Jehovajina kawsayta qhawana

“Diosniykitaqa munakunki [...] tukuy yuyayniykiwan, tukuy kallpaykiwan ima.” (MAR. 12:30.)

 1. ¿Imatataq Dios, runapaq qallariypi munarqa?

JEHOVAQA, Adanta, Evatawan, mana unqunankupaqchu nitaq wañunankupaqchu, ruwarqa. Manaqa, Edén huertapi chayri paraisopi, tarpunankupaq, wiñaypaq qhawanankupaq churarqa, manataq 70, chayri 80 watasllata kawsanankupaqchu (Gén. 2:8, 15; Sal. 90:10). Paykuna, Jehovaman chiqa sunqu, munakuywantaq kamachiyninta kasukunkuman karqa chayqa, mana jaykʼaq unqunkumanchu, nitaq wañunkumanchu karqa.

2, 3. a) ¿Imaynatataq Eclesiastés libropi, machuyaymanta rikuchin? b) ¿Pitaq juchayuq wañunanchikpaq, chantá imaynatataq wañuy chinkanqa?

² Kay Eclesiastés 12 tʼaqapi, runa juchasapa kasqanchikrayku, machuyapuptinchik “sajra pʼunchaykuna” kananta rikuwanchik (Eclesiastés 12:1-7, ñawiriy). Kaypiqa, yuraq chukchata, almendra tʼikawan kikinchan. Chakistataq, ‘may kallpayoj runaswan’ kikinchan, machuyaypiqa, llaychʼiyan, kharkatin ima. Ñawistataq, ventanamanta kʼanchayta rikuyta munaspa, laqhallata rikuqkunawan kikinchan. Kirus tʼakakapusqantataq, ‘jakʼuqkuna pisiyapuqkunawan’, manañataq llamkʼasqankuwan, kikinchan.

³ Diosqa, ni jaykʼaq runaspa chakisninku llawchʼiyapunanta, ñawisninku laqhayapunanta, kirusninku tʼakakapunanta, munarqachu. Astawanpis, Adannipta wañuy, chayamuwasqanchikqa, ‘Kuraq Supaypa ruwasqasninrayku’, chaytataq, Diospa Churin, waranqa watas kamachiyninpi chinkachinqa. Apóstol Juan qillqarqa: “Chayrayku Diospa Churenqa jamorqa chay Kuraj Supaypa ruwasqasninta phirinampaj”, nispa (1 Juan 3:8).

Kawsaymantaqa, tukuypis llakikunchikpuni

 4. ¿Imaraykutaq Jehovap kamachisnin kawsayninkumanta llakikunku, chantá imataq yuyayninkupi kanan tiyan?

⁴ Jehovap kamachisninqa, tukuy runajina unqunchik machuyaspapis llakiyta rikunchik. Chayrayku, kawsayninchikmanta llakikunchikpuni, chaytaq wakin kutispi yanapawasunman. Tukuy chaywanpis, ¿manachu Jehovata tukuy kallpanchikwan yupaychayta munanchik? (Mar. 12:30.) Chantapis, maychus kaqta yuyananchik tiyan, imaraykuchus mana unqunapaq, mana usqhayta machuyanapaq ima, ni imata ruwayta atinchikchu.

 5. ¿Imaynatá Diospa chiqa sunqu kamachisnin tukuy laya unquykunawan tinkunku?

⁵ Jehovap achkha, chiqa sunqu kamachisnin, unquykunata muchurqanku. Chaykunamanta, jukninqa, Epafrodito (Fili. 2:25-27). Apóstol Pablop compañeron Timoteopis, wiksanmanta unqusqa karqa, chayrayku Pablo juk chhika vinota ukyananta nirqa (1 Tim. 5:23). Pablopis, ‘aychanpi khiskayuq’ karqa, chaytaq ichapis, ñawisnin mana sutʼita rikusqan, chayri wak unquy, chay tiempopi mana jampiy atina kanman karqa (2 Cor. 12:7, NM; Gál. 4:15; 6:11). Jehovamantataq sapakuti mañakurqa, chay khiskata urqhunanpaq (2 Corintios 12:8-10, ñawiriy). Jehovataq, chay khiskata urqhunanmantaqa, kallpata sinchita sayanallanpaqpuni qurqa. Jehovap atiyninqa Pablota kallpacharqa, chay llakiyninwan mana atipachikunanpaq. ¡Mayta chaymantaqa yachakusunman!

