Diosmanta jamoj yachayman jina kausakuna

1-3. 1) ¿Imaynatá Salomón iskay warmispa chʼampayninkuta allincharqa? 2) ¿Jehová yachayninta qowasunmanchu? 3) ¿Imastataj kunan yachakusun?

UJ KUTI iskay warmis uj wasillapi tiyakorqanku, iskayninkutaj uj wawitata nacechikorqanku casi kikin pʼunchayllapi. Jinapis ujnin wawitaqa wañuporqa. Chantá chay warmisqa chay kausashaj wawitamanta qhechunakorqanku.a Imachus paykunawan kasqantaqa ni pi rikorqachu. Ichapis juecesqa pichus llullakushasqanta yachayta munarqanku, jinapis mana aterqankuchu. Chayrayku chay iskay warmisqa Israelmanta rey Salomonpaman rerqanku. Payrí, ¿niyta atinmanchu karqa pichus kausashaj wawitajta maman kasqanta?

² Salomonqa chay warmista uyariytawan uj espadata apamunankuta nerqa. Chantá kamacherqa chay wawitata iskayman khuchurpaspa khuskanta sapa warmiman qopunankuta. Chay ratopachataj chay kausashaj wawaj mamanqa, reyta rogakorqa wawanta chay ujnin warmiman qopunankuta. Chay ujnin warmitaj nerqa chay wawata iskayman khuchunankutapuni. Ajinamanta Salomonqa yacharqa pichus wawitaj maman kasqanta. Payqa yacharqa uj mama wawitanta maytapuni munakusqanta. Chay yachasqanmanta valekuspataj chay chʼampayta allincharqa. Wawitaj mamanqa maytachá kusikorqa “paymin mamanqa” nispa wawitanta payman jaywapojtinku (1 Reyes 3:16-27).

³ Salomonqa may yachaywanpuni chay chʼampayta allincharqa. Runasqa chay ruwasqanmanta uyarispa mayta tʼukorqanku, imajtinchus “sutʼita repararqanku Diospuni reyman yachayta qosqanta”. Arí, Jehovapuni Salomonman qorqa “yachayniyoj sonqota, allinta reparaj sonqota” (1 Reyes 3:12, 28). Noqanchejmanrí, ¿Jehová yachayninta qowasunmanchu? Arí. Salomonqa Dios yuyaychasqanman jina nerqa: “Jehová Diosmin yachaytaqa qon”, nispa (Proverbios 2:6). Jehovaqa payta tukuy sonqo maskʼajkunaman yachayta qonanta nin. ¿Imatá ruwasunman Jehová yachayta qonawanchejpaj? ¿Imaynatá yachayniyoj kasqanchejta kausayninchejpi rikuchisunman? Chayta yachakuna.

4-7. ¿Ima tawa imastá ruwana Diospa yachayninta japʼinapaj?

⁴ ¿Sumaj yachayniyojchu, sumaj escuelayojchu kananchej tiyan Jehová yachayta qonawanchejpaj? Mana. Jehovaqa yachayninta qoyta munawanchej maymanta kajtinchejpis, escuelayoj chayri mana escuelayoj kajtinchejpis (1 Corintios 1:26-29). Jinapis chay ‘sumaj yachayta japʼinapajqa’ mana jinallachu kakuna tiyan (Proverbios 4:7). Chanta, ¿imastá ruwasunman Jehovaj yachayninta japʼinapaj?

⁵ Ñaupajtaqa Diosta manchachikuna tiyan. Proverbios 9:10 nin: “Jehová Diosta manchachikuymin yachaypa qallariynenqa”, nispa. Yachayniyoj kanapajqa Jehovata manchachikuna tiyan. Chantapis yachakorqanchej jina, imastachus yachasqanchejwan allin imasta ruwana tiyan. Diosta manchachikoyqa niyta munan Jehovata jatunpaj qhawasqanchejrayku kasukuy. Ajinata Diosta manchachikoyqa may sumajpuni, imajtinchus allin imasta ruwanapaj, Diospa munayninman jina kausakunapaj yanapawanchej. Chayta ruwaytaj may sumaj, imaraykuchus Jehovaj kamachiykunasnenqa allinninchejpajpuni.

