allinpaq qhawasqankuta yachasqanku. Juk pasajeroqa, chay avionpa oficinanpi llamkʼaqkunaman, nisqa: “Chay 34 hermanoschus mana kankuman karqa chayqa, chʼampaychá rikhurinman karqa”, nispa.

Kay pachaqa, phiñakuyman tanqawanchik

3, 4. a) ¿Ima saqra ruwaytaq qallariypi rikukurqa, chaymantapacha ima saqra ruwaykunataq rikukun? b) ¿Imaraykutaq Caín phiñakuyninta ñitʼiykukuyta atisqanta ninchik?

³ Kay saqra pachaqa, runasta phiñakuyman tanqan (Ecl. 7:7). Chaytaq, runasta chiqninakuyman, maqanakuyman ima, chayachin. Juk suyu ukhupipis, maqanakuyta rikhurichin. Suyuspuratataq chʼaqwachin, familiaspipis imaymana chʼaqwaykunata jatarichin. Chaytaq, mana kunallanmantachu. Jehovaqa, Adanpa Evaqpa kuraq churin Cainman, envidiawan, phiñakuywan ima, ama atipachikunanta, kasukuptintaq bendicionninta qunanta nirqa. Chaywanpis Cainqa, mana kasukurqachu, sullkʼan Abeltataq wañuchirqa (Génesis 4:6-8, ñawiriy).

⁴ Cainqa, juchasapa runa karqa. Chaywanpis, phiñakuyninta ñitʼiykukuyta akllayta atinman karqa. Chayrayku Jehovaqa, ruwasqanmanta juchacharqa. Ñuqanchikpis, juchasapas kasqanchikrayku, phiñakuyninchikta mana ñitʼiykukuyta atillanchikchu. Chantapis, ‘saqra pʼunchaykunapi’ kawsasqanchikrayku, achkha chʼampaykuna tiyan (2 Tim. 3:1). Sutʼincharinapaq, qullqi pisiyasqanqa mayta llakichiwanchik. Chayrayku, policías, familiasta yanapaq instituciones imaqa, qullqi pisiyasqanrayku familiaspi maqanakuykuna, chʼaqwas ima, kasqanta ninku.

5, 6. ¿Kay pachap ima saqra ruwaykunasnintaq chimpawasunman?

⁵ Kay pʼunchaykunapi runasqa, imatapis “paykunallapaj munajkuna”, “jatunchakojkuna”, “mana khuyarispa sajrata ruwajkuna” ima, kanku. Chayraykutaq, ichá mana reparakuspalla paykunajina ruwayta qallarisunman (2 Tim. 3:2-5). Cinepi, televisionpi imaqa, wakkunaman saqrallawantaq kutichiyta, allinpaq qhawachinku. Peliculastaq, qhawaqkuna, saqra runata juk kʼacha runa wañuchinanta suyanankupaq wakichisqa kachkan.

⁶ Chay yuyayqa mana Diosmantachu, manaqa ‘kay pachap yuyaynin’, phiña kamachiqnin Satanaspatawan (1 Cor. 2:12; Efe. 2:2; Apo. 12:12). Chantapis, runasta saqra ruwayman tanqan, espíritu santop puquyninwantaq churanakun. Jesusqa, saqramanta saqrallawantaq kutichiy, mana allin kasqanta yachachirqa (Mateo 5:39, 44, 45, ñawiriy). ¿Imataq Jesuspa yachachisqanmanjina ruwanapaq yanapawasun?

Allin ruwaymanta mana allin ruwaymantawan qhawarina

 7. Simeonwan Leviwan, phiñakuyninkuwan atipachikuspa, ¿imatataq ruwarqanku?

⁷ Bibliapiqa, phiñakuyta atipanapaq achkha yuyaychaykuna tiyan. Chantapis, chay yuyaychaymanjina ruwaptinchik chayri mana kasukuptinchik, imatachus tariyta atisqanchiktapis rikuchillantaq. Kunanqa, Jacobpa churisnin, Simeonwan Leviwan, paykuna kikinku saqramanta pagachikusqankuta qhawarina. Paykunaqa, ñañanku Dinata Sichen runa, honranta tʼakachisqanta uyarispa, “mayta phiñakorqanku” (Gén. 34:7). Chantá Jacobpa juknin wawasnintaq, Sichenpa llaqtanpi runasta wañuchiq rirqanku. Kapuyninkutataq apakapurqanku. Warmista, wawastapis wata runastajina apakapullarqankutaq. Chaytaqa, mana Dinaraykullachu ruwasqanku, manaqa Sichenpa ruwasqan paykunata, tatankuta ima, pisipaq qhawachisqanta yuyasqankurayku. Jacob, chayta yachaspa, ¿imatá ruwarqa?

