“Wakichisqapuni kaychej ari”

“Wakichisqapuni kaychej ari, Diosmanta mañarikuspa tukuy tiempopi.” (LUC. 21:36.)

 1. Jesús kay Jallpʼapi kachkaspa, ¿imamantá astawan yachachirqa?

JESUCRISTOQA, kay Jallpʼapi kachkaspa, Diospa Reinonmanta astawan yachachirqa. Chay Reinoniqtataq Jehovaqa, paylla tukuyta kamachiq kasqanta rikuchinqa, sutintataq llimphuchanqa. Chayrayku, Jesús discipulosninman kayjinamanta Diosmanta mañakunankuta yachachirqa: “Reinoyki jamuchun, munayniykitaj ruwasqa kachun, imaynachus janaj pachapi, ajinallatataj kay pachapipis”, nispa (Mat. 4:17; 6:9, 10). Pisi tiempomantawan Diosqa, Reinonniqta kay saqra pachata chinkachinqa, munaynintataq Jallpʼapi ruwanqa. Daniel profetizarqajina, Diospa Reinonqa, “tukuynin waj reinosta tukuchenqa, chay atipaj reinotajri wiñaypaj sayanqa” (Dan. 2:44).

 2. a) Jesuspa discipulosnin, ¿imaynatá Pay janaqpachapi kamachichkasqantaña yachankuman karqa? b) Jesús kamachichkaptin, kay Jallpʼapi profecías juntʼakusqan, ¿imatá rikuchinallantaq karqa?

² Jesuspa discipulosninqa, Diospa Reinon jamunanmanta astawan yachayta munasqankurayku, Jesusta tapurqanku: “Ima señaltataj rikuchiwasqayku kutimunaykimanta, kay pachaj tukukuyninmantawan?”, nispa (Mat. 24:3). Jesusqa, janaqpachapi kamachiyta qallarichkaptin, kay Jallpʼapi ima profeciaschus juntʼakunanta discipulosninman sutʼincharqa, jinamanta kamachichkasqantaña yachanankupaq. Chay profecías juntʼakusqantaq, Biblia nisqanmanjina “qhipa pʼunchaykuna[piña]” kawsachkasqanchikta rikuchinallantaq karqa (2 Tim. 3:1-5, 13; Mat. 24:7-14).

Kay qhipa pʼunchaykunapi sumaq wakichisqas kanachik

 3. ¿Imaraykutaq Jesuspa discipulosnin wakichisqas kananku karqa?

³ Jesús discipulosninman nirqa: “Qhawarikuychej [...] [imaraykuchus] chay pʼunchayqa uj tojlla jina jamonqa tukuy kay pachapi kawsajkunaman. Wakichisqapuni kaychej ari, Diosmanta mañarikuspa tukuy tiempopi”, nispa (Luc. 21: 34-36). Jesuspa discipulosninqa, ima profeciaschus Jesús kamachiyta qallarichkaptin Jallpʼantinpi juntʼakunanta reparananku karqa. Chantapis kay saqra pachap tukukuynin qayllaykamusqanmanjina, astawan wakichisqas kananku karqa. Chayrayku Jesús discipulosninman nirqa: “Ama puñuspa, wakichisqa kaychej, imaraykuchus mana yachankichejchu maykʼajchus wasiyoj chayamunanta”, nispa (Mar. 13:35, 36).

 4. Kay pachapi yaqha tukuy runas, ¿imatá mana reparankuchu? (Recuadrota ñawiriy.)

⁴ Kay pachapi achkha runasqa, Satanaspa atiyninpi kachkasqankurayku, kunan tiempopi Bibliamanta ima profeciaschus juntʼakuchkasqanta mana reparankuchu. Cristo kamachichkasqantapis manallataq reparankuchu. Chaywanpis chiqa cristianosqa, pasaq siglopi achkha ñakʼariykuna Jallpʼantinpi rikukusqan, imatachus ninayasqanta yachanku. Paykunaqa, primera guerra mundial qallarisqan, chaymanta qhipaman achkha ñakʼariykuna rikukusqan ima, 1914 watamantapacha Cristo kamachiyta qallarisqanta, chaymantapachataq qhipa pʼunchaykuna qallarisqanta ima kay 1925 watapi repararqanku. Achkha yachayniyuq runaspis, primera guerra mundial nisqa runap kawsayninta wiñaypaq tikrachisqanta reparanku (“Ñakʼariy tiempo qallarirqa”, nisqata ñawiriy).