⁶ Iskay kaj, kʼumuykukoj sonqo kana tiyan. Kʼumuykukoj sonqo runaslla yachayniyoj kanku (Proverbios 11:2). Kʼumuykukoj sonqo kaspaqa mana yuyanchejchu tukuy imata yachasqanchejta, nillataj yuyanchejchu imatachus piensasqanchej allin kasqanta. Astawanpis niraj imata ruwashaspa Jehová imatachus yuyasqanta maskʼanchej. Jehovaqa “jatunchakojkunaj contranpi sayaykun”, kʼumuykukoj sonqo runasmantaj kusiywan yachayta qon (Santiago 4:6).

⁷ Kinsa kaj, Diospa Palabranta estudiana tiyan. Jehovaj yachaynenqa chaypi kashan, chayrayku chayta tarinapaj kallpachakuna tiyan (Proverbios 2:1-5). Tawa kaj, Diosmanta mañakuna tiyan. Diosmanta tukuy sonqo yachayta mañakusun chayqa, payqa mana michʼakuspa qowasun (Santiago 1:5). Chantapis Jehovaqa mañakojtinchej espíritu santonwan yanapawasun. Espíritu santoj yanapayninwanqa Bibliapi sumaj yuyaychaykunata tarisunchej, chaykunataj chʼampaykunata allinchanapaj, mana pantaykunapaj, allintapuni imatapis ajllanapaj yanapawasun (Lucas 11:13).

 8. ¿Imaynatá runas reparanqanku Diospa yachayninta japʼisqanchejta?

⁸ Kay libromanta 17 yachaqanapi yachakorqanchej jina, Jehovaj yachaynenqa allinninchejpaj. Sichus Diospa yachayninta japʼinchej chayqa, runas chayta reparanqanku imaynatachus kausakusqanchejpi. Discípulo Santiago nerqa: “Patamanta jamoj yachayqa, ñaupajta llimphu, chantataj allin kausayta apamun, mana nisqantapuni valechiyta munajchu, kasukunanpaj wakichisqa, khuyakuywan juntʼa, allin poqoykunawanpis, mana wakillanta allinpaj qhawajchu, nitaj puraj uyachu”, nispa (Santiago 3:17). Kay versiculomanta palabrasta sutʼinchashajtinchej tapurikuna: “¿Patamanta jamoj yachayman jinachu kausakushani?”, nispa.

 9. 1) ¿Ima niytá munan llimphu kay? 2) ¿Imaraykutaj ñaupajta llimphus kananchej tiyan?

⁹ “Ñaupajtaqa llimphu”. Chayqa niyta munan tukuy ima ruwasqanchejpi, yuyasqanchejpi llimphus kanata, chantapis sonqonchej llimphu kanan tiyan. Bibliaqa nin yachayqa sonqoman yaykusqanta. Jehovataj mana yachayninta qonmanchu sajra imaspi yuyaj runaman, sajra imasta munapayaj runaman (Proverbios 2:10; Mateo 15:19, 20). Sonqonchej llimphu kajtenqa, juchasapa runas kajtinchejpis ‘sajra imasta ruwaymanta karunchakusun, allin imastataj ruwasun’ (Salmo 37:27; Proverbios 3:7). Chayrayku Bibliaqa niwanchej ñaupajta tukuy imapi llimphu kanata. Ajinallamanta Jehovaj yachayninta japʼispa pay jina kayta atisun.

10, 11. 1) ¿Imaraykutaj tukuywan allinpi kausakunanchej tiyan? 2) Uj hermanoj sonqonta nanachispa, ¿imatá ruwasunman paywan allinyakunapaj?