Ama anchata llakikuychu

6, 7. ¿Imaraykutaq unqunamanta, mana anchata llakikunanchikchu kanman?

⁶ Jehovamanta sutʼinchaqkuna Doctoreswan tukuy imaymanamanta jampichikunchik, chaymantataq mayta agradecekunchik. Chantá ¡Despertad!, revistapi, unquykunata jarkʼakunamanta parlan, chaywanpis mana ninchu chaywanpuni jampikunataqa. Chantapis, kay tiempopiqa tukuy unqunchik, chaywanpis chaymantaqa mana anchata llakikunanchikchu tiyan. Nitaq, kay pachamanta mana suyakuyniyuq runasjinachu yuyanchik, paykunaqa kawsay kay pachallapi tukukapusqanta yuyanku. Chay runasqa, unquyninkumanta thañinankurayku, tukuy imata ruwanku (Efe. 2:2, 12). Ñuqanchikri, imaynamanta jampichikuy, Jehovata yupaychaymanta karunchanawanchikpaqjina kaptinqa, qhisachanchik, “cheqa kaj kawsaymanta” sumaqta japʼikuyta munanchik, Dios wiñay kawsayta musuq pachapi qunawanchikmanta (1 Tim. 6:12, 19; 2 Ped. 3:13).

⁷ Chantapis, mana unqusqa kananmanta mana anchata llakikunachu tiyan, imaptinchus ñuqallanchikpi yuyayman urmasunman. Pablo, filipensesta jinata yuyaycharqa, “amataj pipis maskʼachunchu paypa allinnillantaqa, astawanqa sapa uj maskʼachun ujkunaj allinninkutapis”, nispa (Fili. 2:4). Chaywanpis, jampichikuyqa allinninchikpaq, chantapis hermanosninchikmanta mayta dakusqanchik, runaman ‘evangeliota willayta’ munasqanchik ima, mana unquykunamanta anchata llakikunapaq yanapawasunman (Mat. 24:14).

 8. Kawsayninchikmanta anchata llakikuy, ¿imamantaq apawasunman?

⁸ Kawsayninchikmanta anchata llakikuspaqa, ichapis Diosta yupaychayninchikta qhipaman churasunman. Ichá imaynatachus jampikuna kasqanmanta, imatachus mikhuna kasqanmanta ima, anchata wakkunaman parlasunman. Chayrayku Pablo, Bibliap nisqanmanjina yuyaychasqanta qhawarina, chaypi nin: “Ajinamanta aswan allin kajta ajllayta yachankichej, chʼuwa sonqoyoj, mana kʼaminas kanaykichejpaj Cristoj pʼunchaynimpi”, nispa (Fili. 1:10).

¿Imataq aswan ñawpaqpi kanan tiyan?

 9. ¿Ima sumaq ruwaytaq aswan ñawpaqpi kanan tiyan, imaraykutaq?

⁹ Pikunachus, kawsayninkupi aswan sumaq ruwayta ñawpaqman churaqkunaqa, Diospa Palabranmanta wakkunaman willanku, nisunman juk jampitajina apanku. Kay llamkʼaytaq, allinninchikpaq, pikunamanchus yachachimunchik chaykunapaqpis (Pro. 17:22; 1 Tim. 4:15, 16). Chantapis, kay Torremanta Qhawaq, ¡Despertad! revistaspi ima, may unqusqa hermanospa kawsayninkumanta parlan. Wakin hermanos, chay chʼampayninkumanta mana anchata llakikunankupaqqa, astawan wak runasman, Jehovata riqsinankupaq, munaynintataq yachanankupaq ima, willariq rinku.a

10. ¿Imaraykutaq imawanchus jampichikunanchikta allinta akllananchik tiyan?