 5. ¿Imaraykutaq wakichisqapuni kananchik tiyan?

⁵ Kay 1914 watamantapacha ñakʼariykuna tukuyniqpi rikukusqan, qhipa pʼunchaykunapi kawsachkasqanchikta rikuchiwanchik. Pisi tiempomantawan Jehovaqa, angeleswan saqra runasta chinkachinanpaq Cristota kamachinqa (Apo. 19:11-21). Chayrayku chiqa cristianosqa, Jesús nisqanmanjina, kay saqra pacha tukukunankama wakichisqas kananchik tiyan (Mat. 24:42). Chaywanpis kay saqra pachap tukukuynin chayamunankama, Cristop yanapayninwan Jallpʼantinpi juk sumaq llamkʼayta ruwanallanchikpuni tiyan.

Jallpʼantinpi Diospa Reinonmanta willakuchkan

6, 7. Jehovamanta sutʼinchaqkuna, ¿machkhajinañá kanku, chantá Jesuspa wañuyninta yuyarinapaq tantakuyman machkhataq jamurqanku?

⁶ Jehovamanta sutʼinchaqkuna, Jallpʼantinpi Diospa Reinonmanta willachkasqankuqa, qhipa pʼunchaykunapi kawsachkasqanchikta rikuchin. Imaraykuchus Jesusqa, imachus qhipa pʼunchaykunapi rikukunanmanta parlaspa, nirqa: “Janaj pacha reinomanta evangelio tukuynejpi willasqa kanqa, tukuy runas yachanankupaj; chaypachama tukukoyqa jamonqa”, nispa (Mat. 24:14).

⁷ Imaynatachus kay profecía juntʼakuchkasqanpi tʼukurina. Diospa Reinonmanta willaqkunaqa, 1914 watapi pisilla karqanku, chaywanpis chay watamantapacha kunankamaqa, may chhikaña kanku. Chayrayku kunan tiempopi Jehovamanta sutʼinchaqkunaqa, qanchis millonesmanta astawanña kanku, pachak waranqamanta astawan qutuchakuykunapi Jallpʼantinpitaq Diospa Reinonmanta willachkallankupuni. Chantá qayna watapi Jesuspa wañuyninta yuyarinapaq tantakuymanqa, chunka millones runas jamurqanku, nisunman qaninpa watamanta nisqaqa, astawan.

 8. Satanás churanakuchkawaptinchikpis, ¿imaraykutaq achkha runas Diospa Reinonmanta willachkasqanchikta uyarillawanchikpuni?

⁸ Chiqamanta kunan tiempopiqa, “kay pachaj diosn[in]” Satanás churanakuchkawaptinchikpis, Jallpʼantinpi Diospa Reinonmanta willachkanchik (2 Cor. 4:3, 4). Payqa politicawan, llulla religionwan, qhapaqyayta munapayaywan ima, runasta chʼawkiyachkan. Chayta ruwaptinpis, achkha runasqa, Diospa Reinonmanta willaptinchik uyariwanchik, imaraykuchus kay ruwaytaqa Jehovap yanapayninwan ruwachkanchik.

 9. Astawan achkhayachkasqanchik, Diosmanta astawan yachakuchkasqanchik ima, ¿imaraykutaq mayta tʼukunapaqjina?

⁹ Achkha runas Diospa Reinonmanta willasqanchikta uyarichkawasqanchik, sapa wata astawan achkhayachkasqanchik, Diosmanta, munayninmanta ima astawan yachakuchkasqanchik, mayta tʼukunapaqjina. Imaraykuchus Dios mana yanapawasunmanchu, mana yachachiwasunmanchu, nitaq jarkʼawasunmanchu chayqa, mana willayta atisunmanchu (Mateo 19:26, ñawiriy). Chaywanpis Dios espiritunwan yanapachkawasqanchikrayku Paypa Reinonmanta, maykamachus ninankama willasunchik. Chantá, Jesús nisqanmanjina, “chaypachamá tukukoyqa jamonqa”. Chaytaq qayllitapiña kachkan.