¹⁰ “Allin kausayta apamun”. Diospa yachaynenqa wajkunawan allinta kausakunapaj yanapawanchej, chaytaj rikuchin Diospa espiritun noqanchejpi kashasqanta (Gálatas 5:22). Chayrayku Diospa llajtanpi “ujchasqa” kanapaj kallpachakunchej (Efesios 4:3). Hermanosninchejwan allinpi kanapajpis kallpachakunchej. ¿Imaraykú chayta ruwanchej? Biblia nin: “Kunanqa hermanosníy, [...] ujkuna ujkunawantaj allinta kausakuychej. Diostaj qankunawan kanqa. Paymin munakuyniyoj, sonqo tiyaykuytataj qon”, nispa (2 Corintios 13:11). Tukuywan allinpi kausakojtinchejqa, sonqo tiyaykuyta qoj Dios noqanchejwan kanqa. Jehovawan amigosllapuni kanapajqa hermanosninchejwanpis allinta kausakuna tiyan. ¿Imatá ruwasunman wajkunawan allinpi kausakunapaj? Chaymanta ujta qhawarina.

¹¹ Uj hermanoj sonqonta nanachispa, ¿imatá ruwasunman? Jesús nerqa: “Sichus altarman jaywanaykita apashaspa, yuyarikuwaj hermanoyki qanpaj phiñasqa kasqanta chayqa, altarpa ñaupaqenpi jaywanaykita saqey, hermanoykiwanraj ñaupajta allinyakamuy, chaymanta kutimusparaj jaywanaykita jaywanki”, nispa (Mateo 5:23, 24). Chayrayku noqanchejpaj phiñasqa hermanonchejwan parlamuna tiyan. Chaytataj ruwana allinyakuyta maskʼaspa. Chaypajqa hermanonchejpaj sonqonta nanachisqanchejta reparakuna. Chaypi yuyaspa, allinyakuyta munaspa ima, paywan parlarejtinchejqa, ichapis imamantachus phiñakusqanta niwajtinchej purajmanta perdonanakusun. Ajinamanta Diospa yachayninman jina kausakusqanchejta rikuchisun.

12, 13. 1) Santiago 3:17 nin jina, ¿imaynataj ‘mana nisqantapuni valechiyta munaj runa’? 2) ¿Imaynatá rikuchisunman mana nisqanchejtapunichu valechiyta munasqanchejta?

¹² “Mana nisqantapuni valechiyta munajchu”. ¿Imaynataj mana nisqantapuni valechiyta munaj runa? Yachayniyoj runas nisqankuman jinaqa, Santiago 3:17 versiculopi “mana nisqantapuni valechiyta munajchu” nisqa palabrasqa, mana griego parlaymanta traducikuyta atikullanchu. Chay palabraqa niyta munallanmantaj “kʼacha”, “pacienciayoj”, “munakuyniyoj”. ¿Imaynatataj rikuchisunman mana nisqanchejtapunichu valechiyta munasqanchejta?

¹³ Filipenses 4:5 nin: “Tukuy runas rikuchunku mana nisqaykichejtapuni valechiyta munaj runaschu kasqaykichejta”, nispa. Waj Bibliataj nin: “Tukuy runas yachachunku kʼachas kasqaykichejta”, nispa (Diosmanta Qhelqasqa). Kay versículo nin jina, mana ninallachu tiyan: “Mana nisqaytapunichu valechini”, nispa, manaqa waj runas chayta rikunanku tiyan. Mana nisqantapuni valechiyta munaj runaqa mana runasta leyes nisqanman jinapunichu ruwachiyta munan, nitaj munasqantapunichu ruwakunanta munan. Astawanqa wajkunata uyarin, imatachus ruwayta munasqankutapis ruwajta saqellan allillan kajtenqa. Chantapis wajkunata mana sonqonkuta nanachinanpaj jinachu parlapayan, manaqa munakuywan. Tukuy cristianos ajina runas kananchej tiyan, astawanraj ancianosqa. Ancianos kʼachas kajtinkoqa, hermanos paykunaman mana manchachikuspa qayllaykullanqanku (1 Tesalonicenses 2:7, 8). Chaywanpis kaypi piensarina, “¿waj runas kʼacha runata jinachu rejsiwanku, pacienciayojta jinachu, munakuyniyojta jinachu?”, nispa.

14. ¿Imaynatá ‘kasukunapaj wakichisqa’ kasqanchejta rikuchisunman?