¹⁰ Juk cristiano unqusqa kaspaqa, pay kikin imawanchus jampichikuyta munasqanta akllanan tiyan, imaraykuchus chaymin sapa jukpa ‘carganqa’ (Gál. 6:5, Mosoj Testamento). Chaywanpis, ima jampitachus akllasqanchik Jehovamanqa interesan. Imaynatachus, Diospa Palabran yawarta mana churachikunapaq yuyaychawasqanchikta jatunpaq qhawanchik, chaytaq tanqawasun imayna jampiykunachus, Jehovamanta karunchachiwasunman, chayta qhisachanapaq (Hech. 15:20). Imaraykuchus wakin jampiqkunaqa, layqiriyuswan llamkʼanku. Jehovaqa, payta wasanchaqkuna israelitasta, ‘layqasman’, yatirisman ima, risqankumanta qhisacharqa. Chayrayku pay nirqa: “Amaña apamuwaychejchu qhasi manakaj jaywanasta. Millachikuniña inciensoykichejpa qʼoshñinta. Qankuna tukuy runasta wajyankichej killa qallarikuy fiestata ruwanaykichejpaj, samarikuna pʼunchaytapis waqaychanaykichejpaj. Noqari mana rikuyta atinichu [layqaswan], jatun fiestata ruwapuwasqaykichejta”, nispa (Isa. 1:13). Chayrayku unquspapis, mana ni imata ruwayta munanchikchu, mañakuyninchik jarkʼasqa kananpaq, nitaq Jehovata yupaychayninchikmanta karunchachinawanchikpaqpis (Lam. 3:44).

Sumaq yuyayniyuq kayqa may allinmin

11, 12. ¿Imaraykutaq imawanchus jampichikuyta allin yuyaywan akllana tiyan?

¹¹ Dios atiyninwan jampinawanchiktaqa mana suyasunmanchu, chaywanpis yachayta mañakusunman, sumaq jampita akllananchikpaq. Imatachus akllasqanchikqa, Diospa munayninmanjina, allin yuyaywantaq kanan tiyan. Chantapis may unqusqa kaspaqa, allin kanman doctoresta tapuriy, imaraykuchus Proverbios 15:22, nin: “Mana yuyaychachikuspa, ima ruwanatapis wakichikusqaqa mana allinchu rin; allin rinanqa ashkha yuyaychajkunapi kashan”, nispa. Pablo hermanosninta nirqa: “Mana cheqan kajman jina kawsaytaqa qhesachananchejta, kay pachaj sajra munapayaynintapis. Yachachillawanchejtaj kay tiempopi kawsananchejta aychanchejpa munayninta atipaspa, cheqanta ruwaspa, Diosta manchachikuspataj”, nispa (Tito 2:12).

¹² Achkha runas, Jesuspa tiemponpi, juk warmi imaynachus unqusqa karqa, ajinapi tarikunku. Kay Marcos 5:25, 26, jinata nin: “Uj onqosqa warmi kasharqa; payqa chunka iskayniyoj watastaña yawar apaywan onqosqa karqa. Unaytaña ñakʼarerqa jampejkunawan jampichikuspa, tukuy kapuyninta tukuchinankama, manataj imaynapi sanoyakuyta aterqachu; astawanraj chullchusharqa”. Jesustaq chay warmita mayta khuyakuspa, jampirqa (Mar. 5:27-34). Kay tiempomanta wakin cristianospis, chay warmijina, unquyninkumanta thañikuyta munaspa, Diospa Palabranta mana kasukuspa, imallawanpis jampichikuyta munanku.

13, 14. a) ¿Imatataq Satanás ruwanman unqusqa kachkaptinchik, Diosta wasanchananchikpaq? b) ¿Imaraykutaq tukuy ima, layqiriyusmanta karunchakunanchik tiyan?

