Bibliap 50 kaq libron: Filipenses

Qillqaq: Pablo

Maypitaq qillqakurqa: Romapi

Maykʼaqtaq qillqakuyta tukukurqa: ichapis, 60-61 wataspi

APÓSTOL Pablota sumaq willaykunata Macedoniaman willananpaq juk musquypijina waqyakuptin, pay —Lucaswan, Silaswan, wayna Timoteowan ima— usqhayllata kasukurqanku. Asia Menorpi Troasmanta barcopi Neapoliskama rirqanku, chaymantataq urqus chawpinta 15 kilometrosta Filiposman rirqanku. Lucasqa, Filipos llaqta ‘Distrito Macedoniapi aswan jatun llaqta kasqanta’ nirqa (Hech. 16:12). Chay llaqtata rey Filiporayku Filipos nispa sutichakurqa, imaraykuchus payqa Macedoniamanta reyjina, chay llaqtata 356 q.P. watapi maqanakuspa japʼikapusqanrayku. Astawan qhipamantaq romanos chay llaqtata japʼikapurqanku. Chantapis chay llaqtapi, 42 q.P. watapi jatun maqanakuykuna karqa, Octavio kamachiqtaq atipaspa aswan sinchita sayarqa, paytaq qhipaman Romapi César Augusto sutichachikurqa. Atipasqanraykutaq Filipos llaqtata Romanospa kamachiyninpi churarqa.

² Pabloqa juk musuq llaqtaman chayaspaqa, judiosmanraq ñawpaqta willaq. Filipos llaqtaman chayaspataq ichapis 50 watapi pisi judiosllata tarinman karqa, paykunaqa mayu cantollapi Diosmanta mañakunankupaq tantakuq kanku, chayrayku paykunaqa ichapis mana yupaychanapaq wasiyuqchu karqanku. Chaypitaq Pablo willasqanrayku, wakinkunaqa creeyta qallarirqanku, Lidiajina, payqa judía karqa, puka telastataq vendeq, Cristomanta chiqa yachachiykunata uyariytawantaq creerqa, payqa hermanosta wasinpi qhipachirqa. Lucasqa Lidiamanta nirqa: “munajta mana munajta wasimpi qhepachiwarqayku”, nispa. Chaywanpis, wakkunaqa paykunawan churanakurqanku, Pablota Silasta ima kʼaspiswan maqarqanku, carcelpitaq wisqʼaykurqanku. Wisqʼasqa kachkaptinkutaq, sinchita jallpʼa kuyurirqa, carcelta kamachiqtaq tukuy familianwan, Pablota Silasta ima uyarispa, creeyta qallarirqanku. Qʼayantintaq Pablota Silasta ima carcelmanta kacharirqanku, Lidiap wasinmantaq hermanosta waturikuq rirqanku, niraq chay llaqtamanta ripuchkaspataq hermanosta kallpacharqanku. Pabloqa, imayna ñakʼariykunawanchus Filipos qutu sayachisqa kasqanta, allinta yuyarikurqa. (Hech. 16:9-40.)

³ Pablo filipenses qututa juk chhika watasmanta waturikamurqa, misionerojina kimsa kaq risqanpi. Chay qututa sayachisqankumanta chunka watanman, Filipos qutumanta hermanosqa munakuyninkuta Pabloman jatunmanta rikuchirqanku, chayrayku Pablo kay cartata paykunaman qillqarqa, chay munasqa qutuman qillqakusqantaq, kunankama Bibliapi kachkan.

⁴ Tukuy Bibliamanta qillqaqkuna, Pablo Filipenses cartata qillqasqanta ninku, kay cartap qallariyninpi chayllatataq qillqakun. Policarpo (69?–155? watakunapi), filipensesman qillqasqanpi, Pablopis paykunaman qillqasqanta nirqa. Jinallataq Ignacio, Ireneo, Tertuliano, Alejandriamanta Clemente ima, Pablopuni kay cartata qillqasqanta ninku. Kay Filipenses cartamanta qillqakullarqataq, 2 siglomanta Fragmento Muratoriano nisqapi, chantapis Bibliamanta wak librosninwan khuska rikhurillantaq, jinallataq Pablop pusaq cartasninwan khuska, Chester Beatty núm. 2 (P⁴⁶) maytʼusqa qillqapi rikhurillantaq, ichapis kay maytʼusqa qillqaqa 200 watamanta kanman karqa.

⁵ Maypichus, maykʼaqchus, kay carta qillqakusqanta allinta yachakun. Pablo kay cartata qillqachkaptin, Romata kamachiqpa soldadosnin payta jarkʼachkarqanku, cristianostaq chayniqpi sumaqta llamkʼarichkarqanku. Pabloqa kay cartata tukuchan, Cesarpa wasinmanta cristianos napaykuyninwan. Jinamanta yachanchik, kay cartata Romamantapacha qillqasqanta (Fili. 1:7, 13, 14; 4:22; Hech. 28:30, 31).