“Jatun ñakʼariy”

10. Manchay ñakʼariymanta parlaspa, ¿imatá Jesús nirqa?

¹⁰ Kay saqra pachap tukukuyninqa, “jatun ñakʼariy” tiempowan qallarinqa (Apo. 7:14). Bibliaqa “jatun ñakʼariy” machkha tiempotachus kananta mana sutʼitachu nin, chaywanpis kaymanta parlaspa Jesús nirqa: “Chaypacha manchay ñakʼariy kanqa; kay pacha qallarikusqanmantapacha manaraj chay jina karqachu, nitaj jaykʼajpis kanqachu”, nispa (Mat. 24:21). Segunda guerra mundial nisqapi, yaqha suqta chunka millones runas wañusqankuqa, manchay ñakʼariy tiempowan mana kikinchakunqachu, imaraykuchus Jesús nirqa chayjina ñakʼariy manaraq kasqanta nitaq jaykʼaqpis kananta. Chay manchay ñakʼariyqa, Armagedón nisqapi tukukunqa, Jehová saqra runasta chinkachiptin (Apo. 16:14, 16).

11, 12. ¿Imaynamantá manchay ñakʼariy qallarinqa?

¹¹ Bibliap profeciasninqa, ima pʼunchaychus manchay ñakʼariy qallarinanta mana ninchu, chaywanpis kamachiqkuna llulla religionta chinkachisqankuwan qallarinanta niwanchik. Apocalipsis libropi, 17, 18 tʼaqasninpi llulla religionta phisu warmiwan kikinchakun, pichus kay pachapi kamachiqkunawan khuchichakun. Apocalipsis 17:16 pʼiti nisqanmanjinataq, pisi tiempomantawan kamachiqkunaqa, “phisu warmita chejnispa, sapanta qʼalallata saqerpayanqanku. Aychanta mikhonqanku, ninawantaj ruphachenqanku”.

¹² Chaypacha Diosqa, llulla religionta chinkachiyta munasqanta kamachiqkunap sunqunkuman churanqa, “paypa munayninta ruwanankupaj” (Apo. 17:17). Chayrayku chiqamanta nisunman, llulla religionta Dios chinkachinanta. Arí, tukuy llulla religiones chinkachisqa kanqanku Diospa kamachisninta qhatiykachasqankurayku, Bibliaman churanakuq yachachiykunata yachachisqankurayku ima. Kay pachapi runasqa mana yachankuchu llulla religión chinkachisqa kananta. Chaywanpis, Diosman chiqa sunqu kamachisninqa, llulla religión chinkachisqa kananta yachanku, unayñataq chayta runasman willachkanku.

13. ¿Imatá rikuchiwanchik llulla religión kaymantajinalla chinkachisqa kananta?

¹³ Chay tiempopiqa achkha runas llulla religión chinkachisqa kasqanmanta tʼukuchkaq qhipakunqanku. Astawanpis Bibliap profeciasnin niwanchik, “kay pachapi reyes” kaqkunaqa, llulla religionmanta llakikuspa kayjinata ninankuta: “Ay, ay [...] uj horallapi tukuy ñakʼariy chayamusunki”, nispa (Apo. 18:9, 10, 16, 19). “Uj horallapi” nisqankuqa, rikuchiwanchik llulla religión kaymantajinalla chinkachisqa kananta.

14. Jehovap enemigosnin, paypa kamachisninta chinkachiyta munachkaptinku, ¿imatá pay ruwanqa?

¹⁴ Satanasqa, llulla religión chinkachisqa kasqanmanta pisi tiemponman, saqra runasta tanqanqa Diospa kamachisninta chinkachinankupaq, pikunachus Diospa juiciosninmanta willaqkunata (Eze. 38:14-16). Chaywanpis chayta ruwayta munachkaptinkuqa, Jehová paykunata chinkachinqa imaraykuchus payqa chiqa sunqu kamachisninta jarkʼan, nintaq: “Kʼajaj phiñakuyniypi noqa nini [...] yachanqankutaj noqa [Jehová] Dios kasqayta”, nispa (Ezequiel 38:18-23, ñawiriy). Astawanpis, Dios Palabranniqta nin: “Aylluyta llankhaykojqa ñawi papaytapis llankhaykunman jina”, nispa (Zac. 2:8). Chayrayku Diospa enemigosnin, Paypa kamachisninta chinkachiyta munachkaptinku, enemigosninta chinkachinqa, jinamanta manchay ñakʼariy tiempoqa Armagedón nisqapi tukukunqa. Arí Jehovaqa, Cristoniqta, angelesniqta ima, tukuy saqra runasta chinkachinqa.