 8. Simeonwan Leviwan vengakusqanku, ¿imatá yachachiwanchik?

⁸ Jacobqa, Dinanpa honranta tʼakachiptinku mayta llakikuspapis, churisnin vengakusqankuta juchacharqa. Chaywanpis paykunaqa nirqanku: “Panaykuta uj sajra purej warmita jina imatapis ruwallanqankuchu?”, nispa (Gén. 34:31). Jehovapis, chay ruwasqankuta mana allinpaqchu qhawarqa. Chaytaq, aswan qhipaman Jacob, Simeonwan Leviwan chay ruwasqankurayku, mirayninku Israelpi chʼiqirasqa kanankuta nisqanpi rikukun (Génesis 49:5-7, ñawiriy). Rikunchikjina, Jehovawan Jacobwanqa, Simeón, Leví ima, phiñakuyninkuwan atipachikusqankuta mana allinpaqchu qhawarqanku.

 9. ¿Maykʼaqtaq David yaqha phiñakuyninwan atipachikurqa?

⁹ Davidqa, mana ajinachu karqa. Achkha kutispi vengakuyta atispapis, ni jaykʼaq chayta ruwarqachu (1 Sam. 24:3-7). Juk kutiqa, yaqha phiñakuyninwan atipachikurqa. Imaptinchus qhapaq runa Nabalqa, uywasninta, michiqkunanta ima, jarkʼapuptinkupis, paypaq, soldadosninpaq ima, saqrata parlarqa. Davidqa, ichapis soldadosninman ajina saqra parlaykunawan kutichisqanmanta astawan rabiakurqa, chayrayku vengakunanpaq wakichikuchkarqa. Chaykamataq juknin kamachiqa, ima chʼampaychus rikhurisqanmanta, Nabalpa yuyayniyuq warmin Abigailman willamurqa, imallatapis ruwananpaq. Abigailqa, achkha mikhunata wakichikuytawan, Davidman rirqa. Davidtaqrí, runasninwan, Nabalta wasintawan khuska tukuchiq richkarqaña. Davidwan tinkuspataq Abigailqa, Jehovap sutinpi qusanpa ruwasqanmanta perdonta mañakurqa. Chayrayku Davidqa, allinta tʼukurispa nirqa: ‘Bendecisqa kay, sumaqta umachakusqaykimanta. Imaptinchus wañuchimunay kachkaptin jarkʼawanki’, nispa (1 Sam. 25:2-35).

¿Imaynataq cristianos kananku tiyan?

10. ¿Imaraykutaq cristianos mana vengakunankuchu tiyan?

¹⁰ Simeón, Leví, David, Abigail ima, ruwasqankuqa, Jehová, phiñakuywan atipachikuyta, saqra ruwayta ima, juchachasqanta, chʼaqwata mana maskʼaqkunatataq bendecisqanta rikuchiwanchik. Pablopis, nirqa: “Sichus aticun chayka, atiskayquichejta tucuy runaswan allinllata tiacuychej. Munacuskasníy, ama kancuna quiquiyquichej vengacuychejchu. Antes Diospa cʼajaj phiñacuyninman lugarta koychej, imaraycuchus escribiskamin: ñokajtamin vengacuyka. Ñoka pagasaj, Señorka nin. Ajinaka sichus contrarioyqui yarkachicunman chayka, miqhuyta koriy. Sichus contrarioyqui chʼaquichicunman chayka, yacuta koriy, imaraycuchus cayta ruwaspa, nina brasasta umanman taukanqui. Ama sajra cajwan atipachicuychu, antes sajrata allin cajwan atipay”, nispa (Rom. 12:18-21, Mosoj Testamentoj).a

11. ¿Imaynatataq juk cristiana phiñakuyninta atiparqa?

¹¹ ¿Imaynamantá chay yuyaychaymanjina ruwasunman? Juk cristianap kawsayninmanta qhawarina, payqa, llamkʼayninpi chʼampayninmanta juk ancianoman willarirqa. Musuq patronan saqra kasqanrayku, phiñasqa kachkasqanta, chay llamkʼaymanta lluqsipuyta munachkasqanta ima, nirqa. Ancianoqa, ñawpaqta allinta tʼukurinanta mañarqa. Imaraykuchus, chay cristiana patronanwan phiñakuspa, chay chʼampayta sinchiyachisqanta repararqa (Tito 3:1-3). Chantá, ima llamkʼayllapipis saqramanta mana saqrallawantaq kutichiyta yachakunan kasqanta nirqa. Jesuspa yuyaychasqanmanjina ruwanantataq nirqa. Imaynatachus wakkuna payta qhawanankuta munan, ajinallatataq patronanta qhawananta yuyaycharqa (Lucas 6:31, ñawiriy). Chay hermanaqa ajinata ruwarqa, unayninmantaq patronanqa, manaña paywan saqrachu karqa, astawanpis llamkʼasqanmanta agradecerqa.