¹³ Satanasqa, tukuy imata ruwan, Diosta wasanchananchikta munaspa, jinamanta chiqa yupaychaymanta karunchakunanchikpaq. Wakin kutipiqa, khuchichakuyman, qhapaqyayman ima, urmachin, wakkunatataq unqusqa kachkaptinku layqasman rinankupaq tanqan. Ñuqanchikqa “sajramanta”, “tukuy juchamanta kacharichinawanchejpaj”, Diosmanta mañakunchik, chayrayku mana chay layqasman jampichikuq rinanchikchu tiyan, imaptinchus jinata ruwaspaqa Supayman chimpaykuchkasunman (Mat. 6:13; Tito 2:14).

¹⁴ Jehovaqa, israelitasta, adivinosman, layqasman ima, mana rinankupaq kamachirqa (Deu. 18:10-12). Pablo, ‘aychap ruwasqasninmanta’ sutʼinchachkaspa, ‘layqa’, kaymantawan parlarqa (Gál. 5:19-21). Bibliaqa, “layqas” kaqkuna, musuq pachaman mana yaykunankuta niwanchik (Apo. 21:8). Rikunchikjina, Jehovaqa layqasta may millaypaq qhawan.

‘Tukuy runas yachachunku maychus kaqta yuyasqanchikta’

15, 16. a) ¿Imaraykutaq imawanchus jampichikuyta, akllananchikpaq yachayta necesitanchik? b) Diospa Llaqtanta Kamachiqkuna, ¿ima kamachiytataq cristianosman apachirqanku?

¹⁵ Rikunchikjina, imawanchus jampichikuyta munasqanchikmanta mana sutʼita yachaspaqa, allin kanman qhisachana. Chaywanpis mana sutʼita yachasqanchikqa, mana ninayanchu chay jampiqa layqiriyuwan khuskachasqa kasqanta. Chayrayku allin kanman yachayniyuq, yuyayniyuq ima, kananchik, Jehovajina kawsayta qhawananchikpaq. Kay Proverbios nisqapi kay waqyariyta tarinchik: “Tukuy sonqoykiwan Tata Diospi atienekuy; ama qampa yachasqallaykipeqa atienekuychu. Tukuy ima ruwasqaykipi Tata Diosmantaqa yuyarikuy. Paymin cheqan ñanta pusasonqa [...] Leytawan, yuyaychaytawanqa sumajta waqaychay, wawáy; chay imasqa ñawisniykimanta ama tʼaqakuchunchu. Chayqa mana chʼakej juturi jina kanqa kawsayniykipi; walqa jina kunkaykita kʼachanchanqa” (Pro. 3:5, 6, 21, 22).

¹⁶ Kawsayninchikta may allinpaq qhawaspapis, unqusqa kaspa, chayri machuyasqa kaspa ima, allinta qhawarikunanchik tiyan, Jehovamanta mana karunchakunanchikpaq. Chayrayku, imallapis kawsayninchikpi kaptin, Bibliap yuyaychasqanta kasukunanchik tiyan. Jinamanta, ‘tukuy runas yachanqanku imatapis maychus kaqta’ yuyasqanchikta (Fili. 4:5). Ñawpa siglomanta, Diospa Llaqtanta Kamachiqkuna, juk cartata tukuy cristianosman apachirqanku, mayqinpichus kamachirqanku, yawarmanta, lanti yupaychaymanta, khuchichakuymanta ima, karunchakunankuta. Chaymantataq nin: ‘Chaykunamanta karunchakuspaqa, allinta ruwachkankichik’, nispa (Hech. 15:28, 29). ¿Imaspitaq allinta ruwananku karqa?

Kunan allinta kawsakusun, qhipapitaq mana jaykʼaq unquspa

17. ¿Imaynatataq Bibliap yuyaychasqanta kasukuy, mana unquspa kawsakunapaq yanapawanchik?