⁶ ¿Maykʼaqtaq kay carta qillqakurqa? Pabloqa unaytaña Romapi kachkarqa, imaraykuchus Romata kamachiqpa soldadosnin, wak runas ima, pay wiqʼasqa kasqanmanta yacharqankuña. Chantapis, Epafrodito Filiposmanta (ichapis 1.000 kilómetros purirqa) Pablopaq juk regalota apaspa chayanankama, chantapis Epafrodito Romapi unqusqanta Filipospi yachanankukama, jinallataq Filiposmantapacha Romakama Epafrodito unqusqanmanta tukuypis llakisqas kachkasqankuta yachanankukama, achkha tiempoñachá pasanman karqa. (Fili. 2:25-30; 4:18.) Pablo Romapi ñawpaqta wisqʼachikusqanqa, ichapis 59 watamanta 61 watakama kaman karqa, chayrayku kay cartata ichapis 60 watapi, chayri 61 watapi, qillqanman karqa, Romaman risqanmanta, ichapis 1 watanman.

⁷ Pablo filipensesman wawasnintajina mayta ñakʼarispa Diospa chiqa Palabranwan yachachisqanrayku, filipenses munakuyninkuta payman rikuchisqankurayku, mana michʼakuspa Pabloman necesitasqanta qusqankurayku, (chaykunamanta Pabloqa llaqtamanta llaqta risqanpi, chantapis ñakʼariykunapi ima, yuyarikullarqapuni), Pablota Macedoniapi willayta qallarichkaptin Jehová mayta tʼinkasqanrayku ima, Pablowan filiposmanta hermanoswan sinchita munakurqanku. Chantapis filipenses Pablota munaywan qusqankurayku, Epafroditomanta khuyakuywan tapukusqankurayku, Romapi imaynatachus Diosmanta sumaq willaykuna wiñasqanmanta yachayta munasqankurayku ima, Pablo kay cartata, filipensesta kallpachananpaq, wiñanallankupaqpuni ima, sunquman chayananpaqjina qillqarqa.

IMAYNATATAQ YANAPAWANCHIK

¹² ¡Filipenses cartaqa allinta yanapawanchik! Pablo Filipos qutuman imatachus nirqa, ñuqanchikpis, Jehová allinta qhawanawanchikta, qutumanta ancianos allinta animawananchikta ima, munanchik. Filipenses hermanosjina ruwaptinchik, Pablop kʼamirisqanta kasukuptinchik ima, ñuqanchikpis paykunajina kusikuyta atisunchik. Filipenses hermanosjina, mana michʼakuspa qunanchik tiyan, hermanosninchik ñakʼarichkaptinku yanapananchik tiyan, chantapis sumaq willaykunata wak llaqtaspi sayachinapaq willamunanchik tiyan (1:3-7). Tukuypis ‘juk sunqulla, juk yuyaylla sinchita sayananchik tiyan, jukllapi kallpakuspa evangeliopi creesqanchikrayku’, may saqra juchasapa runaspa chawpinpi tiyaspapis, sumaqta ‘kʼancharinanchik’ tiyan. Kaykunata ruwaspa, allin kaqpi tʼukurispa ima, hermanosninchikpaq juk kusiy kasunchik, imaynatachus filipenses apóstol Pablopaq kusikuynintaq, tʼinkaynintaq karqanku, ajinata (1:27; 2:14, 15; 4:1, 8).

¹³ Pabloqa, “Hermanos, noqa imatachus ruwani, chayta qankunapis ruwallaychejpuni”, nispa nirqa. ¿Imaynatá payjina ruwasunman? Payjina ruwasunman, llamkaspa necesitasqanchik kapunawanchikpaq. Pabloqa, may chhika kapuptinpis, mana kapuptinpis, Diosmanta runaman kusikuywan, sunqu kʼajaywan ima, willallarqapuni. Chantapis, Pablojina fieles hermanosninchikman kʼacha munakuyninchikta rikuchinanchik tiyan. Pabloqa, ¡Timoteomanta, Epafroditomanta ima, may kusikuywan, may munakuywan ima, parlarqa! ¡Paypaqqa filipenses hermanosqa munasqa familianjina karqanku, chayrayku nirqa: ‘Anchata qamkunata rikuyta munachkaykichik, imaraykuchus qamkuna kusikuyniy, tʼinkayniy, munakusqasniy ima’ kankichik, nispa! (3:17; 4:1, 11, 12; 2:19-30.)

¹⁴ ¿Imaynamantawan astawan Pablojina ruwasunman? ¡‘Ñawpaqllamanpuni rispa’! Pikunachus ‘allin kaq imaspi’ yuyayninkuta churaqkunaqa, Jehovap munayninta yachayta munanku, Jehovaqa janaqpachapi, kay pachapi ima, Jesucristo Señor kasqanta yachanankuta munan, jinamanta pay jatunchasqa kananpaq. Filipenses cartapi sumaq kʼamiriykunaqa, pikunachus wiñaypaq kay Jallpʼapi kawsayta munaqkunaman, sumaqta yanapan. Chaywanpis, kay cartaqa ñawpaqta ‘janaqpacha llaqtayuq kaqkunapaq’, Cristowan ‘may sumaq lliphipiq cuerponmanta’ kayta suyaqkunapaq, astawan qillqakurqa. ‘Imayna kawsayniyuqchus ñawpaqta kasqankuta qunqayman churaspa, kallpakunku ñawpaqpi kaqta tarinankupaq’, paykunaqa Pablojina, ‘ñawpaqllamanpuni richunku, maymanchus chayana kachkan, chayman chayanankukama, pataman rinankupaq Dios waqyarqa, chayta japʼinankukama, ¡sumaq herenciankuta janaqpacha Reinota! (4:8; 2:10, 11; 3:13, 14, 20, 21.)