¹⁴ “Kasukunanpaj wakichisqa”. Kay palabrasqa Griego Qhelqasqaspi kay versiculollapi rikhurin. Uj runa nisqanman jina, chay palabrasta “oqharikun soldados kasukunankupaj wakichisqa kasqankumanta parlanapaj”. Chaytaj niyta munan “kasukoj runa” kasqanta. Diospa yachayninman jina kausakoj runaqa, Bibliaj nisqanta tukuy sonqo kasukun. Chantapis wajkuna reparanku mana nisqantapunichu ruwachej kasqanta. Imatachus ruwananta ajllajtenqa ichapis uj hermano reparachinman imatachus ajllasqan mana Bibliaj nisqanman jinachu kashasqanta, paytaj chay rato ajllasqanta cambian. ¿Ajina runa kasqanchejmantachu rejsisqa kanchej?

15 1) ¿Imataj khuyakuy niyta munan? 2) ¿Imaraykutaj Biblia ‘khuyakuy’ palabrata ‘allin poqoykunatawan’ khuskatapuni oqharin?

¹⁵ “Khuyakuywan juntʼa, allin poqoykunawanpis”. Diospa yachaynenqa ‘khuyakuywan juntʼasqa’ kashan. Bibliaqa ‘khuyakuy’ palabrata ‘allin poqoykunatawan’ khuskatapuni oqharin. Chaytaj may sumajpuni, imaraykuchus Bibliaqa ‘khuyakuy’ palabrata oqharin uj runa wajkunamanta khuyakusqanrayku allin imasta ruwasqanmanta parlanapaj. Uj libro nisqanman jina khuyakuy palabraqa oqharikun “uj runa wajkunaj ñakʼarisqankuta rikuspa, llakikusqanta, yanapaytataj munasqanta” ninapaj. Diospa yachayninta rikuchej runaqa, wajkuna llakiypi kashasqankuta yachaspa mana qhawakullanchu, astawanqa paykunamanta llakikun, yanapariytataj munan. ¿Imatá ruwasunman khuyakusqanchejrayku?

16, 17. 1) ¿Diosta munakusqanchejraykullachu runasman sumaj willaykunata willamunchej? 2) ¿Imaynasmantawantaj khuyakoj runas kasqanchejta rikuchisunman?

¹⁶ Wajkunata khuyakusqanchejrayku Diospa Gobiernonmanta sumaj willaykunata willanchej. ¿Imataj chayta ruwanapaj yanapawanchej? Diosta munakusqanchej, runa masinchejmanta khuyakusqanchej ima (Mateo 22:37-39). Kunanqa ashkha runas ‘mitharasqas, tʼaqa tʼaqallataj kashanku, mana michejniyoj ovejas jina’ (Mateo 9:36). Llulla religionta kamachejkunaqa mana Diospa Palabranwanchu runasta sonqochanku, astawanqa llulla yachachiykunawan engañanku. Chayrayku runasqa mana yachankuchu Diospa Palabranpi sumaj yuyaychaykuna kasqanta, Diospa Gobiernonpis tumpamantawan kay jallpʼaman ashkha bendicionesta apamunanta. Runas sumaj willaykunata uyariyta necesitasqankupi piensarispaqa paykunamanta khuyakunchej, sonqonchejtaj tanqawanchej paykunaman sumaj willaykunata willamunapaj.

¹⁷ ¿Imaynasmantawantaj khuyakoj runas kasqanchejta rikuchisunman? Jesús uj samaritanomanta parlasqanta yuyarikuna. Chay samaritanoqa uj judiota suwas parti wañusqata ñanpi saqerparisqankuta rikuspa, ‘khuyakorqa’, nanasqasnintataj jampiykorqa (Lucas 10:29-37). Kaypi yachakunchej jina, khuyakuyniyoj runaqa allin imasta ruwan wajkunata yanapananpaj. Biblia nin: “Tukuypaj allin kajta ruwana, astawanqa creeypi hermanosninchejpaj”, nispa (Gálatas 6:10). ¿Imaynatá hermanosninchejpaj allin kajta ruwasunman? Ichapis machitu hermanosta reunionman rinankupaj yanapasunman chayri ichá uj viuda hermanata wasinpi wakin imasta allinchaspa yanapasunman (Santiago 1:27). Llakisqa hermanotapis ‘allin palabraswan’ sonqochasunman (Proverbios 12:25). Chay jinasmanta khuyakuyta rikuchisun chayqa, Diospa yachayninman jina kausakushasqanchejta rikuchisun.