12. ¿Imaraykutaq hermanosninchikwan chʼampaykuna kaptin sinchita sunqunchik nanawanchik?

¹² Mana cristianos kaqkunawanqa, ajina chʼampaykuna kanpuni. Kay pachapi saqra runaspa ruwayninkuta muchunanchik kasqantataq, allinta yachanchik (Sal. 37:1-11; Ecl. 8:12, 13; 12:13, 14). Chaywanpis, hermanonchikwan chʼampay kapuwaptinchikqa, sunqunchik mayta nanawanchik. Juk cristiana yuyarikun: “Jehovap llaqtanman yaykuchkaptiyqa, kamachisnin pantaq runas kasqankuta mana yuyayniypi japʼiyta atillarqanichu”, nispa. Arí, mana munakuyniyuq runaspa chawpinkupi kawsakusqanchikrayku, paykunallapaq imatapis munaqkuna kasqankurayku ima, qutuchakuypiqa, munakuywan kʼachamanta qhawanawanchikta suyanchik. Chayrayku, juk hermano ima saqrata ruwawaptinchikqa, sunqunchik nanawanchik, paywantaq phiñakusunman. Astawanraq chay hermano, qutuchakuypi achkha ruwanasniyuq kaptinqa. Ichapis tapurikusunman: “¿Imarayku Jehovap llaqtanpi kayjina chʼampaykuna kanrí?”, nispa. Chayjina chʼampaykunaqa, apostolespa tiemponpipis karqaña (Gál. 2:11-14; 5:15; Sant. 3:14, 15). ¿Imatataq chayjina chʼampaykuna kaptin ruwasunman?

13. ¿Imaraykutaq hermanosninchikwan ima chʼampayllatapis allinchananchik tiyan, chantá imaynatá chayta ruwasunman?

¹³ Chay hermana nillantaq: “Saqrata ruwawaqkunapaq Diosmanta mañapuyta yachakurqani, chaytaq yanapawan”, nispa. Rikurqanchikjina Jesusqa, qhatiykachawaqninchikpaq mañapunata yachachiwarqanchik (Mat. 5:44). ¿Manachu hermanosninchikpaq astawanraq mañapunanchik kanman? Juk tataqa, wawasnin munanakunankuta munan, Jehovapis, ajinallatataq kamachisnin munanakunankuta munan. Chantapis, hermanosninchikwan wiñaypaq kusisqas allinpi kawsakuyta suyakuchkanchik, Jehovataq kunanmantapacha chayta yachachichkawanchik. Kamachiwasqanchiktaqa, khuska ruwananchikta munan. Chayrayku, ima chʼampay kaptinpis allinchana tiyan chayri ‘phiñakuyta qunqayman churana’ tiyan, ajinamanta khuskallapuni llamkʼanapaq (Proverbios 19:11, ñawiriy). Hermanosninchikmanta, chʼampaykunarayku karunchakunamantaqa, qutuchakuypi kanallapaqpuni puraqmanta yanapanakuna. Jehovap “wiñay atiyniyoj makisninpi” jarkʼakuna (Deu. 33:27).

Kʼacha kayqa allinninchikpaq

14. ¿Imatataq Satanás mana tʼaqanachinawanchikpaq ruwasunman?

¹⁴ Satanás, supaykunasninwanqa, willananchikta chinyachiyta munanku, chayrayku familiaspi, qutuchakuypi ima, tʼaqanakuy kananpaq tukuy imata ruwanku. Ajinamanta Diospa llaqtanta urmachiyta atisqankuta yachasqankurayku, tukuy imaymanamanta churanachiyta maskʼallankupuni (Mat. 12:25). Chaypi mana urmanapaqqa, Pablop yuyaychasqanta kasukuna, pay nin: “Señorpa kamachenqa mana churanakojchu kanan tiyan, manachayqa tukuypaj kʼacha”, nispa (2 Tim. 2:24). Chantapis yuyarikuna, “mana runaswanchu maqanakushanchej, [...] [manaqa] patapi kaj sajra espirituspa contrampi”. Atipanapaqqa, Dios maqanakunapaq quwasqanchik pʼachata churakuna. Chayrayku, ‘allinyachiq evangeliota willamuna’ (Efe. 6:12-18).