Imatá ruwananchik tiyan

15. Tukuy imap tukukuynin qayllitapiña kasqanta yachaspa, ¿imatá ruwananchik tiyan?

¹⁵ Kay saqra pachap tukukuynin astawan qayllitapiña kasqanta yachaspa, ¿imatá ruwananchik tiyan? Apóstol Pedro imatachus ruwananchikta qillqarqa: “Ajinata tukuy ima nina larwaypi tukuchisqa kananta yachaspa, astawanraj juchamanta tʼaqasqa, cheqan kajman jina kawsanaykichej tiyan”, nispa (2 Ped. 3:11). Kay nisqantaq Diosta kasukunanchiktapuni, Jehovata munakusqanchikrayku chiqan kaqmanjina kawsananchiktapuni ima rikuchiwanchik. Ajinata ruwayta munasqanchikrayku, niraq kay saqra pachap tukukuynin chayamuchkaptin, Diospa Reinonmanta allin willaykunata runasman willamuchkallanchikpuni. Chantapis Jesús nirqa: “Wakichisqapuni kaychej ari, Diosmanta mañarikuspa tukuy tiempopi”, nispa (Luc. 21:36). Chayrayku Jehová espíritu santonniqta, llaqtanniqta ima, may ñantachus purinata rikuchinawanchikpaq paymanta mañakunallapuni. Jinamanta astawan payman qayllaykusunchik, payta munakusqanchiktataq rikuchisunchik.

16. Efesios 5:15, 16 pʼitikuna nisqanta kasukunanchik, ¿imaraykutaq may allin?

¹⁶ Kay saqra pʼunchaykunapiqa, may allin Bibliap kay yuyaychayta kasukunanchik: “Chayrayku allinta qhawakuychej imaynatachus kawsasqaykichejta; ama kawsaychejchu wampus jinaqa, manachayqa yuyayniyojkuna jina. Tiempo kashajtillanraj, allin kajta ruwaychej, imaraykuchus kunan pʼunchaykunaqa mana allinchu”, nispa (Efe. 5:15, 16). Ni jaykʼaqjina kunan tiempopiqa, tukuyniqpi saqra ruwaykuna rikukun. Satanasqa, tukuy imaymanamanta runasta chʼawkiyachkan Diospa munayninta mana ruwanankupaq, chayri wak imaspi tʼukurinankupaq. Ñuqanchiktaq chayta yachanchik, chayrayku Diosmanta ni ima karunchachinawanchikta munanchikchu. Kay saqra pachap tukukuynin qayllitapiña kasqanta yachasqanchikrayku, Jehovapi atienekunchik munaynin juntʼakunanmantataq mana iskaychakunchikchu (1 Juan 2:15-17, ñawiriy).

17. Wañuymanta kawsarimuqkuna familiaresninkuwan tinkukapuptinku, ¿imataq kanqa?

¹⁷ Jehovaqa, “cheqan kajta ruwajkuna[ta], sajrata ruwajkuna[ta]pis” wañuymanta kawsarichinanta nin (Hech. 24:15). Chay nisqantataq juntʼanqapuni. Isaías 26:19 pʼiti nin: “Chaywampis, wañusqasniykeqa kawsarimponqanku [...] Jallpʼa ukhupi puñojkunaqa rijchʼarimonqanku, kusiywantaj mayta qhaparenqanku [..] chantá wañusqasqa jallpʼa ukhumanta pʼutumonqanku”, nispa. Jehová Diosninchik nisqanta juntʼasqanqa, sutʼita rikuchiwanchik musuq pachapi wañusqasta kawsarichimunantapuni. ¡May kusiy kanqa, kawsarimuqkuna munasqa familiaresninkuwan tinkukapuptinku! Kay saqra pachap tukukuynin, musuq pacha chayamunanpis qayllitapiña kachkan. Chayrayku wakichisqallapuni kananchikqa, ¡may sumaq!

¿Yuyarikunkichu?

• Jesús kay Jallpʼapi kachkaspa, ¿imamantá astawan yachachirqa?

• Jehovamanta sutʼinchaqkuna, ¿machkhajinañá kanku, chantá Jesuspa wañuyninta yuyarinapaq tantakuyman machkhataq jamurqanku?