18. ¿Imatataj sonqonchejmanta orqhonanchej tiyan?

¹⁸ “Mana wakillanta allinpaj qhawajchu”. Diospa yachaynenqa yanapawanchej mana waj runasmanta aswan sumaj kasqanchejta yuyakunapaj, waj jina rijchʼayniyoj kajtinkupis, waj suyumanta kajtinkupis. Diospa yachaynenqa yanapawanchej sonqonchejmanta sajra yuyaykunata orqhonapaj, ichapis wakin runasllata allinpaj qhawashanchej manataj tukuytachu (Santiago 2:9). Mana escuelayoj hermanosllatachu, nitaj congregacionpi privilegioyoj hermanosllatachu allinpaj qhawana. Astawanqa tukuyta allinpaj qhawana, mana privilegiosniyoj kajtinkupis. Jehová paykunata munakun chayqa, noqanchejpis paykunata munakunallataj tiyan.

19, 20. 1) ¿Griegopi ‘puraj uya’ palabra imawantaj ninakun? 2) ¿Imaraykutaj ‘familia jina tukuy sonqo munanakuna tiyan’?

¹⁹ “Nitaj puraj uyachu”. Griegopi ‘puraj uya’ palabraqa, “teatropi actuaywan” ninakun. Unayqa griegos, romanos ima jatun mascarata churaykukuspa teatropi actuaj kanku. Chayrayku griegopi ‘puraj uya’ palabraqa uj runa engañaspa imatapis ruwasqanmanta parlanapaj oqharikun. Diospa yachayninman jina kausakusun chayqa, mana hermanosninchejwan puraj uyas kasunchu. Chantapis yanapawasun hermanosninchejwan kusisqa kanapaj.

²⁰ Apóstol Pedroqa nerqa ‘cheqa kajta kasukusqanchejrayku’, ‘familia jina tukuy sonqo munanakunata’ (1 Pedro 1:22). Hermanosninchejtaqa mana simillamantachu munakuna tiyan, nitaj allinpaj qhawachikuyta munaspallachu, manaqa sonqomantapacha munakuna tiyan. Ajinamanta hermanosninchejqa noqanchejpi atienekonqanku paykunawan mana puraj uya kasqanchejrayku. Chaytaj congregacionpi tukuywan sumajta apanakunapaj, nitaj imata manchachikunapaj yanapawasun.

21, 22. 1) ¿Imatataj Salomón mana allintachu ruwarqa? 2) ¿Imaynatá yachayta waqaychasunman? Chanta ¿imaynatataj chay yanapawasun?

²¹ Yachaytaqa Jehová qowanchej, chayrayku chayta jatunpaj qhawana tiyan. Salomón nerqa: “Wawáy, [...] waqaychay allin yachaywan kausakuyta, sumajta tanteaytapis”, nispa (Proverbios 3:21). Salomonqa mana chayta ruwarqachu. Payqa Diosta kasukushaspa yachayniyoj karqa. Jinapis tiempowanqa waj llajtayoj ashkha warmisnin Salomonta Diosta yupaychaymanta karuncharqanku (1 Reyes 11:1-8). Salomonpa kausayninmanta yachakunchej, ashkha imasta yachasqanchej qhasilla kasqanta mana chayman jina kausakojtinchej.

²² Yachayta waqaychanapajqa mana Bibliallatachu leena tiyan, nitaj “allin kamachi yuyayniyoj” qowanchej chay publicacionesllatachu leena tiyan, manaqa chaypi yachakusqanchejman jina ruwana tiyan (Mateo 24:45). Arí, Diospa yachayninman jina kausakuna tiyan. Ajinamanta kunan allinta kausakusun. Chantapis paraisopi ‘cheqa kaj kausayta japʼinapaj’ yanapawasun (1 Timoteo 6:19). Jehovaj yachayninmanta yachakoyqa payman astawan qayllaykunapaj yanapawasun, tukuy yachaytaj payllamanta jamun.