15. Enemigosninchik churanakuwasqanchikman, ¿kutichikunanchikchu tiyan?

¹⁵ Jehovap enemigosninqa, llaqtanman tukuy imaymanamanta churanakunku. Wakinqa, maqawanchik, wakintaq juiciospi chayri radioniqta, teleniqta ima, ñuqanchikmanta llullata parlanku. Arí, Jesuspa nisqanqa juntʼakuchkanpuni (Mat. 5:11, 12). ¿Paykunaman kutichikunanchikchu tiyan? Mana. Ni parlayninchikwan ni ruwayninchikwan ‘saqramanta saqrallawantaq kutichinanchikchu’ tiyan (Rom. 12:17; 1 Pedro 3:16, ñawiriy).

16, 17. ¿Ima chʼampaypitaq juk qutuchakuy rikukurqa?

¹⁶ Kuraq Supay imata ruwaptinpis, ñuqanchikqa “sajra kajta allin kajwan ati[paspa]”, Diosta jatunchanchik. Sutʼincharinapaq, Pacífico mama quchamanta juk churupi, juk qutuchakuy Señorpa Cenanta yuyarinankupaq, juk wasita alquilakusqanku. Chayta yachaspaqa, chay llaqtamanta iglesiata kamachiqkuna, chay wasillapitaq, chay horallapitaq juk tantakuyta ruwanankuta nisqanku. Policiasta kamachiqtaq, chay iglesia tiemponpi tantakuyninkuta tukunankuta nisqa, chaywanpis Señorpa Cenanta yuyarinapaq tantakuy qallarinan kachkaptinraq, tantakuyninkuta qallarichkarqanku.

¹⁷ Policías qharqunankupaq wakichikuchkaptinkuñataq, chay iglesiata kamachiq, juk ancianoman qayllaykuspa tapurqa: “¿Tantakunaykichikchu karqa?”, nispa. Hermano, “arí” niptinqa, “¡Ay, mana yacharqanichu!”, nisqa. Chayta uyarispa juknin policiaqa, nirqa: “¡Yacharqankiqa ah! ¡Paqarin willasurqaykuqa!”, nispa. Iglesiata kamachiq runataq, hermanota ajinata asipayasqa: “Kunan, ¿imatá ruwankichikrí? Runasqa juntʼa kachkanku. ¿Policiaswanchu qharquchiwasqayku?”, nispa. Chay runaqa, Jehovamanta sutʼinchaqkunata, qhatiykachaqkunatajina qhawachiyta munaspa chayta ruwasqa. ¿Imatataq hermanosninchik ruwarqanku?

18. ¿Imatataq hermanos juk chʼampaypi ruwarqanku, chantá imapitaq tukukurqa?

¹⁸ Hermanosqa, khuskan horata suyanankuta nirqanku. Chay iglesiataq, aswan unaypi tantakuyninkuta tukurqanku, jina kaptinpis, hermanosqa runas ripusqankutawan tantakuyninkuta ruwarqanku. Qʼayantinqa, chay llaqtata kamachiq, chay chʼampay sutʼinchakunanpaq runasta comisionarqa. Chay iglesiata kamachiqkuna juchayuq kasqankuta yachakusqantawanqa, mana Jehovamanta sutʼinchaqkunachu chay chʼampayta rikhurichisqankuta sutʼinchanankuta kamachirqa. Chantataq, hermanospa pacienciankuta agradecerqa. Arí, “tukuy runaswan allimpi kausaku[nankupaq]” kallpachakusqankuqa, mana qhasipaqchu karqa.

19. ¿Imatawantaq runa masinchikwan allinpi kawsanapaq ruwananchik tiyan?

¹⁹ Chantapis, runa masinchikwan allinpi kawsanapaqqa, Biblia ninjina “kʼacha simiwan” parlananchik tiyan. Qhipan yachaqanaqa, imachus chay ninayasqanta sutʼinchanqa, imaynatachus ruwanatapis.

[Sutʼinchaynin]

¿Sutʼinchayta atiwaqchu?

• ¿Imaraykutaq kay pachapi sinchi phiñakuy tiyan?

• Biblia ninjina, phiñakuywan atipachikuqkuna, mana atipachikuqkuna ima, ¿imapí tukurqanku?

• ¿Imatataq juk hermano phiñachiwaptinchik ruwananchik tiyan?

• Enemigosninchikman, ¿kutichikunanchikchu tiyan?

[16 paginapi dibujo/foto]

Simeonwan Leviwanqa, phiñakuyninkumanjina ruwaytawan wasinkuman kutipuchkanku

[18 paginapi dibujos/fotos]

Kʼacha kayqa, runap yuyayninta tikrachin