• ¿Imaraykutaq wakichisqapuni kananchik tiyan?

• Hechos 24:15 pʼitipi nisqan, ¿imaynamantá sunquchasunki?

[16, 17 paginaspi recuadro, dibujo/foto]

ÑAKʼARIY TIEMPO QALLARIRQA

Kay 2007 watapi, La era de las turbulencias. Aventuras en un nuevo mundo, nisqa libro urqhukurqa. Kay librotaqa, Alan Greenspan qillqarqa, paytaq kay Reserva Federal de Estados Unidos nisqapi, yaqha iskay chunka watasta presidente karqa, chay Reserva Federal nisqataq chay suyupi imaynatachus qullqi apaykachakusqanta qhawan. Alan Greenspan libronpiqa, 1914 wata ñawpaqta chantá chay watamanta qhipamanpis, imaynachus kawsay kasqanta sutʼita rikuchin, nintaq:

“Yachakusqanmanjina niraq 1914 wata kachkaptin, runap kawsayninqa sumaq kawsaymanpis chayachkanmanjina kachkarqa. Chunka jisqʼunniyuq siglopaqqa, manaña esclavo runasta vendeqchu kanku, nitaq chʼaqwaykunapis anchata rikukuqchu. [...] Chantapis chay siglopaqqa, yachayniyuq runas pachantinpi tukuy imasta ruwayta qallarichkarqankuña, nisunman ferrocarrilesta, telefonosta, corrienteta, peliculasta, autosta ima. Astawanpis doctores tukuy imaymana jampista ruwasqankurayku, tukuy runaspaq allin mikhuna, llimphu yaku ima kasqanrayku, runasqa ñawpaqmanta nisqaqa, astawan kawsaq kanku [...]. Tukuypis tiempo pasasqanmanjina astawan allinta kawsakuyta yuyarqanku.”

Chaywanpis Greenspan nillarqataq: “Kay segunda guerra mundial nisqapiqa, primera guerra mundial nisqamanta astawan achkha runas wañurqanku, chaywanpis kay ñawpaq guerraqa runap kawsayninta mayta tikrachirqa. Chantá niraq primera guerra mundial qallarichkaptin, imaynatachus runap kawsaynin allinman richkasqanta mana qunqayta atinichu. Chaywanpis kunanqa, jaqay tiempomanta nisqaqa, imaynachus kawsay qhipaman kananmanta jukjinata yuyanchik. Primera guerra mundial nisqapi, runas allin kawsayta suyakusqankuqa chinkarqa. Kunan tiempopi wañuchinaku tukuyniqpi rikukusqan, Jallpʼa qʼuñisqan, kamachiqkunap contranta runa uqharikusqan ima, allin kawsayta runas suyakusqankuta, ¿primera guerra mundial nisqapijinachu chinkachinqa? Ni pi chaytaqa yachanmanchu.”

Greenspanqa, Economiamanta yachachiq, Benjamin M. Anderson sutiyuq, imatachus juk kuti nisqanta yuyarikurqa, (1886-1949) Anderson nisqa: “Pikunachus niraq primera guerra mundial nisqa qallarichkaptin kawsakuqkunaqa, imaynatachus runas mana iskaychakuspa allin kawsayta suyakusqankuta, may llakiywan yuyarikunku”, nispa (Economics and the Public Welfare [Qullqimanta, runaspa allinninmanta ima]).

G. J. Meyer, pichus A World Undone (Sumaq kawsay chinkapun) nisqa librota qillqaqqa, jinallatataq nin: “Ñawpaq siglosmanta parlaspa, imachus chay tiempospi rikukusqan ‘runap kawsayninta tikrachisqanta’ ninchik, chaywanpis primera guerra mundial nisqaqa [1914-1918 watasmanta] suyuspa fronterasninta, suyuspi imaynatachus kamachikusqanta, imaynachus llaqtas qhipaman kananta ima tikrachirqa. Chantapis kay pachamanta, ñuqanchik kikinchikmanta ima, imatachus yuyasqanchikta tikrachillarqataq. Arí, primera guerra mundial nisqa qallarisqanmantapacha, manaña ni ima 1914 watamanta astawan ñawpaqjinachu”.

[18 paginapi dibujo/foto]

Jehovaqa, Armagedón nisqapi, angelesniqta saqra runasta chinkachinqa