¹⁷ Chayrayku sapa jukninchik, allin kanman tapurikunanchik, “Biblia, khuchichakuymanta, yawarta imaynatachus apaykachanamanta ima, yuyaychawasqanta kasukusqayrayku, kawsayniyta allinchasqaymanta, ¿qunqapuchkanichu?”, nispa. Chantapis, tʼukurinallataq, ‘cuerponchiqta, sunqunchiktapis tukuy chʼichi kaqmanta llimphuchakusqanchikpi’, sumaq yanapata japʼisqanchikmanta ima (2 Cor. 7:1). Biblia llimphu kanapaq kamachiwasqanchikta kasukuyqa, achkha unquykunamanta jarkʼakunapaq yanapawanchik. Chantapis mana drogasta, cigarrosta ima, pitasqanchikqa mana unqunanchikpaq, Diosta yupaychayninchikpipis allin kananchikpaq, yanapawanchik. Chantá ¿imatataq nisunman, maychus kaqllata mikhusqanchikrayku, ukyasqanchikrayku ima, mana chhikata unquspa kawsakusqanchikmanta? (Proverbios 23:20; Tito 2:2, 3, ñawiriy.) Chantapis, sumaqta samarikuy, ejercicio ruway ima, mana anchata unqunapaq yanapawaptichikpis, Bibliap kamachiyninta kasukusqanchikrayku, Diosta yupaychayninchik, kawsayninchik, astawan allin.

18. a) ¿Imataq ñuqanchikpaq aswan allin ruway? b) ¿Imatataq Biblia nin kawsaymanta?

¹⁸ Chantapis, janaqpacha Tatanchikman qayllaykunachik, payta yupaychananchik ima, imamantapis aswan ñawpaqpi kanan tiyan. Imaraykuchus payqa ‘kunan, jinallataq qhipamanpis’ nisuman musuq pachapi kawsayta qunawanchikta niwanchik (1 Tim. 4:8; Sal. 36:9). Jesucristop wañuyninrayku, juchasninchikqa pampachasqa kanqa, musuq pachapitaq mana unquspa kawsakusunchik, Diostapis may kusiywan yupaychasunchik. Diospa Corderon Jesucristoqa, ‘kawsaq yaku juturisman’ pusaspa, ñawisninchikmanta tukuy waqayta pichawasun (Apo. 7:14-17; 22:1, 2). Chantá, kay profecía, “mana pipis nenqachu: Onqosqa kani”, nisqata, juntʼakuqta rikusunchik (Isa. 33:24).

19. ¿Imaptintaq kawsayninchik aswan qhipaman allin, kananmanta mana iskaychasqachu kachkanchik?

¹⁹ Ñuqanchikqa sumaqta yachanchik, kacharichisqa kayninchik qayllapiña kasqanta, chaypitaq Jehová tukuy unquykunata, wañuyta ima, chinkachinanta. Manaraq chay pʼunchay chayamuchkaptin, Tatanchik Jehová munakuywan ima nanaypipis yanapanawanchikta yachanchik, imaraykuchus payqa tukuyninchikmanta dakun (1 Ped. 5:7). Kawsayninchikta, allinta qhawana, chaywanpis Diosninchikpa Palabranta jatunpaq qhawaspa, kasukuspa ima.

[Sutʼinchaynin]

Yuyarinapaq

• ¿Pitaq juchayuq unqunanchikpaq, chantá pitaq chayta chinkachinqa?

• Kawsayninchikmantaqa llakikunchikpuni, chaywanpis ¿imamantaq mana urmananchikchu tiyan?

• ¿Imaraykutaq, Jehovaman imawanchus jampichikuyta akllasqanchik interesan?

• ¿Imaynatataq Bibliap yuyaychawasqanchikta kasukuy mana anchata unqunapaq yanapawanchik?

[23 paginapi dibujo/foto]

Jehovaqa mana unqunanchikpaqchu nitaq wañunachikpaqchu ruwawarqanchik

[25 paginapi dibujo/foto]

Jehovap llaqtanmanta kaqkuna, unquykuna kaptinpis, kusisqallapuni payta yupaychanku